Εναλλακτικοί κόσμοι

Το 4ο Διεθνές Φεστιβάλ ταινιών Επιστημονικής Φαντασίας και Φανταστικού της Αθηναϊκής Λέσχης Επιστημονικής Φαντασίας (ΑΛΕΦ), το καθιερωμένο πλέον “sff-rated”, ξεκινάει σήμερα. Οι εκδηλώσεις θα κρατήσουν μία βδομάδα κι έχουν τα πάντα: 55 ταινίες μικρού και 11 μεγάλου μήκους, μεταμεσονύκτιες προβολές, αφίσα, συμμετοχές από 14 χώρες, ρετροσπεκτίβες, βραβεία κοινού, διαγωνιστικό τμήμα, χορηγούς, χαμηλό εισιτήριο και πολλές εκπλήξεις. Την υψηλή ποιότητα του Φεστιβάλ εγγυάται ο ακαταπόνητος διοργανωτής του, ο εξαίρετος συγγραφέας Αλέκος Παπαδόπουλος.  Όλα αυτά στο καλτ σινεμά «Μικρόκοσμος» (Λ. Συγγρού 106, μετρό «Φιξ», 210 9215.305, www.sffrated.wordpress.com).

Tα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν τόσο πολλά και αξιόλογα βιβλία ελληνικής Επιστημονικής Φαντασίας (Ε.Φ.) και συναφών ειδών, ώστε μπορούμε πλέον να μιλάμε για μια υπολογίσιμη παραγωγή. Η ελληνική Ε.Φ. δεν εκδίδεται πια αποκλειστικά από «βαρεμένους» εκδότες ούτε πουλιέται μόνο στα ειδικά μαγαζιά γύρω από την Κάνιγγος. Αρκετοί παραδοσιακοί εκδοτικοί οίκοι «ρίχνουν» στην αγορά τέτοια βιβλία, και κάθε βιβλιοπωλείο που σέβεται τον εαυτό του τα διαθέτει. Η ATHENS VOICE συνάντησε δέκα νέους συγγραφείς, μέλη ή μη της ΑΛΕΦ (www.alef.gr), και τους έθεσε (τις ίδιες) τρεις ερωτήσεις. Μας είπαν πράγματα αξιοπρόσεκτα: 

1. Γιατί γράφετε Ε.Φ.;
2. Ποια γνώμη έχετε για τη «σκηνή» της Ε.Φ. στην Ελλάδα;
3. Γιατί ένας αναγνώστης να διαβάσει Ε.Φ.; Γιατί ν’ αγοράσει το βιβλίο σας;

Σάββας Γρηγοριάδης

«Ονειροψιθυριστές», Α. Α. Λιβάνη, 2008

1. Ένα από τα συνθήματα του Μάη του ’68 ήταν «Η φαντασία στην εξουσία». Είναι πάγια αρχή μου ότι η λογοτεχνία φαντασίας, με την ελευθερία που δίνει στο συγγραφέα, είναι το κατεξοχήν είδος που επιτρέπει την ανάδυση μιας επαναστατικής φωνής για κριτική στη σημερινή κοινωνική δομή. 

2. Παρόλο που γενικά η λογοτεχνία φαντασίας δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη στην Ελλάδα, παρατηρούμε τελευταία την είσοδο μιας νέας γενιάς στη λογοτεχνία, που έχει επιλέξει το είδος της Φαντασίας. Οι εκδοτικοί οίκοι έχουν αρχίσει να τους εμπιστεύονται, το κοινό ανταποκρίνεται. Οπότε τα πράγματα γίνονται κάθε μέρα και πιο αισιόδοξα.

3. Υπάρχουν πολλοί λόγοι, αλλά ο κυριότερος είναι για να διασκεδάσει. Να περάσει λίγες ώρες ξέγνοιαστος από οποιαδήποτε υποχρέωση και να ψυχαγωγηθεί, κρατώντας ένα βιβλίο στα χέρια του. Τώρα, αν προβληματιστεί και λίγο, αν του δημιουργηθούν κάποιες απορίες, πιστεύω ότι ο σκοπός έχει επιτευχθεί πλήρως.

