Μπονγκ Τζουν Χο: Πώς τα «Παράσιτα» έγραψαν ιστορία

Τα φετινά κινηματογραφικά βραβεία Όσκαρ «βάφτηκαν» με χρώμα κορεάτικο, με την ταινία «Παράσιτα» να κάνει τη μεγάλη έκπληξη και να κερδίζει τέσσερα αγαλματάκια. Βραβείο Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερης Σκηνοθεσίας (Μπονγκ Τζουν Χο), Πρωτότυπου Σεναρίου και… Καλύτερης Ξένης Ταινίας. Δεν το λες λίγο για μια ταινία από τη μακρινή Νότια Κορέα που κινείται ανάμεσα στο art house και το εμπορικό σινεμά, όχι τόσο «εύκολη» για το ευρύ κοινό. Και ένα μικρό χτύπημα για το δίκτυο Netflix που κέρδισε μόλις δύο βραβεία, ενώ οι ταινίες του ήταν υποψήφιες σχεδόν σε όλες τις κατηγορίες. Με μια άλλη ματιά, ακόμα και αυτά τα δύο βραβεία Όσκαρ που δόθηκαν στο Netflix –στη Λόρα Ντερν για την «Ιστορία Γάμου» με το βραβείο Β΄ Γυναικείου Ρόλου, καθώς και στο «American Factory» ως καλύτερο ντοκιμαντέρ, με το στούντιο της Μισέλ και Μπαράκ Ομπάμα πίσω του–, φαίνεται να μην του κακοέπεσαν.

Τα «Παράσιτα» του νοτιοκορεάτη σκηνοθέτη Μπονγκ Τζουν Χο ήταν η ταινία που συζητήθηκε πιο πολύ από όλες στην Ελλάδα την περσινή χρονιά, μαζί με το «Τζόκερ». Μπορεί να μην κατέγραψε τα εισιτήρια-ρεκόρ του «Τζόκερ» αλλά γέμισε τις ελληνικές αίθουσες, οργανικά, από βδομάδα σε βδομάδα και μέσω word of mouth, κάτι που θα συνεχίζει να κάνει και το επόμενο διάστημα. Οι τελευταίοι πιστοί που δεν την έχετε δει, σπεύσατε σε κάποια κινηματογραφική αίθουσα, για να απολαύσετε όλη της τη δύναμη και γοητεία.

Η σχέση μου με τον σκηνοθέτη Μπονγκ Τζουν Χο κρατάει χρόνια. Όχι, δεν τον έχω γνωρίσει από κοντά, αλλά τυγχάνει να είναι ο σκηνοθέτης μίας από τις αγαπημένες μου ταινίες, ίσως της πιο αγαπημένης μου, μιλάω για την ταινία «Memories of Murder» του 2003. Βασισμένη στην αληθινή ιστορία κάποιων ανεξιχνίαστων φόνων γυναικών στην επαρχία Gyeonggi από το 1986 μέχρι το 1991 και την υποψία πως κάποιος κατά συρροή δολοφόνος βρίσκεται πίσω τους, το «Memories of Murder» είναι ένα συγκλονιστικό ψυχογράφημα της κορεάτικης υπαίθρου και τις σχέσεις της εξουσίας-τοπικής αστυνομίας με τους κατοίκους του χωριού. Ένα crime thriller μυστηρίου, πάντα με το μαύρο χιούμορ και τη σάτιρα που χαρακτηρίζει πολλά από τα έργα του Μπονγκ Τζουν Χο. Γενικά, οι αστυνόμοι της περιοχής, ανάμεσα σε μπιροποσία και τσιγάρα, την έχουν εύκολη τη… φάπα σε κάθε έναν που θεωρούν ύποπτο ή πέφτει μπροστά τους. Το παράξενο στην όλη ιστορία είναι πως στις μέρες που παίζονταν τα «Παράσιτα», πέρσι, έγινε γνωστό πως συνελήφθη, μετά από δεκαετίες, ο αληθινός κατά συρροή δολοφόνος στον οποίον είχε βασιστεί η ταινία «Memories of Murder». Ούτε κάποιο νοσηρό διαφημιστικό κόλπο να ήταν.

