A Better Man: Ένα ντοκιμαντέρ για την έμφυλη βία που τσακίζει κόκαλα

Μια γυναίκα και ένας άνδρας κάθονται σε ένα καφέ. Μπροστά από το τραπέζι τους στήνεται μία κάμερα. «Είσαι έτοιμος;», ρωτά η γυναίκα τον άνδρα που βρίσκεται απέναντί της. Εκείνος που σίγουρα δεν είναι έτοιμος για αυτό που επακολουθεί, είναι ο θεατής. Μόλις στα 16 της και για περισσότερα από δύο χρόνια η Attiya Khan υπέστη ακραία σωματική και ψυχολογική βία από τον τότε σύντροφό της. Είκοσι χρόνια μετά τον χωρισμό τους, του ζητάει να έρθει αντιμέτωπος με το παρελθόν τους σε μια βαθιά προσωπική ταινία που όμως, πολύ παραπάνω από την ιστορία τους, αφορά τη συζήτηση για τη βία κατά των γυναικών εν γένει. 

Ο Steve - όπως αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ ο πρώην σύντροφος της - και η Attiya γνωρίστηκαν ενώ πήγαιναν σχολείο στην πόλη του Τορόντο όταν εκείνη ήταν 16 κι εκείνος σχεδόν 18. Η σχέση τους κράτησε περίπου δύο χρόνια και κατά τη διάρκειά της, η Attiya υπέστει ακραία σωματική, αλλά και ψυχική βία. Για αρκετό καιρό μετά το χωρισμό τους, έπεφταν συνεχώς τυχαία ο ένας πάνω στον άλλο. Μία από εκείνες τις φορές, το 2011, ο Steve εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να απολογηθεί για τη βίαιη συμπεριφορά του ξεσπώντας σε κλάματα, κάτι το ποιό έκανε πολλές φορές όντας μέσα στη σχέση μετά από ένα βίαιο επεισόδιο, μέχρι το επόμενο φυσικά.

Η 43χρονη σήμερα Καναδή (ακτιβίστρια κατά της έμφυλης βίας, ιδιωτική σύμβουλος θυμάτων ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας και κινηματογραφίστρια) σκέφτηκε ότι ίσως να βοηθούσε την ίδια, μα περισσότερο τις γυναίκες που εμπλέκονται σε περιστατικά έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, τους άνδρες - θύτες και φυσικά τον κοινωνικό περίγυρο τέτοιων περιστατικών, μία συνάντηση με τον πρώην σύντροφό της, μία εις βάθους συζήτηση για εκείνες τις στιγμές, ιδιωτικά, αλλά και ενώπιον συμβούλου η οποία να κινηματογραφηθεί. Από τη στιγμή της πρότασης, χρειάστηκαν 6 μήνες για να πάρει ο Steve την απόφαση να μιλήσει για την κακομεταχείρηση της Attiya on camera. Αποτέλεσμα το ντοκιμαντέρ A Better Man, του οποίου η έξοδος στις αμερικανικές αίθουσες τον Οκτώβριο του 2017 συνέπεσε ακριβώς με τις απαρχές του κινήματος #ΜeΤoo δίνοντάς του συμβολική διάσταση. 

[[{"fid":"598583","view_mode":"default","fields":{"format":"default","alignment":""},"type":"media","field_deltas":{"2":{"format":"default","alignment":""}},"link_text":null,"attributes":{"class":"media-element file-default","data-delta":"2"}}]]