Πόπη Βερνάρδου

«Χουανίτα», Ελληνικά Γράμματα, 2002

1. Αγαπώ πολύ την Ε.Φ., αλλά γράφω κυρίως Φανταστικό. Ο λόγος είναι γιατί εκεί με ωθούν οι ήρωές μου. Δεν μου «επιτρέπουν» να γράψω κάτι άλλο. Άλλωστε, έτσι κι αλλιώς δημιουργείς νέους κόσμους και αντιλαμβάνεσαι νέες δυνατότητες, αλλά και τους περιορισμούς μέσα στους οποίους αναπτύσσεται η ζωή στις σημερινές κοινωνίες.

2. Η Ε.Φ. στη χώρα μας είχε και έχει ένα πιστό κοινό (σίγουρα μικρό) και εξακολουθεί να είναι παρεξηγημένη και στο περιθώριο.

3. Όπως είπε και ο Φίλιπ Ντικ: «Η Ε.Φ. είναι μια επαναστατική μορφή τέχνης και έχει ανάγκη από συγγραφείς και αναγνώστες και κακές συμπεριφορές». Ο αναγνώστης που θα πάρει το βιβλίο μου θα κάνει ένα ταξίδι στο χώρο και το χρόνο μέσα από την παραλλαγή ενός μύθου – οι μύθοι αποτελούν αστείρευτη πηγή για το χώρο του φανταστικού. 

Βασίλης Δρόλιας

«Τυχαία είσοδος», Τόπος, 2008

1. Το βιβλίο δεν είναι Ε.Φ. με την κλασική έννοια, μα περισσότερο ένα μυθιστόρημα στο οποίο η επιστήμη και η τεχνολογία χρησιμοποιούνται από τον ήρωα/αφηγητή παίζοντας ενεργό ρόλο στην πλοκή του βιβλίου.

2. Δεν γνωρίζω τη σκηνή της Ε.Φ. στην Ελλάδα, μα θα ήθελα πραγματικά να τη δω να εξελίσσεται.

3. Η σωστά γραμμένη Ε.Φ., στην οποία οι νόμοι της φύσης εξακολουθούν να ισχύουν, μα χρησιμοποιούνται με νέους, ριζοσπαστικούς τεχνολογικούς τρόπους, είναι ένα παράθυρο στο «εναλλακτικό μέλλον μας» (ή στο παρελθόν, αν πρόκειται για βιβλίο «εναλλακτικής ιστορίας»), που καλύπτει ένα μεγάλο λογοτεχνικό κενό, σχετικό με τη σκέψη, τη φαντασία και τη λογική ανθρώπων με «θετικό μυαλό», που συνήθως αγνοούνται από την «κλασική λογοτεχνία». Στην εποχή του ίντερνετ, οι άνθρωποι που προσανατολίζονται έτσι πολλαπλασιάζονται και είναι σχεδόν βέβαιο πως η Ε.Φ. θα αναπτυχθεί τις επόμενες δεκαετίες. Στην «Τυχαία είσοδο» ο αναγνώστης θα μπορέσει να εξετάσει μια από τις μεγαλύτερες προκαταλήψεις του δυτικού πολιτισμού, μέσα από το πλαίσιο της ντετερμινιστικής σκέψης των χολιγουντιανών ταινιών. Το τελικό συμπέρασμα κρίνεται από την προκατάληψη αυτή, προκαλώντας τον αναγνώστη.

Παναγιώτης Κούστας

«Έξι δισεκατομμύρια τρόποι ζωής», Τρίτων, 2008

1. Η Ε.Φ. είναι κομμάτι της πεζογραφίας, που είναι κομμάτι της λογοτεχνίας, που είναι κομμάτι της τέχνης… δηλαδή του τρόπου που βρήκε ο άνθρωπος να απαντά δημιουργικά στις απορίες του και να περνάει καλά την ώρα που το κάνει. Ακριβώς το αντίθετο από τη θρησκεία. Η Ε.Φ. μού ταιριάζει, λειτουργώ καλύτερα μέσα στα «πειραγμένα» περιβάλλοντά της.

2. Έχει από όλα ο μπαξές. Μερικά αριστουργήματα –κυρίως διηγήματα– μια πλειονότητα από πολύ καλά έως μέτρια έργα, και λίγα πραγματικά κακά κατασκευάσματα. Νομίζω πως τελευταία ανθεί, δημιουργικά και εκδοτικά.