Είναι και από αυτές τις ταινίες που πρωτοπρόσεξα τον πρωταγωνιστή Σονγκ Κανγκ-χο, που παίζει τον -λίγο άξεστο και ανεκπαίδευτο– λόκαλ ντετέκτιβ της περιοχής. Τον μεγάλο ηθοποιό Σονγκ Κανγκ-χο τον βλέπουμε συνοδοιπόρο αργότερα και σε άλλα φιλμ του Μπονγκ Τζουν Χο, όπως στα «The Host» και «Snowpiercer» και φυσικά στα «Παράσιτα». Ελπίζουμε μια μέρα να σηκώσει και ο Σονγκ Κανγκ-χο το βραβείο Όσκαρ. Δεν ξέρουμε αν το έχει ανάγκη βέβαια, δεν του λείπουν τα βραβεία. Είναι κατά γενική παραδοχή ο συναρπαστικότερος ηθοποιός της τελευταίας δεκαετίας (και βάλε…). Αρκεί η ματιά μας να πηγαίνει και προς Νότια Κορέα μεριά.

Ο μεγάλος νικητής των φετινών Όσκαρ, ο σκηνοθέτης Μπονγκ Τζουν Χο γεννήθηκε στην πόλη Daegu της Νότιας Κορέας πριν 50 χρόνια και είναι ο μικρότερος από μία οικογένεια με τέσσερα αδέλφια. Ο πατέρας του ήταν γραφίστας και σχεδιαστής βιομηχανικών προϊόντων και η μητέρα του φρόντιζε τα παιδιά στο σπίτι, οικιακά. Ο παππούς του, από την πλευρά της μητέρας του, ήταν γνωστός συγγραφέας κατά την εποχή της ιαπωνικής αποικιοκρατίας στην Κορέα. Δεν τον γνώρισε ποτέ. Μετά τον πόλεμο της Κορέας, ο παππούς έμεινε για το υπόλοιπο της ζωής του στην Βόρεια Κορέα.

Κατά τα χρόνια του δημοτικού, η οικογένεια μετακόμισε στην πρωτεύουσα Σεούλ, στην περιοχή Jamsil-dong, δίπλα στον ποταμό Χαν. Ίσως η ταινία «The Host», γυρισμένη στον ποταμό Χαν, δίνει κάποια αυτοβιογραφικά στοιχεία μέσα από τη ζωή του Μπονγκ Τζουν Χο. Λίγο αργότερα, στα 19 του, αρχίζει να φοιτά στο πανεπιστήμιο Yonsei, στο τμήμα κοινωνιολογίας. Με ένα διάλειμμα δύο χρόνων για να εκπληρώσει τη στρατιωτική του θητεία, επιστρέφει στο πανεπιστήμιο το 1992. Μία δύσκολη εποχή για την Νότια Κορέα που κάποια χρόνια μετά τη στρατιωτική δικτατορία έρχεται αντιμέτωπη με την οικονομική κρίση και τις προκλήσεις του μέλλοντος. Ο ίδιος ο Μπονγκ Τζουν Χο ήταν πολύ ενεργός στο φοιτητικό κίνημα.

Αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο Yonsei το 1995, με το «μικρόβιο» του κινηματογράφου να έχει μπει για καιρό μέσα του, δημιουργώντας μία λέσχη κινηματογράφου στη σχολή του και γυρίζοντας τις πρώτες του ταινίες μικρού μήκους. Παράλληλα, φοιτά και στην Ακαδημία Κινηματογράφου της Κορέας για δύο χρόνια και ολοκληρώνει εκεί κάποιες νέες 16mm ταινίες μικρού μήκους. Μάλιστα, κάποιες από αυτές («Memory Within the Frame», «Incoherence») «ταξιδεύουν» σε διεθνή φεστιβάλ.

Τα επόμενα χρόνια, θα είναι χρόνια «τριβής» με την τέχνη του σινεμά, δουλεύοντας δίπλα σε άλλους σκηνοθέτες, σε διάφορα project και ταινίες. Η κοινωνιολογία «πήγε περίπατο», αν και το φιλμικό του έργο λέει το αντίθετο.

Φτάνουμε στο 2000, η χρονιά που κυκλοφορεί η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Μπονγκ Τζουν Χο, με τίτλο «Barking Dogs Never Bite». Στην ταινία, ένας άνεργος καθηγητής πανεπιστημίου απαγάγει τον σκύλο ενός γείτονα. Σαν ένα μικρό trivia, η ταινία γυρίστηκε στο διαμέρισμα και πολυκατοικία που έμενε ο Μπονγκ Τζουν Χο όταν πρωτοπαντρεύτηκε. Το «Barking Dogs Never Bite» δεν έτυχε κάποιας μεγάλης επιτυχίας αλλά με το πέρασμα του χρόνου «έβγαλε τα λεφτά του», έπαιξε σε κάποια διεθνή φεστιβάλ και θεωρήθηκε ένα πολύ καλό ξεκίνημα για τον δημιουργό.

