Υπάρχει μία σκηνή στην νέα ταινία του Μπάμπη Μακρίδη «Οίκτος», το σενάριο της οποίας έχει γράψει ο ίδιος μαζί με τον βραβευμένο στις Κάννες Ευθύμη Φιλίππου, όπου ο ήρωας, ένας άντρας που έχει εθιστεί στον οίκτο που του προσφέρουν οι άλλοι, λέει: «Είναι μία πάρα πολύ ωραία ταινία. Πολύ θλιβερή. Πολύ λυπητερή».
Αυτό που πρέπει να πιστέψουμε κυρίως είναι το ύφος του όταν το λέει, ένα παγωμένο deadpan στιλ που συμπυκνώνει την αίσθηση της ταινίας: Μία τραγική κωμωδία στην οποία ο ήρωας κάνει τα πάντα για να κλάψει, εισπνέει ακόμα και δακρυγόνα – κι εσύ νοιώθεις το σουρεαλιστικό χιούμορ των δημιουργών να σε οδηγεί σε πηγαίο γέλιο που βγαίνει από το στομάχι (μια και στην ταινία, ο ήρωας εξηγεί τη διαδρομή των δακρύων, από την κοιλιά στα πνευμόνια, στο συκώτι, στον οισοφάγο, στην καρωτιδική αρτηρία μέχρι τους βολβούς των ματιών).
Ο «Οίκτος» είναι μία καινούργια, ανελέητα μαύρη κωμωδία σε συμπαραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση που κάνει πανελλαδική πρεμιέρα στη Στέγη την Παρασκευή 28/9, ξεκινώντας από εκεί την πορεία της στις ελληνικές αίθουσες. Ο ήρωας (ο Γιάννης Δρακόπουλος σε μία εξαίσια, λεπτομερή σαν τομή από χειρουργικό νυστέρι ερμηνεία), είναι ένας μετρημένος σύζυγος και πατέρας που συνειδητοποιεί ότι η μόνη του χαρά βρίσκεται στον οίκτο των άλλων. Η ευτυχία του αναζητάει τη συμπόνια που πολλές φορές μπορεί να κρύβεται και σε ένα κέικ πορτοκάλι ή στο βλέμμα ενός πιστού σκύλου όταν του χαϊδεύεις το κεφάλι. Η κάθε μέρα του ξεκινάει με ένα λυτρωτικό κλάμα στην κρεβατοκάμαρά του για ένα οικογενειακό δράμα που περνάει. Όταν όμως τα πράγματα καλυτερεύουν, ο ίδιος νοιώθει να ξεκουρδίζεται σαν πιάνο. Αναζητά παντού τον οίκτο, εθισμένος στο μαύρο που τόσο καλά τον ηρεμεί μέσα στα τέλεια, βουβά παστέλ χρώματα της ταινίας (εξαιρετικά σκηνικά της Άννας Γεωργιάδου και κοστούμια του Δημήτρη Παπαθωμά). Εξίσου καλές ερμηνείες και από τον Μάκη Παπαδημητρίου, την Εύη Σαουλίδου και τον Νίκο Καραθάνο, μεταξύ άλλων.
Ο «Οίκτος» έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Sundance 2018 στο τμήμα World Cinema Dramatic Competition (όπως και το ντεμπούτο του Μπάμπη Μακρίδη, το L). Συνέχισε τη φεστιβαλική πορεία της με Ευρωπαϊκή πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ και από εκεί σε πολλά άλλα σημαντικά κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο. Στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Οδησσού, ο «Οίκτος» έφυγε με τα βραβεία καλύτερης ταινίας και Σκηνοθεσίας. Στο Διεθνές Φεστιβάλ του Μοντενέγκρο απέσπασε τα βραβεία καλύτερης ταινίας και πρώτου ανδρικού ρόλου για τον Γιάννη Δρακόπουλο. Στο Φεστιβάλ της Βαλέτα κατέκτησε το Βραβείο Σκηνοθεσίας, ενώ στο Διεθνές φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λουξεμβούργου απέσπασε Ειδική Μνεία. Η ταινία συγκαταλέγεται στη λίστα υποψηφίων για τα Βραβεία της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου 2018 (European Film Awards 2018 - Feature Film Selection).
Ο Μπάμπης Μακρίδης συνεργάζεται για δεύτερη φορά με τον Ευθύμη Φιλίππου (πριν είχαν συνεργαστεί στο σενάριο της πρώτης του ταινίας, «L»). Το φιλμ, μία μοντέρνα άσκηση στο «ανέκφραστο» α-λα Μπάστερ Κήτον χιούμορ (βοηθάνε σε αυτό και οι μεσότιτλοι που θυμίζουν ταινία του βωβού) και στις σκηνές που προκαλούν ακαριαία έκπληξη με σχεδόν μονολεκτική λεζάντα όπως το απροσδόκητο φινάλε είναι μία καλή αιτία να θέσουμε στον Ευθύμη μερικές ερωτήσεις με deadpan ύφος και ανάλογες απαντήσεις:
Η αναπόφευκτη ερώτηση: Αν και έχεις ξαναδουλέψει με τον Μπάμπη Μακρίδη, πώς είναι να γράφεις το σενάριο χωρίς τον Γιώργο Λάνθιμο; Ποιες οι διαφορές;
Δεν ξέρω αν μπορώ να απαντήσω αυτή την αναπόφευκτη ερώτηση. Οι διαφορές είναι πολλές και δεν έχουν σημασία ποιες είναι αλλά το ότι υπάρχουν. Αυτό έχει ενδιαφέρον.