3. Κοίτα, η Ε.Φ. απαιτεί από τον αναγνώστη της να μπει «παρθένος» στο βιβλίο, να αποδεχτεί άλλες αρχές, και στη συνέχεια να τσεκάρει συνεχώς αν ο συγγραφέας είναι συνεπής στις συνθήκες που δημιούργησε ή τον δουλεύει. Όπως σε κάθε αναζήτηση ηδονής, αυτή η δυσκολία σού προσφέρει στο τέλος εξωτικές ανταμοιβές. Όσο για το δικό μου βιβλίο, θα ήθελα να το διαβάσουν όλοι, γιατί από μικρός γούσταρα να μοιράζομαι τα παιχνίδια μου.

Μιχάλης Μανωλιός

«Σάρκινο φρούτο», Τρίτων, 1999

1. Γιατί επιτρέπει στο συγγραφέα να προσαρμόσει το περιβάλλον στα μέτρα της ιδέας του, παρέχοντας έτσι καταπληκτικές ευκαιρίες για την εξερεύνηση των συναισθημάτων και της ανθρώπινης φύσης σε ακραίες ή κατά παραγγελία συνθήκες. Κυρίως όμως γράφω Ε.Φ. για να ζήσω, χωρίς (σχεδόν) κανένα ρίσκο, χίλιες ζωές σε μία.

2. Η γραπτή Ε.Φ., αν και λογοτεχνία αιχμής, στην Ελλάδα βρίσκεται σε αφάνεια που δεν της αξίζει. Υπάρχει αρκετοί ικανοί συγγραφείς Ε.Φ., χρειάζονται μόνο «λίγο πιο ίσες» ευκαιρίες από εκδότες - αναγνώστες.

3. Γιατί ήδη όλοι ζούμε την Ε.Φ. τού χτες. Στην ουσία, η Ε.Φ. δεν ασχολείται με το μέλλον αλλά με το παρόν, που συχνά την ξεπερνάει. Ανοίγει το μυαλό μας σε ορίζοντες που πολλές φορές δεν ξέρουμε καν ότι υπάρχουν. Το «Σάρκινο φρούτο» θα κάνει τον αναγνώστη να σκεφτεί, και ίσως να ταρακουνήσει γερά κάποιες απόψεις του. Προτείνεται σε όσους ψάχνουν μια κριτική ματιά στο σύγχρονο κόσμο και στις σχέσεις που επιβάλλει.

Αλέκος Παπαδόπουλος

«Λάθος οδηγίες», Τρίτων, 2008

1. Η Ε.Φ. προσφέρει βαθμούς ελευθερίας που η ρεαλιστική λογοτεχνία εκ σχεδίου δεν διαθέτει. Όλα τα κείμενα ρεαλιστικής λογοτεχνίας μπορούν να ξαναγραφούν ως Ε.Φ., διατηρώντας τα αρχικά τους λογοτεχνικά στοιχεία, αλλά εμπλουτιζόμενα με νέες διαστάσεις. Το αντίστροφο δεν είναι εφικτό. Η φαντασία στο μέγιστο, αυτό δεν πρέπει να είναι η τέχνη;

2. Παραμένει περιθωριακή, και με παραγωγή τόσο μικρή που είναι δύσκολο να την περιγράψεις ως κάτι το ενιαίο, ή έστω ως ρεύμα με κοινά χαρακτηριστικά. Να σημειωθεί δε ότι οι περισσότεροι εκδότες θεωρούν ότι ο χαρακτηρισμός «Ε.Φ.» κάνει κακό εμπορικά, και αποφεύγουν να χαρακτηρίζουν έτσι ένα βιβλίο.

3. Η Ε.Φ. είναι απαιτητικό λογοτεχνικό είδος. Παράλληλα με τα βασικά συγγραφικά ζητούμενα (πλοκή, χαρακτήρες, σχέσεις, περιβάλλον), αναπτύσσει ιδέες και θέτει κοινωνικούς και φιλοσοφικούς προβληματισμούς σε πρώτο επίπεδο σημαντικότητας. Απευθύνονται λοιπόν, τόσο η Ε.Φ. όσο και οι «Λάθος οδηγίες», σε αναγνώστες οι οποίοι, εκτός από το να συνεπαρθούν με ένα βιβλίο, αναζητούν επιπλέον και ερεθίσματα προβληματισμού για τη συλλογική τύχη της ανθρωπότητας, και όχι μόνο για την ατομική μοίρα των ηρώων.