Τρία χρόνια αργότερα, το 2003, ο Μπονγκ Τζουν Χο σκηνοθετεί το μοναδικό «Memories of Murder», στο οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως. Το φιλμ έτυχε μεγάλης καλλιτεχνικής και εμπορικής επιτυχίας σε πολλές χώρες, με τον νεαρό σκηνοθέτη να φεύγει με βραβείο σκηνοθεσίας από το διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου του Σαν Σεμπαστιάν της Ισπανίας.

Ο Μπονγκ Τζουν Χο, με το δεύτερο μόλις φιλμ, μπαίνει δικαίως δίπλα σε άλλα ονόματα κορεατών σκηνοθετών, όπως ο Παρκ Τσαν-γουκ («Oldboy», «Lady Vengeance», «The Handmaiden»), Τσανγκ-ντονγκ Λι («Burning», «Poetry»), Κιμ Κι-ντουκ («3-Iron», «Pieta») και Κιμ Τζι-γουν («A Tale of Two Sisters», «I Saw the Devil»), μεταξύ άλλων. Μία χώρα που μας έχει προσφέρει συναρπαστικά φιλμ τα τελευταία 15 χρόνια και συνεχίζει να πρωτοπορεί για το στιλ, το θάρρος της, τη διαφορετική της γλώσσα και γραφή.

To 2006 είναι η χρονιά που κυκλοφορεί η ταινία «The Host» («Ο Επισκέπτης»), η χρονιά που ο σκηνοθέτης καθιερώνεται στη συνείδηση του κάθε Κορεάτη και σινεφίλ παγκοσμίως. Το «The Host» συγκαταλέγεται ανάμεσα στις μεγαλύτερες εμπορικές επιτυχίες όλων των εποχών για τον κορεάτικο κινηματογράφο, κάτι αξιοσημείωτο για μία –φαινομενικά– action ταινία γύρω από ένα θαλάσσιο τέρας που τρομοκρατεί τον κόσμο στον ποταμό Χαν της Σεούλ. Βέβαια, όπως σε κάθε ταινία του, ο Μπονγκ Τζουν Χο μιλάει –μέσω της σάτιρας και του μαύρου χιούμορ– για θέματα που απασχολούν τον απλό κόσμο, την οικολογία, την γραφειοκρατία, τον καπιταλισμό και την κατάχρηση εξουσίας. Ο Μπονγκ Τζουν Χο πήρε έμπνευση για την αρχική ιδέα για την ταινία μέσα από ένα αληθινό γεγονός του 2000, όταν αμερικανοί και κορεάτες αξιωματούχοι ξεφορτώθηκαν κρυφά τεράστιες ποσότητες από φορμαλδεΰδη σε αποχετευτικούς σωλήνες. Ίσως κάπως έτσι γεννήθηκε και μεταλλάχθηκε το τέρας στον «Επισκέπτη».

Η ταινία «Mother» κυκλοφόρησε το 2009 και στέφεται επίσης με μεγάλη επιτυχία στην Κορέα και σε πολλές χώρες του κόσμου. Μία δύσκολη, ώρες ώρες στενάχωρη ταινία, γύρω από τον αγώνα μίας μητέρας που προσπαθεί να αποδείξει την αθωότητα του γιου της που κατηγορείται για φόνο, ενός ατόμου με ειδικές ανάγκες που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του. To «Mother» θυμίζει, σε κάποια σημεία, το «Memories of Murder» και φέρνει ξανά μπροστά μας τα ζητήματα της γραφειοκρατίας (κανείς στο αστυνομικό τμήμα δεν δίνει σημασία στην μητέρα) και κατάχρησης εξουσίας. 

Το 2013, ο Μπονγκ Τζουν Χο επιχειρεί να κάνει το πέρασμα σε μία μεγάλη διεθνή παραγωγή. Έχουν περάσει τέσσερα χρόνια από το «Mother» και επτά από το «The Host». Το «Snowpiercer» είναι η πρώτη αγγλόφωνη ταινία του σκηνοθέτη, μέσα από μία ιστορία από το ομώνυμο γαλλικό graphic novel «Le Transperceneige». Σε μία προσπάθεια να σταματήσει η υπερθέρμανση του πλανήτη, παρεμβαίνοντας μηχανικά στο κλίμα, τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως τα υπολογίζουν κάποιοι. Η νέα «εποχή των παγετώνων» επιστρέφει στη Γη. Την ίδια ώρα, ένα τρένο δεν σταματάει να κινείται, με τους πιο προνομιούχους επιβάτες να καταλαμβάνουν τα μπροστινά VIP βαγόνια και τους υπόλοιπους τα τελευταία (και ανάμεσά τους οπλισμένοι φρουροί να εμποδίζουν να έρθουν αυτές οι τάξεις σε επαφή). Το «Snowpiercer» είναι ένα φιλμ επιστημονικής φαντασίας, με φρενήρη δράση και πρωταγωνιστές ένα διεθνές καστ ηθοποιών, Κρις Έβανς, Εντ Χάρις, Τίλντα Σουίντον, Οκτάβια Σπένσερ και άλλοι, μαζί φυσικά με τον σταθερό Σονγκ Κανγκ-χο.