Attiya και Steve πέρασαν μαζί 8 μέρες σε διάστημα ενός έτους αντιμέτωποι με το παρελθόν τους. Η ταινία της Khan και του Lawrence Jackman που συνυπογράφει τη σκηνοθεσία είναι πολλές στιγμές άβολη –οι περιγραφές της κακοποίησης παρότι καθόλου στυλιζαρισμένες, ή ίσως ακριβώς γι’ αυτό, είναι σοκαριστικές. Η Khan δεν δαιμονοποιεί τον πρώην σύντροφό της, ούτε όμως υποκύπτει στην απλοϊκή λύση μιας επί της οθόνης κάθαρσης, παρόλο που θα μπορούσε, δεδομένου ότι ο Steve λυγίζει πολλές φορές on camera όταν – επιτελούς – μπορεί να ανακαλέσει το τραύμα που έχει προκαλέσει στην πρώην σύντροφό του. Η κυρίως δύναμή της ταινίας λοιπόν έγκειται στο ότι ξεκινάει έναν επώδυνα ειλικρινή διάλογο στις σωστές του βάσεις. 

Η προβολή του A Better Man γίνεται από το CineDoc με την υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, της Διεθνούς Αμνηστίας και της Πρεσβείας του Καναδά. Με αφορμή την προβολή του ντοκιμαντέρ στην Αθήνα λίγες μέρες μετά την Παγκόσμια Μέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών η Προϊσταμένη Τμήματος Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, κ. Τάτση Ελένη παραχωρεί στην Athens Voice επίσημα στοιχεία για τα ποσοστά έμφυλης και ενδοικογενειακής βίας στην Ελλάδα που προκύπτουν από την επικοινωνία θυμάτων με την 24ωρη τηλεφωνική γραμμή SOS της Γ.Γ.Ι.Φ., αλλά και τις προσφυγές στα συμβουλευτικά της κέντρα.  

«Η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων συντονίζει και εποπτεύει  ένα ολοκληρωμένο δίκτυο δομών σε όλη τη χώρα για την πρόληψη και αντιμετώπιση όλων των μορφών της βίας (ενδοοικογενειακή βία, σεξουαλική παρενόχληση, βιασμός, trafficking, stalking). Το Δίκτυο περιλαμβάνει την 24ωρη Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900, 41 Συμβουλευτικά Κέντρα και 21 Ξενώνες Φιλοξενίας γυναικών θυμάτων βίας, προσφέροντας υπηρεσίες υποστήριξης των γυναικών θυμάτων.

Η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 ξεκίνησε να λειτουργεί στις το Μάρτιου του 2011 και παρέχει άμεση συμβουλευτική υποστήριξη των γυναικών θυμάτων. Η γραμμή υποστηρίζεται και από την ηλεκτρονική διεύθυνση sos15900@isotita.gr, είναι πανελλαδικής εμβέλειας και λειτουργεί 365 ημέρες τον χρόνο σε 24ωρη βάση, με χρέωση μιας αστικής μονάδας, ενώ προσφέρει τις υπηρεσίες της σε ελληνικά και αγγλικά.

Η γραμμή από την έναρξη της λειτουργίας της έχει δεχθεί περίπου 36.000 κλήσεις. Επί του συνόλου των κλήσεων το (81%) αφορούσαν σε καταγγελίες περιπτώσεων έμφυλης βίας. Από αυτές το 72% αφορούσαν σε καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών, ενώ το 28% αφορούσαν σε καταγγελίες από τρίτα πρόσωπα (κυρίως από φίλους/-ες 26%, γονείς 16%, άλλους συγγενείς 14%, αδελφός/ή 13%, γείτονας 13% και άλλα άτομα 16%).

Από τις κλήσεις που αφορούσαν σε καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών το 82% αφορούσαν σε ενδοοικογενειακή βία. Παράλληλα, περίπου 25.000 γυναίκες έχουν απευθυνθεί στα Συμβουλευτικά Κέντρα.

Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων τα συναισθήματα  των γυναικών που υφίστανται βία είναι:

• Ντροπή

• Ενοχή - Αισθάνονται οι ίδιες υπεύθυνες

• Έλλειψη αυτοπεποίθησης

• Μειωμένη αυτοεκτίμηση

• Υποτίμηση της σοβαρότητας της βίας

• Στερεότυπα των ρόλων των φύλων και οικογενειακές παραδόσεις

• Αυτοαπομόνωση

• Ψυχοσωματικά συμπτώματα λόγω στρες

 Ενώ οι λόγοι για τους οποίους αποφεύγουν να κάνουν καταγγελία είναι:

• Οικονομικοί λόγοι

• Ανοχή λόγω της ύπαρξης παιδιών

• Στερεοτυπικές αντιλήψεις: γυναίκες με ιστορικό κακοποίησης ή/και πίεση από τον κοινωνικό περίγυρο

• Ενοχοποίηση-στιγματισμός για τη βία που δέχονται

• Ντροπή να μιλήσουν για την κατάσταση που βιώνουν

• Αισθήματα για το σύζυγο, ή σύντροφο  παρόλο που δέχονται βία 

• Φόβος για μη προστασία από το νόμο: έλλειψη γνώσης των νομικών τους δικαιωμάτων».

Η Γραμμή SOS 15900 δέχεται περίπου 5000 κλίσεις ετησίως, αριθμός που δεν έχει ιδιαίτερες μεταβολές. Ενδεικτικά (και πολύ ενδιαφέροντα) είναι τα στατιστικά στοιχεία του 2017, τα οποία και παραθέτονται όπως έχουν αναρτηθεί στο επίσημο site της Γενικής Γραμματείας.  

Επί του συνόλου των κλήσεων, οι 4266 (85%) αφορούσαν σε καταγγελίες περιπτώσεων έμφυλης βίας. Από αυτές οι 3034 κλήσεις (71%) αφορούσαν σε καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών ενώ οι 1232 κλήσεις (29%), αφορούσαν σε καταγγελίες από τρίτα πρόσωπα (κυρίως από φίλους/-ες 27%, γονείς 16%, άλλους συγγενείς 10%, αδελφός/ή 10%, γείτονας 13% και άλλα άτομα 17%).

Από τις 3034 κλήσεις που αφορούσαν σε καταγγελίες των ίδιων των κακοποιημένων γυναικών, οι 2432 κλήσεις (80%) αφορούσαν σε  ενδοοικογενειακή βία με δράστη κυρίως το σύζυγο, οι 53 κλήσεις (2%) σε σεξουαλική παρενόχληση, οι 18 κλήσεις (1%) σε περιπτώσεις  βιασμού και  54 κλήσεις (2%) αφορούσαν σε καταγγελία άλλων μορφών βίας. 

H Γραμμή SOS σε αυτό το διάστημα δεν δέχθηκε καμία κλήση για πορνεία ή trafficking.

Τα αιτήματα των κλήσεων αυτών αφορούσαν:  1516 κλήσεις (40%) σε ψυχοκοινωνική στήριξη, 976 κλήσεις (26%) σε νομική συμβουλευτική, 191 κλήσεις (5%) σε νομική βοήθεια, 251 κλήσεις (7%) σε αναζήτηση φιλοξενίας και 15 κλήσεις (0%) σε αναζήτηση εργασίας. Από τις 3034 γυναίκες που κάλεσαν τη γραμμή, οι 1663 (50%) είναι μητέρες.

Από τις γυναίκες θύματα βίας που απάντησαν στην ερώτηση για την εργασιακή τους κατάσταση φαίνεται ότι:

• 671 (22%) είναι απασχολούμενες (από τις οποίες 70 (10%) είναι αυτοαπασχολούμενες)

• 554 (18%) είναι άνεργες (από τις οποίες   72  (13%) μακροχρόνια άνεργες) και

• 293 (10%) είναι ανενεργές (από τις οποίες 13 (4%) παρακολουθούν εκπαίδευση ή κατάρτιση)

Από τις γυναίκες θύματα βίας που απάντησαν στην ερώτηση για την οικογενειακή τους κατάσταση φαίνεται ότι:

• 1518 (50%) είναι έγγαμες

• 342 (11%) είναι άγαμες

• 147 (5%) σε διάσταση

• 172 (6%) διαζευγμένες

• 47 (2%) σε κατάσταση χηρείας

• 113 (4%) σε συμβίωση

Από τις γυναίκες που απάντησαν στην ερώτηση για την ηλικία τους φαίνεται ότι:

• 103 (3%) είναι  από 15 έως 24 ετών

• 699 (23%) είναι από 25 έως 39 ετών

• 676 (22%) είναι από 40 έως 54 ετών

• 180 (6%) είναι από 55 έως 64 και

• 123 (4%) είναι από 65 ετών και άνω.

