Ανδρέας Πάντζης

Ο Ανδρέας Πάντζης γεννήθηκε στην Κύπρο το 1950, και σπούδασε θεατρική σκηνοθεσία και σκηνοθεσία όπερας στο Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου της Μόσχας. Ξεκίνησε να κάνει ταινίες στην Κύπρο όταν ακόμα ο κυπριακός κινηματογράφος ήταν ανύπαρκτος και έχει αποσπάσει μέχρι σήμερα 21 διεθνή βραβεία.

Ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης, μετά τις κινηματογραφικές επιτυχίες «Βιασμός της Αφροδίτης», «Σφαγή του Κόκορα» και «Τάμα» επιστρέφει με την νέα του ταινία «Η Χαρά και η Θλίψη του Σώματος». Ένα σύγχρονο κοινωνικό δράμα, μια ταινία για την αγάπη και τη μοναξιά, τη φιλία και την προδοσία. Πρόκειται για μία συμπαραγωγή Κύπρου, Ελλάδας και Βουλγαρίας με τη συμμετοχή της Eurimages, η οποία έκανε πρεμιέρα στην Κύπρο στις 31 Οκτωβρίου. Στην Ελλάδα, θα προβληθεί στις 6 Φεβρουαρίου.

Η πρώτη ταινία σας «Οι πυροβολισμοί που πέσαν την αυγή δεν είναι οι τελευταίοι» (1976) ήταν μια πολιτική ταινία. Την τελευταία ταινία σας θα τη χαρακτηρίζατε πολιτική;

Όλες οι ταινίες είναι πολιτικές. Ο λόγος όταν εκφέρεται εκτινάσσεται μονομιάς στο μύθο, όπως έχει αποδείξει εδώ και πολλά χρόνια ο Ρόλαντ Μπαρτ αλλά ταυτόχρονα βυθίζεται και εγκαθιδρύεται στο πολιτικό πεδίο, επειδή εκφέρει ένα συμπυκνωμένο πολιτικό λόγο για το θέμα το όποιο διαπραγματεύεται αλλά ταυτόχρονα εκφέρει μικρούς ιδεολογικά φορτισμένους λόγους για δεκάδες αλλά θέματα. Όμως «Η Χαρά και η Θλίψη του Σώματος» , εκτός από τα πιο πάνω, εκφέρει ένα σοβαρό πολιτικό σχόλιο πάνω στη κοινωνικοπολιτική κατάσταση στις πρώην-σοσιαλιστικές χώρες. Μπορεί η Ντίτα, (Aphrodite –Dita), να εκδίδεται όταν έχει ανάγκη από λεφτά αλλά δεν είναι όλες οι γυναίκες στην Βουλγαρία ή την Ρωσία ή την Ουκρανία πουτάνες! Μπορεί ο Μιλέν να είναι μαφιόζος αλλά δεν είναι όλοι οι άντρες στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες μαφιόζοι και απατεώνες. Αντίθετα οι άνθρωποι σε τούτες τις χώρες ήταν προσωπικότητες σωστά δομημένες και μορφωμένες, με εφόδια ικανά για να αντεπεξέλθουν στην υλική πτώση.

Σε κάθε ταινία σας τον ήρωα τον λένε Ευαγόρα. Για ποιό λόγο;