Παραμένει η πιο ακριβή κορεάτικη παραγωγή, με ένα budget 40 εκατομμυρίων δολαρίων, αλλά και αυτή η ταινία «έφερε τα λεφτά της πίσω» (και πολλά περισσότερα), σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Στις ΗΠΑ, ο ίδιος ο Χάρβεϊ Γουάινστιν ζήτησε από τον Μπονγκ Τζουν Χο να κοπούν περίπου 25 λεπτά από την ταινία για την αμερικάνικη αγορά, ιδιαίτερα μία σκηνή με… ένα ψάρι. Ο Μπονγκ Τζουν Χο του είπε πως αυτή η σκηνή σημαίνει πολλά για τον ίδιο μιας και ο πατέρας του ήταν ψαράς. Η σκηνή δεν κόπηκε, ούτε ο πατέρας του Μπονγκ Τζουν Χο ήταν ψαράς. Το «Snowpiercer» θεωρείται από πολλούς μίας από τις πιο επιδραστικές σύγχρονες sci-fi ταινίες.

Η επόμενη ταινία του, το «Okja», άρχισε να ετοιμάζεται αμέσως μετά το «Snowpiercer» και ολοκληρώθηκε το 2017. Ξέσπασε μεγάλη αντιπαράθεση και συζητήσεις γύρω από το «Okja» μιας και ήταν από τις πρώτες ταινίες που χρηματοδότησε το δίκτυο Netflix, μία μεγάλη παραγωγή 50 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο Μπονγκ Τζουν Χο είχε την απόλυτη καλλιτεχνική ελευθερία, αλλά προσωπικά θεωρώ το «Okja» το πιο «αδύναμό» του φιλμ, παρά τα μηνύματα που περνάει (τα δικαιώματα των ζώων, η σύγχρονη βιομηχανική παραγωγή φαγητού). Άλλοι διαφωνούν και την θεωρούν σαν ένα από τα πιο λαμπρά του έργα.

Ένα μικρό κορίτσι, η Mija, ζει στη Νότια Κορέα μαζί με τη γιαγιά της και ένα σούπερ-μεταλλαγμένο γουρούνι. Μία μεγάλη πολυεθνική εταιρία προσπαθεί να πάρει το γουρούνι από την Mija και να το μεταφέρει στη Νέα Υόρκη. Και εδώ βλέπουμε να παρελαύνει ένα διεθνές καστ, όπως η Τίλντα Σουίντον (ξανά), Πολ Ντέινο και Τζέικ Τζίλενχαλ, σε μία ταινία που δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι αποδοχή είχε από τον κόσμο, εκτός αν πιστέψουμε τα νούμερα που μας δίνει το Netflix. Στην Νότια Κορέα που παίχτηκε σε περισσότερες αίθουσες, σε αναλογία με τον υπόλοιπο κόσμο που είχε limited release, είχε σημαντική επιτυχία (όχι όμως όπως οι προηγούμενες ταινίες του σκηνοθέτη).

Όλα αυτά, μέχρι να φτάσουμε στο 2019 και να έρθουν τα «Παράσιτα» να μας ταρακουνήσουν. Τα «Παράσιτα» δεν θα μας αφήσουν ήσυχους και το 2020, να είμαστε σίγουροι για αυτό. Είναι μία ταινία που μπορείς να την δεις δύο και τρεις φορές και να ανακαλύψεις νέα πράγματα μέσα της. Είναι η επιστροφή του Μπονγκ Τζουν Χο στην Κορέα, μετά από την προσπάθεια του με τα  «Snowpiercer» και «Okja» να βρει τη δική του «φωνή» στο Χόλιγουντ, κάτι που φαίνεται δεν τα κατάφερε. Και χρειάστηκε να «επιστρέψει» στη χώρα του για να καταφέρει και να «εκτοξευθεί στην στρατόσφαιρα» της καλλιτεχνικής επιτυχίας παγκοσμίως, να σηκώσει το βραβείο Όσκαρ (μετά τις Κάννες), να μας μιλήσει για αυτές τις διαφορετικές οικογένειες που ζουν και κινούνται στο  σπίτι των «Παρασίτων», το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, τον πόλεμο των τάξεων και τις κοινωνικές ανισότητες.