Πώς ήταν η συνεργασία με τον Μπάμπη Μακρίδη; Εννοώ πώς δουλέψατε την ιδέα και την εξέλιξή της σε σενάριο;
Είχαμε στην αρχή μια παράγραφο που ήταν κάτι σαν μια συρραφή όλων των μεσότιτλων της ταινίας. Ήταν κάπως κομπρεσαρισμένη η σκέψη ενός ανθρώπου που αναζητά για χρόνια μανιασμένα και μεθοδικά την λύπηση. Μετά άρχισαν σιγά σιγά να μπαίνουν περιβάλλοντα, επαγγέλματα, σπίτια και παπούτσια. Το βέβαιο ήταν από την αρχή πως θέλαμε αυτός ο χαρακτήρας με κάποιο τρόπο να τα καταφέρει στο τέλος. Μετά αλλάξαμε γνώμη.
Όταν προλόγιζες τον «Θάνατο του ιερού ελαφιού» μας είχες πει ότι θα μαυρίσει η καρδιά μας. Για τον «Οίκτο», τώρα, τι θα έλεγες;
Τώρα δεν θα προλόγιζα καν γιατί κι αυτό που είπα στο Ελάφι βλακώδες ήταν. Που ξέρω εγώ τι θα προκαλέσει η προβολή της ταινίας. Μπορεί να μαυρίσει μια καρδιά μπορεί και καμία.
Περιέγραψέ μου τον ήρωά σου στον «Οίκτο». Τον αγαπάς καθόλου;
Δεν αγαπάω τους ήρωες. Δεν γίνεται να αρχίσεις να αγαπάς ήρωες σεναρίων που μετά τους σκοτώνεις ή τους εξευτελίζεις. Θα ήταν περίεργο. Ο συγκεκριμένος άντρας τώρα είναι ένας άνθρωπος που κάνει λάθη γιατί αυτό θεωρεί πως είναι το σωστό. Που και μπορεί να είναι δηλαδή. Δεν ξέρω Γιάννη, είμαι ο πιο ακατάλληλος άνθρωπος να μιλήσει για την ψυχοσύνθεση ενός ρόλου. Μπορώ να μιλήσω για κανονικούς ανθρώπους που αγαπώ και που δεν σκοτώνω ή δεν εξευτελίζω. Αλλά για χαρακτήρες ιστοριών δεν μπορώ ούτε να μιλάω αλλά ούτε και να διαβάζω ακόμη κι είναι πράγματα που έχουν ειπωθεί από τους ίδιους τους δημιουργούς των χαρακτήρων. Πάντα έχω την αίσθηση ότι τα περισσότερα από αυτά που λέγονται εκ των υστέρων είναι ψέματα – όχι απαραίτητα επίτηδες.
Όπως και στα άλλα σενάριά σου, υπάρχει πάντα ένας πατέρας σαν κεντρικό πρόσωπο. Γιατί επανέρχεται αυτή η φιγούρα;
Ένας κακός ψυχολόγος θα έλεγε μάλλον ότι η φιγούρα επανέρχεται γιατί η έλλειψη του πατέρα ήταν καθοριστική στην παιδική μου ηλικία. Θα έλεγε επίσης ότι η φιγούρα χρησιμοποιείται για να πείσω τον εαυτό μου ότι παρόλη την έλλειψη της εγώ ξέρω καλά τι σημαίνει αυτή η σχέση πατέρα – γιου και δεν πειράζει που δεν αντιστοιχεί σε βίωμα. Θα έκλεινε τέλος με το συμπέρασμα πως τελικά μέσω της ενασχόλησης με τον πατέρα αυτό που ενδεχομένως προσπαθώ να προσεγγίσω είναι η ίδια μου η μάνα.
Εσύ κλαις; Πότε και πόσο εύκολα;
Παλιότερα δεν έκλαιγα πολύ. Τα τελευταία χρόνια κλαίω και συχνά και εύκολα, μέσα στα πλαίσια διαφόρων αλλαγών που με κόπο έχω καταφέρει όπως η καταπολέμηση της αποστροφής που ένιωθα στο κρασί και στα αβγά. Κλαίω ίσως περισσότερο απ’ όσο θα ήθελα αλλά κάποια στιγμή ελπίζω στην πολυπόθητη ισορροπία.
