Χρειάστηκε μια 10ετία σχεδόν κι άλλο ένα τέρας (μετά από τον φασίστα του «Λαβύρινθου του Πάνα») για να επιστρέψει ο Μεξικανός Γκιγιέρμο ντελ Τόρο στις αριστουργηματικές δημιουργίες και να πιστοποιήσει για άλλη μια φορά –τέταρτη τα τελευταία πέντε χρόνια μετά από τις νίκες στην κατηγορία του καλύτερου σκηνοθέτη των Αλφόνσο Κουαρόν και Αλεχάντρο Ινιαρίτου (δις)– πως τα αμερικανικά βραβεία κινηματογράφου είναι και φέτος μεξικάνικη υπόθεση. Ας δούμε όμως τι λέει για τη «Μορφή του νερού», ο 54χρονος δημιουργός του και σχεδόν βέβαιος νικητής του Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας.
Από πού προήλθε η ιδέα της ταινίας;
Ήταν πολύ παλιά στα 90s, όταν μου μπήκε η ιδέα να κάνω ένα ρομαντικό φιλμ με ήρωα έναν αμφίβιο άνθρωπο, γυρισμένο ως ταινία επιστημονικής φαντασίας. Αφορούσε σε μια περιπέτεια τοποθετημένη στον Αμαζόνιο, με τους εξερευνητές να ανακαλύπτουν το ον αυτό και να ξετυλίγεται η ιστορία, όμως κανείς από όσους άκουσαν για αυτήν δεν ενθουσιάστηκε και φυσικά κανείς δεν ήθελε να πάρει μέρος. Όμως η ιδέα αυτή παρέμεινε όλα αυτά τα χρόνια στο μυαλό μου σε συνδυασμό με μια κλασική ιστορία παραμυθιού, εκείνη του ψαριού που εκπληρώνει τις τρεις ευχές του ψαρά (ή της γυναίκας του, δεν θυμάμαι καλά) στην περίπτωση που το απελευθερώσει και το οδηγήσει πίσω στη θάλασσα. Ήθελα να πω μια τέτοια ιστορία για ένα αμφίβιο που αλλάζει τη ζωή εκείνου που το σώζει με έναν μαγικό τρόπο.
Το σκηνικό της ταινίας είναι διαφορετικό από ό,τι περιγράψατε. Μιλάμε για την Αμερική των 60s και του Ψυχρού Πολέμου με χώρο δράσης ένα μυστικό πολεμικό εργαστήρι παράνομων πειραμάτων.
Ναι, επειδή η ιδέα του Ντάνιελ Κρος, συνεργάτη μου όταν γράφαμε το «Trollhunters», μου αποκάλυψε πλήρως την ταινία που είχα ασχημάτιστη ακόμη στο μυαλό μου. Παίρναμε το πρωινό μας στο Τορόντο, την εποχή που προετοίμαζα το «Pacific Rim» και ο Ντάνιελ λέει: «Ξέρεις, έχω μια ιδέα για ένα αμφίβιο που κρατάει μυστικά κλειδωμένο σε ένα εργαστήρι η κυβέρνηση και γίνεται φίλος με τον επιστάτη του». Αυτό ήταν. Του λέω, μη συνεχίζεις άλλο, μη γράψεις τίποτα, αγοράζω τώρα την ιδέα σου και απλώς γράψε μου το ποσό που θες για να το κάνουμε ταινία! Αυτό έγινε πριν από 4-5 χρόνια. Γράφοντας την ιστορία κατέληξα πως θα είναι ένα love story τοποθετημένο το 1962 και θα σηματοδοτεί το τέλος του ειδυλλιακού αμερικανικού ονείρου.
Γιατί επιδιώξατε ειδικά εκείνη τη χρονιά;
Είναι ένας χρόνος που για μένα σηματοδοτεί το τέλος της αθωότητας στην Αμερική. Ήδη αρχίζουν να ηχούν τα τύμπανα του πολέμου στο Βιετνάμ, ακολουθεί η δολοφονία του JFK κι ενώ όλοι αρχίζουν να πιστεύουν ότι το μέλλον θα είναι λαμπερό, με πρώτο στόχο την κατάκτηση του διαστήματος, τα πάντα αλλάζουν. Σιγά-σιγά το σκοτάδι αρχίζει να καταλαμβάνει περισσότερο χώρο, οι παλιοί αμερικανοί ήρωες γίνονται βίαιοι και μοχθηροί και παλιές, αρχαίες δυνάμεις αρχίζουν να εμφανίζονται απειλητικά στον ορίζοντα.
