Από τις πιο δραστήριες και παραγωγικές ελληνίδες σκηνοθέτριες, η Αννέτα Παπαθανασίου έχει δοκιμαστεί με επιτυχία στο χώρο του ντοκιμαντέρ και μάλιστα με ταινίες που απαιτούν αν όχι θράσος, οπωσδήποτε περίσσευμα θάρρους. Μπορεί το νέο της έργο «Ευρώπη, το Όνειρο», που είναι σε συν-σκηνοθεσία με τον Άγγελο Κοβότσο, να μην έχει τα απαιτητικά γυρίσματα στο Αφγανιστάν ή τις δυσκολίες κάποιων προηγούμενων φιλμ, αλλά διαθέτει την πιο πυκνή και άρτια δουλεμένη αφήγηση που βρίσκεται σε απόλυτη σύμπνοια με τον κεντρικό άξονα του προβληματισμού της.
Αννέτα Παπαθανασίου
Οι βασικοί ήρωες του φιλμ είναι τρία αγόρια ηλικίας 15-17 ετών. Από την αρχή είχατε σκεφτεί αυτό το σχήμα και πώς καταλήξατε στα συγκεκριμένα πρόσωπα;
Ναι, από την πρώτη κιόλας στιγμή θέλαμε να κινηματογραφήσουμε τρία πρόσωπα μέσα από τα οποία να παρακολουθούμε τις κρίσεις που μαστίζουν την Ευρώπη του σήμερα. Κι αν το κομμάτι του προσφυγικού ζητήματος καλύπτεται εύλογα από την παρουσία του Αφγανού και του παιδιού από τη Συρία, το κομμάτι του σύγχρονου οικονομικού πόλεμου που προκάλεσε η οικονομική κρίση εκφράζεται από την ιστορία του έλληνα εφήβου στην Πάτρα. Και για θεωρητικούς λόγους θέλαμε ο ένας ήρωας να είναι Ευρωπαίος.
Πώς γεννήθηκε η βασική ιδέα του φιλμ;
Ήμουν στην Πάτρα για να παρουσιάσω σε μια ΜΚΟ το προηγούμενο φιλμ μου «Παίζοντας με τη φωτιά: Διδάσκοντας Αντιγόνη σε γυναίκες της Καμπούλ». Ανάμεσα στο κοινό ήταν πολλοί έφηβοι Αφγανοί (σ.σ. η ταινία είχε γυριστεί στο Αφγανιστάν) μερικοί εκ των οποίων έπαιρναν μέρος σε θεατρικά εργαστήρια που διοργάνωνε η συγκεκριμένη ΜΚΟ για Έλληνες και Αφγανούς. Εκεί γνώρισα και τον Αντρέα, τον έλληνα ήρωα του φιλμ, και μας μπήκε η ιδέα να το επεκτείνουμε όλο αυτό το concept σε κάτι μεγαλύτερο.
Να ρωτήσω κάτι εδώ. Το παιδί αυτό φαίνεται αρκετά ομιλητικό αλλά οι γονείς του δείχνουν κάπως κλειστοί, διστακτικοί. Πώς τους πείσατε να μιλήσουν;
Στην αρχή δεν ήθελαν. Ήταν, όπως το λέτε, διστακτικοί και κάπως απόμακροι, αν όχι αρνητικοί. Δεν τους πίεσα καθόλου. Είπα να γνωριστούμε πρώτα και μετά ας αποφασίσουν ό,τι θέλουν. Όμως δημιουργήθηκε μια φιλία μεταξύ μας που μέτρησε για την ολοκλήρωση του φιλμ. Αυτός όμως είναι κι ο βασικός κανόνας σε κάθε ντοκιμαντέρ. Πάντα ξεκινάς με το όχι ως δεδομένο.
Από τα πιο δυνατά φιλμ είναι η εξομολόγηση του παιδιού από τη Συρία στον ξενώνα, που δεν βλέπουμε καθόλου τα μάτια του αλλά βγαίνει η ένταση από τις κινήσεις, τον τρόπο που πιάνει τα χέρια του… Πώς καταλήξατε σε αυτή την κινηματογράφηση;
Θα είμαι ειλικρινής. Αναγκαστικά, λόγω κανονισμού που απαγόρευε μέσα στον ξενώνα να δείξουμε τα πρόσωπα των παιδιών. Αλλά χαίρομαι που το λες αυτό επειδή αυτή ήταν κι η δική μου πεποίθηση. Ότι δηλαδή αυτές οι σκηνές είχαν κάτι πολύ δυνατό.
Έχουν γίνει πολλές ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ γύρω από το προσφυγικό ζήτημα και τη μετανάστευση. Η δική σας ταινία τι διαφορετικό έχει να δείξει;
Εμείς λέμε ότι δεν κάναμε μια ταινία για τους πρόσφυγες αλλά για τα όνειρα των νέων και την Ευρώπη. Συγκεκριμένα θέλουμε να δείξουμε ποια είναι η θέση και η στάση της Ευρώπης απέναντι στα νέα παιδιά που θέλουν να βρουν το μέλλον τους μέσα σε αυτή. Για αυτό βάλαμε και το ελληνόπουλο. Ως τον οικονομικό μετανάστη που βλέπει το μέλλον του μακριά από την Ελλάδα της κρίσης.
Το κοινό όνειρο των τριών παιδιών είναι μια καλύτερη ζωή. Τα κατάφεραν;
Αυτός ήταν ο δεύτερος καλλιτεχνικός στόχος μας. Μετά από την καταγραφή των συνθηκών υποδοχής, φιλοξενίας και πιθανής ενσωμάτωσης των ηρώων στις χώρες που ονειρεύονταν, επιδιώξαμε να δείξουμε την κατάληξη της περιπέτειάς τους. Θέλαμε να δείξουμε κυρίως το μετά. Άντε κι έφτασε το προσφυγόπουλο στην Ευρώπη. Ποια είναι η συνέχεια και το μέλλον του εκεί.
Πιστεύετε ότι έχουν την ίδια βαρύτητα το όνειρο του Έλληνα για το θέατρο με εκείνα του Αφγανού και του Σύρου που φεύγουν από την πατρίδα τους για να μη σκοτωθούν;
Ίσως να μη φαίνεται έτσι αλλά θεωρώ ότι η οικονομική κρίση διέλυσε πολλές ελληνικές οικογένειες. Όχι μόνο οικονομικά, αλλά κυρίως ψυχολογικά. Άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους, δεν είχαν να δώσουν τα βασικά εφόδια στα παιδιά τους, πούλησαν ό,τι είχαν και δεν είχαν σε ενεχυροδανειστήρια κ.λπ. Είναι μια άλλη τραγωδία αυτή από εκείνη των προσφύγων αλλά θεωρώ ότι έχει εξίσου μεγάλη βαρύτητα.
Ιnfo: Η ταινία «Ευρώπη, το Όνειρο» προβλήθηκε στο 20στό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης.
Το φεστιβάλ της Αθήνας, που επιμελείται εδώ και 37 χρόνια ο κριτικός κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης, συνεχίζει να αποτελεί πόλο έλξης για όλους τους κινηματογραφόφιλους
8°