Σου αρέσουν οι σκηνές σε νοσοκομεία ή κάνω λάθος;
Δεν κάνεις λάθος. Υπάρχουν σε όλες τις ταινίες και είναι κάπως κουραστικό πια αλλά δεν μπορώ να κάνω κάτι γι αυτό. Και δεν είναι ότι συνειδητά μου αρέσουν, απλά πάντα κάποιος για κάποιο λόγο κατά την συγγραφή καταλήγει σε κάποιο νοσοκομείο.
Θα έλεγες ότι υπάρχει κάποια κοινή γραμμή που ενώνει το «Ιερό ελάφι» με τον «Οίκτο»;
Οι σκηνές στα νοσοκομεία ίσως τα ενώνουν.
Κάποιος έγραψε «Ο τρόπος που αντέδρασε το κοινό στο φινάλε της ταινίας, στην προβολή που ήμουν, είναι ένα από τα πιο υπέροχα πράγματα που έχω ζήσει σε σινεμά». Τι έχεις να πεις για το φινάλε (χωρίς spoilers);
Το φινάλε γενικώς είναι ένα δύσκολο πράγμα και όσοι πιστεύουν το ότι το να παντρεύονται στο τέλος αυτοί που αγαπιούνται είναι happy end ας διαβάσουν τι έγινε με τον Ρίτσαρντ Μπάρτον και την Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Τώρα πραγματικά θα ήθελα να ξέρω τι είδε μπροστά του αυτός που έγραψε το παραπάνω σχόλιο γιατί το σχόλιο είναι δίσημο. Μπορεί το κοινό να ξέρναγε νάτσος με τσένταρ συγχρονισμένα κι αυτό ας πούμε είναι κάτι υπέροχο που μπορεί να δει κανείς στο σινεμά.
Κάποιος μου έλεγε ότι το ελληνικό weird wave δεν είναι ο Λάνθιμος, είναι ο Φιλίππου. Δέχεσαι την πατρότητα αυτού του είδους;
Όχι μωρέ. Ούτε την πατρότητα αλλά ούτε και το είδος. Δεν υπάρχει κανένα κύμα κατά τη γνώμη μου κι αν για κάποιους υπάρχει δεν του αξίζει ο χαρακτηρισμός «περίεργο». Είναι υποτιμητικός και αφελής.
Η εκφορά των ηθοποιών και το στήσιμο, στον «Οίκτο», κρύβουν έναν αλάθητο Ευθύμη Φιλίππου. Είναι ευθυτενείς και πολλές φορές μιλάνε τελεσίδικα και ρομποτικά. Αυτό το επιβάλλουν οι ατάκες που γράφεις; Ή είναι θέμα σκηνοθέτη;
Το γραπτό πάντα έχει ένα ύφος κι αυτό από μόνο του μπορεί να επιβάλλει χροιές, τόνους και εκφορές. Για παράδειγμα το τελεσίδικο και το ευθυτενές όπως λες από μένα χρησιμοποιείται όχι για να προβληθεί κάτι αλάθητο αλλά το αντίθετο ακριβώς. Παρόλ’ αυτά μέσα στις πολλές δουλειές του σκηνοθέτη είναι και να αποφασίσει πως μπορεί να χρησιμοποιήσει και να εκμεταλλευτεί την καλή ή την κακή αισθητική ενός κειμένου για να πει ότι είναι αυτό που θέλει να πει καλύτερα. Όταν αρχίσουν οι ατάκες να επιβάλλουν πράγματα και να φαίνεται, τότε νομίζω υπάρχει πρόβλημα.
Βλέπεις σινεμά; Ποια ταινία σου άρεσε πρόσφατα;
Μου άρεσε πολύ «Ο θάνατος του Λουδοβίκου του 14ου» που είδα πριν 4 μήνες. Δεν βλέπω πολλές ταινίες. Ειδικά όταν γράφω. Μπερδεύομαι, δεν ξέρω τι είναι δουλεία και τι διασκέδαση. Είναι κάπως σαν να γυρνάει σπίτι του ένας δικηγόρος και να βάζει στην τηλεόραση να δει δικογραφίες για να κοιμηθεί.
Ποιο είναι το επόμενο project;
Γράφουμε ένα σενάριο με τον Γιώργο Λάνθιμο. Είναι σε αρχικό στάδιο ακόμη.
Τι φινάλε θα έδινες σε αυτήν τη συνέντευξη; Η λέξη φινάλε είναι πολύ ωραία και ειδικά η φράση «και στο φινάλε αυτός ξεκίνησε να παραφέρεται πρώτος όχι εγώ.»
Info: 28.9-7.10 | Μικρή Σκηνή, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Προβολές: ΔΕ-ΠΕ 21:15 | ΠΑ-ΚΥ 19:00 & 21:15
H ταινία προβάλλεται με υπότιτλους στα αγγλικά
Διάρκεια: 1 ώρα και 39 λεπτά. Στα ελληνικά με υπότιτλους στα αγγλικά
Διανομή: StraDa Films
«Είναι δύσκολο να ζεις με εμφύσημα. Δυσκολεύομαι ακόμα και να πάω από τη μία άκρη του δωματίου στην άλλη. Είναι λες και περπατάς με μια πλαστική σακούλα γύρω από το κεφάλι σου»
17°