Ίσως να είμαι ο μοναδικός σκηνοθέτης στο κόσμο που το κάνει αυτό.Και όχι μόνο αυτό. Και οι ηρωίδες μου πάντα ονομάζονται «Αφροδίτη»! Η αφήγηση μιας ταινίας υποτίθεται ότι αντανακλά τη ζωή. Με το να ονομάσω όλους τους ήρωες των ταινιών μου «Ευαγόρας», κάνω μια κίνηση απομάκρυνσης από τον νατουραλισμό της αναπαράστασης. Με αυτό τον τρόπο ξεφεύγω από το τυχαίο και λέω ότι όλοι οι ήρωες μου θα ονομάζονται «Ευαγόρας» και όλες μου οι ηρωίδες θα ονομάζονται «Αφροδίτη». Με αυτό τον τρόπο δεν έχουμε μια απλή αναπαράσταση της ζωής, που να βασίζεται στο δήθεν τυχαίο. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Για αυτό τον λόγο στις ταινίες μου δεν υπάρχουν κομπάρσοι ως φόντο! Μόνο αν είναι το κύριο θέμα ως λαός. Οι ηθελημένες συμπτώσεις , όπως και οι επαναλήψεις, δημιουργούν νόημα! Γιατί? Ο «Ευαγόρας» ήταν ο πρώτος Έλληνας βασιλιάς και το να είσαι Έλληνας σήμερα θεωρώ ότι είναι αντίσταση ενάντια στους Αμερικάνους, την παγκοσμιοποίηση. Το όνομα, λοιπόν «Ευαγόρας» είναι για μένα μια αντίσταση. Ταυτόχρονα, όμως, αφού δεν αντανακλώ την ζωή νατουραλιστικά, αφού τίποτα δεν είναι τυχαίο, γίνεται εξόφθαλμο ότι όλα είναι σκηνοθετημένα, ηθελημένα, λειτουργικά, ουσιαστικά μη-τυχαία και... ψεύτικα. Όπως σε ένα παραμύθι. Λέω λοιπόν ότι είμαι παραμυθάς. Οι ιστορίες που λέω μπορεί να είναι αληθινές αλλά μπορεί να είναι και ψεύτικες. Όμως παράγουν νόημα, προσκαλούν τον θεατή στην συν-δημιουργία νοήματος. Όπως όταν κοιτάζεις έξω από το παράθυρο και αντί να δεις δέκα αυτοκίνητα με δέκα διαφορετικά χρώματα βλέπεις δέκα αυτοκίνητα με το ίδιο ... χρώμα! Κάνεις μια κίνηση απομακρύνεσαι, ξανακοιτάς απ το παράθυρο και τα αυτοκίνητα απέξω, εκεί που ήταν όλα κόκκινα, τώρα είναι όλα μαύρα!!!! Έτσι συνέβη πριν τριάντα χρόνια στο «Βιασμό της Αφροδίτης», έτσι και τώρα στη «Χαρά και την Θλίψη του Σώματος»! Αυτή η σύμπτωση επεκτείνεται και στα ονόματα των ηρώων... Επεκτείνεται στα χρώματα των ντεκόρ, των κοστουμιών, κλπ. Μια σύμπτωση πλήρης νοήματος, στιλιστικής επιλογής και ιδεολογικού προσανατολισμού... Ένα άλλο σινεμά... Τα λέω όλα αυτά και νιώθω την μοναξιά μου να μεγαλώνει... Νιώθω να μονολογώ σε ένα σκοτεινό σύμπαν, χωρίς κανένα αφτί...

Την ταινία την γυρίζατε 8 χρόνια. Γιατί;

Την ταινία δεν την γύριζα 8 χρόνια αλλά για 8 χρόνια προσπαθούσα να βρω τα λεφτά που ήταν απαραίτητα για την δημιουργία της. Η ταινία γυρίστηκε σε 10 εβδομάδες περιπου. Έγραψα και ξανάγραψα και διόρθωσα και ξαναδιόρθωσα 16 φόρες το σενάριο. Έκανα ρεπαράζ σε μια ξένη χώρα και γυρίσματα σε Σοφία, Βάρνα και Μπούργκος και αλλού. Το 2010 ήμασταν έτοιμοι για γύρισμα στην Βουλγαρία αλλά, αν θυμάστε, η ΕΡΤ ήταν ακέφαλη και κάνεις δεν μπορούσε να βάλει μια υπογραφή στα συμβόλαια. 8 χρόνια τρέξιμο. 8 χρόνια, γιατί στο ιπποδρόμιο της παγκόσμια διαπλεγμένης τέχνης του κινηματογράφου, είμαι ένα άλογο χωρίς ιδιοκτήτη που θα μπορούσε να βγάλει λεφτά από μένα και ίσως, ακόμη και χωρίς αναβάτη! Ένα άλογο που τρέχει μόνο του...

Πρόκειται για συμπαραγωγή Κύπρου, Ελλάδας και Βουλγαρίας. Ουσιαστικά όμως διαδραματίζεται στη Βουλγαρία. Γιατί εκεί;

Διαδραματίζεται στη Βουλγαρία γιατί αυτό απαιτούσε το σενάριο, η ιστορία. Δυστυχώς η Βουλγαρία δεν μοιάζει ούτε με την Κύπρο, ούτε με την Ελλάδα, σε αυτό που ονομάζουμε «θέαμα του δρόμου». Έτσι γύρισα 7 περίπου εβδομάδες στην Βουλγαρία. Από την άλλη, πάντα ήθελα να κάνω μια ταινία για την Βουλγαρία. Από το 1993 ξόδεψα πολύ χρόνο στην Βουλγαρία και στη «Σφαγή του Κόκορα» είχα Βούλγαρο συμπαραγωγό και στο «Τάμα» συμπαραγωγός μου ήταν το National Bulgarian Film Centre. Έκανα στο Εθνικό Θέατρο της Βουλγαρίας ένα εξαιρετικά δημοφιλή «Οιδίποδα Τύραννο» και στην όπερα τον «Don Giovanni» του Μότσαρτ. Είναι μια ορθόδοξη χώρα που αγαπώ, όπως και η Ρωσία όπου σπούδασα. Με την ταινία εκφέρω ένα λόγο πάνω στην σύγχρονη μετά-σοσιαλιστική Βουλγαρία, πράγμα που δεν αρέσει, για τούτο στην ταινία αυτή δεν είχα καμία βοήθεια χρηματική από την Βουλγαρία.