Αν και έχουμε να κάνουμε με ένα monster movie, το τέρας δεν είναι το αμφίβιο πλάσμα αλλά ο σκληρός στρατιωτικός του Μάικλ Σάνον. Πώς καταλήξατε στον συγκεκριμένο χαρακτήρα;
Η σκέψη ήταν αν μπορούμε να αφηγηθούμε την ιστορία του τέρατος από την ανάποδη. Αρχικά πήραμε την αστεία, χιλιοειδωμένη εικόνα του τέρατος που παίρνει αγκαλιά την κοπέλα, όπως την έχουμε δει στα sci-fi των 50s, αλλάζοντάς της τελείως τη βασική ιδέα, και μετά δημιουργήσαμε ένα τέρας.Όχι το αμφίβιο πλάσμα, αλλά ένα ανθρώπινο τέρας. Μιλάω φυσικά για τον κυβερνητικό πράκτορα του Μάικλ Σάνον. Συνήθως ο εμφανίσιμος και γοητευτικός τύπος με το όμορφο κοστούμι που δουλεύει για την κυβέρνηση είναι ο ήρωας, ο καλός της ταινίας, κι όχι ο κακός όπως εδώ. Θα σας πως κάτι. Όταν διάβαζα το «Beauty and the Beast» για λογαριασμό της Warner, ο πρώτος που σκέφτηκα για τον ρόλο του τέρατος ήταν ο Μάικλ. Την εποχή που του πρότεινα το ρόλο του Στρίκλαντ για το «Shape of water» μου είπε ότι μόλις είχε τελειώσει μια ταινία κι ήθελε να κάνει θέατρο. Τον έπεισα να διαβάσει το σενάριο και να μου απαντήσει σε έναν μήνα. Σταύρωσα τα δάχτυλά μου κι ευχόμουν να αλλάξει γνώμη, αν και δεν μου άφησε πολλές ελπίδες. Τέλος καλό, όλα καλά.
Ο πιο σημαντικός χαρακτήρας του φιλμ είναι πάντως η Ελάιζα. Μια μουγκή καθαρίστρια που «λέει» τις πιο κρίσιμες ατάκες του φιλμ. Αλήθεια, γιατί της στερήσατε τη φωνή;
Επιδιώκαμε με αυτό τον τρόπο –μαζί και με κάποια άλλα στοιχεία– να δείξουμε ότι η Ελάιζα γεννήθηκε σε έναν τόπο όπου στην πραγματικότητα δεν ανήκει. Είναι ένα πλάσμα που ζει στο περιθώριο, σχεδόν αόρατη για τους περισσότερους, αλλά έχει εκπληκτική διανόηση, ευαισθησία και γενναιότητα.
Ο έρωτας ανάμεσα σε εκείνη και το αμφίβιο πλάσμα τής αλλάζει τη ζωή. Αναρωτιέμαι ποιος είναι ο πραγματικός έρωτας σύμφωνα με τα δικά σας μέτρα...
Σχεδόν σε όλα μου τα έργα ο έρωτας είναι ο πρωταρχικός και κινητήριος παράγοντας που βάζει σε δοκιμασίες τους ήρωες. Έτσι κι εδώ η Ελάιζα βλέπει τον έρωτα όπως τον αντιλαμβάνομαι κι εγώ. Δεν πιστεύω ότι ο κεραυνοβόλος έρωτας είναι όταν βλέπεις τον άλλο και σου αρέσει. Ο πραγματικός έρωτας έρχεται όταν σε κοιτάει ο άλλος και μέσα από το βλέμμα του αρχίζεις να αλλάζεις, να υπάρχεις με άλλη μορφή. Έτσι και η Ελάιζα, που μέχρι τότε δεν την έβλεπε σχεδόν κανείς, αποκτά μορφή όταν το τέρας την βλέπει για πρώτη φορά.
Πόσο καιρό σας πήρε για να σχεδιάσετε το τέρας;
Σχεδόν τρία χρόνια. Εκείνη την περίοδο πολλά πράγματα γύρω από την ταινία τα χρηματοδοτούσα ο ίδιος. Έβαλα πολλά δικά μου χρήματα για να αποδώσω το προσωπικό μου όραμα γύρω από τη μορφή του πλάσματος, που ήθελα οπωσδήποτε να θυμίζει τα παλιομοδίτικα τέρατα στα φιλμ επιστημονικής φαντασίας της δεκαετίας του ’50.
Πάντως, αν και το φιλμ διαδραματίζεται στο χτες λέει πολλά πράγματα για το σήμερα. Έτσι το σκεφτήκατε εξαρχής;
Ίσως όχι τόσο έντονα, αλλά επειδή τα πράγματα άλλαξαν γρήγορα με τις πολιτικές εξελίξεις (προεδρία Τραμπ κ.ά.) είδαμε ότι στο επίπεδο της αλληγορίας αυτό το παραμύθι μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους. Το ανακάτεμα των ειδών και στοιχείων (ρομάντζο, χιούμορ, θρίλερ) μας έδωσε την ελευθερία να κάνουμε ένα έργο που κουβαλά παραδοσιακές, αρχετυπικές αξίες οι οποίες όμως έχουν απόλυτο νόημα στη σύγχρονη πολιτική κατάσταση.
Μια απορία που έχουμε αφορά στην ταινία που παίζει ο κινηματογράφος κάτω από το σπίτι της Ελάιζα. Ποια ταινία είναι το «Story of Ruth»;
Σε πολλά σημεία του φιλμ το πλάσμα αυτό αναφέρεται ως Θεός. Ήθελα να υπάρχει ένα έντονο βιβλικό σημάδι στην ιστορία, αλλά να μην το γνωρίζει κανείς. Δεν ήθελα κάτι προφανές ή πασίγνωστο (θα ήταν βαρετό κάτι τέτοιο) οπότε επέλεξα να μπει η άγνωστη αυτή ταινία στο φόντο.
Το φεστιβάλ της Αθήνας, που επιμελείται εδώ και 37 χρόνια ο κριτικός κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης, συνεχίζει να αποτελεί πόλο έλξης για όλους τους κινηματογραφόφιλους
«Είναι δύσκολο να ζεις με εμφύσημα. Δυσκολεύομαι ακόμα και να πάω από τη μία άκρη του δωματίου στην άλλη. Είναι λες και περπατάς με μια πλαστική σακούλα γύρω από το κεφάλι σου»
11°