Από τις γυναίκες που απάντησαν στην ερώτηση για το μορφωτικό τους επίπεδο φαίνεται ότι:

• 2  (0%) είναι τυπικά αναλφάβητες

• 17 (1%) έχουν ολοκληρώσει την πρωτοβάθμια ή κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

• 24 (1%) την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση

• 23 (1%) τη μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση μη τριτοβάθμιου επιπέδου και

• 233 (8%) την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Από το σύνολο των γυναικών που κάλεσαν στην τηλεφωνική γραμμή προκύπτει ότι:

• 2484 (82%) είναι Ελληνίδες

• 198 ( 7%) είναι μετανάστριες

• 23 (1%) είναι ΑΜΕΑ.

Ως προς την οικονομική κατάσταση, από τις γυναίκες που απάντησαν στην αντίστοιχη ερώτηση, 315 (10%) την περιγράφουν ως μέτρια, 319 (11%) την αναφέρουν ως κακή, 169 (6%) ως καλή, 63 (2%) ως πολύ κακή και 14 (0%) ως πολύ καλή.

Αντίστοιχα το διάστημα 1-11-16 έως 31-10-17 οι δομές της Γ.Γ.Ι.Φ. και των δήμων δέχτηκαν 5210 γυναίκες εκ των οποίων οι 4849 εξυπηρετήθηκαν από τα συμβουλευτικά κέντρα και οι 361 φιλοξενήθηκαν στους ξενώνες του δικτύου υποστήριξης γυναικών θυμάτων βίας.

Το 71% των γυναικών αυτών ήταν θύματα ενδοοικογενειακής βίας με δράστη κυρίως το σύζυγο (νυν/πρώην).  Η πλειοψηφία των γυναικών ήταν μητέρες με παιδιά (σε ποσοστό 75%). Το 43% των γυναικών είχαν ως αίτημα την ψυχοκοινωνική στήριξη, το 21% τη νομική στήριξη και το 16% απευθύνθηκαν στις δομές για ενημέρωση-πληροφόρηση.

Το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών που απευθύνθηκαν στις δομές ανήκε στην ηλικιακή κατηγορία 26-55 ετών (69%) και περιλάμβανε όλα τα μορφωτικά επίπεδα.

Τέλος από το σύνολο των γυναικών, το 78% είχαν ελληνική υπηκοότητα. Βάσει των στατιστικών στοιχείων που έχει στη διάθεση της η Γ.Γ.Ι.Φ., δεν διαπιστώνεται κάποιο συγκεκριμένο προφίλ των δραστών καθώς μπορεί να ανήκουν σε οποιαδήποτε κοινωνικοοικονομική τάξη, ηλικιακή ομάδα, υπηκοότητα και ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου.

Info: A Better Man, Τετάρτη 28 Νοεμβρίου στις 19.30, Γαλλικό Ινστιτούτο Σίνα 31 / Κυριακή 2 Δεκεμβρίου στις 16.00, Κινηματογράφος Δαναός, Λ. Κηφισίας 109 

Είσοδος: 6 ευρώ / 3 ευρώ φοιτητικό (ισχύει μόνο για τις προβολές του Γαλλικού Ινστιτούτου)

*Την προβολή στο Γαλλικό Ινστιτούτο θα ακολουθήσει Q&A με εκπροσώπους από τη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων και το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας.

Αναλυτικές πληροφορίες για το πρόγραμμα εδώ.