Ο τίτλος της «Η χαρά και θλίψη του σώματος». Δεν είναι οξύμωρος;

Ο τίτλος εκφράζει τα δυο άκρα που συνθέτουν την ζωή μας: τη Χαρά και την Θλίψη, την Ζωή και τον Θάνατο. Η Χαρά του Σώματος που νιώθει, άθελα της, η ηρωίδα με τον μπάτσο που σχεδόν την βιάζει, αντιτίθεται στην Χαρά του Έρωτα που νιώθει για τον Ευαγόρα, τον κεντρικό ηρώα. Μετατρέπεται σε Θλίψη. Όπως είπε ένας ηλικιωμένος ακούγοντας τον τίτλο, «μα τότε είναι μια ταινία για τη φύση μας»! Ακόμα και η θλίψη μετά τον έρωτα για την οποία μιλά το λατινικό ρητό, ακόμη και οι μεταλήψεις, κατάθλιψη μετά την απελευθέρωση και χαρά του τοκετού, (παρά την χημικοφυσική εξήγηση του), εμπίπτουν στις έννοιες του τίτλου της ταινίας. Με γοητεύει επίσης το εκ-κέντρο του τίτλου σε σχέση με το περιεχόμενο. Το περιορισμένο του χώρου δεν μου επιτρέπει να επεκταθώ.

Ένα από τα θέματα που θίγει είναι η «προδομένη φιλία». Υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία;

Όλοι στη ζωή μας έχουμε ζήσει την προδοσία. Και πάντα η προδοσία προέρχεται από εκεί που δεν την περιμένουμε. Από φίλους. Οι εχθροί δεν προδίδουν ποτέ! Όμως στην περίπτωση μας το θέμα είναι στενά συνδεδεμένο με την ιστορία μας.

Όπως λέει ο Ευαγόρας: «Εγώ είμαι φίλος σου. Δεν ξέρω αν εσύ είσαι φίλος μου!»

Και ο Μιλέν απαντάει: «Είμαι φίλος σου Ευαγόρα! Όμως καταρχάς είμαι φίλος με τον εαυτό μου! Διαφορετικά είμαι νεκρός!»

Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης είναι ο σημαντικότερος πρωταγωνιστής στην προδοσία...

Στην ταινία σας απασχολεί και το θέμα της μοίρας...

Η αρχαιοελληνική Μοίρα επανέφερε την ισορροπία και την ηθική τάξη εκεί που η Ύβρις υπερίσχυε. Ο Οιδίπους πληρώνει για αμαρτήματα του πάππου του! Στη σύγχρονη εποχή η Μοίρα εκφράζεται με το αν είσαι ένας από τους οικονομικά προνομιούχους ή όχι. Ο Ευαγόρας και η Ντίτα προσπαθούν να στηριχτούν ο ένας στον άλλο για να ζήσουν μια άλλη, νέα ζωή. Είναι όμως καταδικασμένοι να αποτύχουν γιατί ανήκουν στους μη-προνομιούχους του κόσμου τούτου...

Μετά τη «Σφαγή του Κόκορα» και το «Τάμα», είναι η 3η φορά που συνεργάζεστε με το Γιώργο Χωραφά. Τι είναι αυτό που τον κάνει ιδανικό για τους ρόλους των ταινιών σας;

Ο Γιώργος δεν είναι ένας απλός ηθοποιός με την κλασική έννοια. Με τον χρόνο έχει γίνει ένας συνεργάτης, ένας φίλος, ένας συνδημιουργός στους ρόλους που παίζει στις ταινίες μου. Ένας αδελφός στην τέχνη και στη ζωή... Μαζί επεξεργαζόμαστε τους ρόλους που θα υποδυθεί για να βρούμε μια ισορροπία ανάμεσα στην προσωπικότητά του και τον χαρακτήρα.

Ο πρωταγωνιστής είναι πρόσφυγας με πατέρα αγνοούμενο από τον καιρό της εισβολής. Ποια η θέση σας για το ζήτημα της ενοποίησης;

Ο ήρωας είναι πραγματικά πρόσφυγας με αγνοούμενο πατέρα. Τα έπαθε όλα αυτά στην τρυφερή ηλικία των 5-7 ετών, πράγμα που επηρεάζει την ψυχοσύνθεση του και δημιουργεί τον συγκεκριμένο χαρακτήρα. Είναι κατανοητό ότι η ερώτησή σας είναι καθαρά εξω-φιλμική και αφορά τις απόψεις μου για το Κυπριακό. Θα σας απαντήσω. Θα ήταν υπέροχο να επανενωθεί η Κύπρος. Όμως νομίζω ότι η Τουρκία που ουσιαστικά αποφασίζει δεν θέλει κάτι τέτοιο. Η Τουρκία θέλει να ελέγχει ολόκληρη την Κύπρο και ει δυνατόν να την κατέχει ολόκληρη...

Πως είναι σήμερα η κινηματογραφική παραγωγή στην Κύπρο;

Η χρηματοδότηση της κινηματογραφικής παράγωγης από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού έφτασε σε μια στιγμή στο ενάμιση εκατομμύριο. Τώρα έχει μειωθεί στις 700,000 ευρώ. Η Συμβουλευτική Επιτροπή Κινηματογράφου, (ΣΕΚΙΝ), προσπαθεί να αποπληρώσει τις προηγούμενες υποχρεώσεις της και ει δυνατόν να κάνει μια ταινία τον χρόνο... Τα πράγματα είναι άσχημα...Μέχρι το 2016 δεν πρόκειται να δεχτεί νέες προτάσεις... Ο κινηματογράφος στην Κύπρο δεν πρόλαβε να γεννηθεί και ήδη χαροπαλεύει!

Με την ταινία σας «Η σφαγή του κόκορα» φτάσατε μέχρι τις υποψηφιότητες για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Πιστεύετε πως έδωσε ώθηση στην καριέρα σας ή και η Κύπρος «καταπίνει» τα παιδιά της;

Η Κύπρος φυσικά και με βοήθησε. Όπως και η ΕΡΤ. Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου ήταν σε όλες τις ταινίες μου εκτός από την Χαρά και την Θλίψη του Σώματος. Η κατάσταση που θα σώσει τον Ελληνικό αλλά και τον Κυπριακό κινηματογράφο είναι οι συμπαραγωγές. Με τις συμπαραγωγές εισερχόμεθα σε οχήματα παράγωγης που λειτουργούν στα μεγάλα κέντρα παραγωγής και γινόμαστε μέλη μιας μεγαλύτερης οικονομικής διαπλοκής! Η Κύπρος όπως και η Ελλάδα καταπίνει τα παιδιά της γιατί είναι μια μικρή Ελλάδα και έχει τα χαρακτηριστικά της: κυρίως τον φθόνο που σκοτώνει τα πάντα. Την έλλειψη βαθιάς κουλτούρας γιατί πριν 60 χρόνια ήταν μια χώρα με 100 οικογένειες εμπορευόμενων και τις υπόλοιπες χιλιάδες να είναι εργάτες, αγρότες και κτηνοτρόφοι. Βοσκοί! Αυτά είναι τιμημένα επαγγέλματα αλλά αυτοί που τα λειτουργούν αδυνατούν να κατανοήσουν τι γίνεται στον πολιτισμό και στην τέχνη! Αυτή είναι μια εγγενής αδυναμία! Και όχι μονό Κυπριακή αλλά και Ελληνική γενικότερα!

«Η Χαρά και η Θλίψη του Σώματος»

Ένα σύγχρονο κοινωνικό δράμα, που καταπιάνεται με το διαχρονικό θέμα της προδοσίας και της φιλίας. Η ταινία περιστρέφεται γύρω από τον Ευαγόρα, ο οποίος μόλις έχει βγει από τη φυλακή μετά από πέντε χρόνια κάθιρξης με την κατηγορία της παραχάραξης δολαρίων. Μοναχικός χαρακτήρας, η μοίρα και η αφοσίωσή του σε μια φιλία που επέλεξε να μην προδώσει, τον οδήγησε στη φυλακή. Τώρα είναι ένας μοναχικός 35άρης που ψάχνει να ξαναβρεί το νήμα της ζωής του. Δεν μπορεί όμως να αφήσει πίσω του το παρελθόν και αναζητεί απεγνωσμένα να βρει τον χαμένο του φίλο. Ταξιδεύει στη Βουλγαρία για να βρει τον φίλο του που δεν δίνει σημεία ζωής. Εκεί συναντά την Ντίτα, μια νεαρή κοπέλα που εκδίδεται περιστασιακά. Την ερωτεύεται αλλά δεν την αγγίζει...

Πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί Χάρης Αμπράζης, Γιώργος Χωραφάς και Σύλβια Πέτκοβα. Στην ταινία συμμετέχουν επίσης οι Λίνα Ζένιου Παπά, Παναγιώτα Μόνια, Κώστας Δημητρίου, Κρις Γκρέκο, Αντρέας Καρράς, Δημήτρης Δημητρίου, Ηλίας Αλετράς, Αλιόνα Νικολάεβα, Βασίλης Μιχαήλ, Πέτρος Φιλίππου, Γιώργος Λώρης, Λευτέρης Σαλωμίδης, Νεοπτόλεμος Νεοπτολέμου, Σπύρος Γεωργιάδης και Σκεύος Πολυκάρπου.