Κωνσταντίνος Παπαχρήστου

«Ο φύλακας του χρόνου», Α. Α. Λιβάνη, 2008

1. Γιατί είναι ένα πεδίο όπου υπάρχει ελεύθερος χώρος για τη σκέψη και τη φαντασία να δημιουργήσουν έναν κόσμο χωρίς περιορισμούς. Προσωπικά, μου αρέσει να χρησιμοποιώ και επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία, τα οποία είτε υπάρχουν είτε βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο, δίνοντας κι έναν τόνο ρεαλισμού.

2. Πιστεύω ότι γίνονται αξιόλογες προσπάθειες στη χώρα μας ώστε να αναδειχτεί αυτό το είδος και να φτάσει και, γιατί όχι, να ξεπεράσει την αντίστοιχη «σκηνή» του εξωτερικού.

3. Γιατί μπορεί να τον βοηθήσει να δραπετεύσει από την πραγματικότητα και την καθημερινότητα, που συνήθως δεν είναι ευχάριστες. Η γραφή στο βιβλίο μου είναι άκρως κινηματογραφική, κάτι που μπορεί να οδηγήσει κάθε αναγνώστη στο δικό του χώρο φαντασίας, μέσα από έναν κόσμο περιπέτειας, δράσης και αγωνίας.

Γιάννης Πλιώτας

«Το βασίλειο της αράχνης», Α. Α. Λιβάνη, 2008

  1. Γράφω στο χώρο του φανταστικού για τον ίδιο λόγο που γράφω γενικότερα. Για μένα είναι μία διέξοδος από την πραγματικότητα, μία καταβύθιση στο νου και μια φιλοσοφική αναζήτηση για την εξέλιξη της κοινωνίας των ανθρώπων.

2. Ως αναγνώστης τη σέβομαι απεριόριστα. Υπάρχουν βιβλία όπως το «Έξι δισεκατομμύρια τρόποι ζωής» του Παναγιώτη Κούστα, που θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία, για να γίνουμε όλοι καλύτεροι άνθρωποι.

3. Δεν ξεχωρίζω την Ε.Φ. από τα υπόλοιπα είδη. Για μένα, πρέπει να ασχοληθεί ο αναγνώστης με το κάθε είδος που τον ενδιαφέρει και για να ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα και για να ψυχαγωγηθεί.

Βάσω Χρήστου

«Λαξευμένο δίχτυ», Ίαμβος, 2007

1. Γράφω και Ε.Φ. και Φάντασι. Καμιά φορά το κάνω για να μεταφέρω κάποιον προβληματισμό μου σ’ ένα άλλο πλαίσιο. Άλλοτε, πάλι, γιατί μου αρέσει να ξετυλίγω άλλους κόσμους και ν’ ασχολούμαι με τις εκεί δυναμικές που προκύπτουν. Τέλος, γράφω Ε.Φ. γιατί, υποθέτω, σε όλους αρέσει να γράφουν το είδος που τους αρέσει να διαβάζουν.

2. Παρά τους χαλεπούς καιρούς, αισθάνομαι αισιοδοξία. Βλέπουμε αφενός έναν πυρήνα ατόμων (έστω και λίγων) που ασχολούνται πολλά χρόνια και συστηματικά με το θέμα, αφετέρου έναν αριθμό νέων παιδιών που «προσχωρούν». Πρόσφατα βλέπουμε και εκδοτικούς οίκους να κάνουν αντίστοιχο άνοιγμα. Όλα αυτά δημιουργούν προϋποθέσεις για άνοδο του επιπέδου και για περισσότερη εξέλιξη του είδους.

3. Δεν υπάρχει μόνο μία απάντηση. Η Ε.Φ. έχει εξαιρετικά ευρύ πεδίο. Υπάρχουν είδη που μπορεί να διαβάσει κανείς για να ταξιδέψει αλλού (διαστημικά ταξίδια, μακρινό μέλλον), για να προβληματιστεί (σύγχρονα προβλήματα στο κοντινό μέλλον, συχνά διογκωμένα), για να εξετάσει πολιτικά και ιστορικά γεγονότα υπό άλλο πρίσμα (εναλλακτική ιστορία). Όλα αποτελούν «τροφή για τη σκέψη». Το «Λαξευμένο δίχτυ» τον ταξιδεύει σ’ ένα διαφορετικό κόσμο. 

Κατερίνα Χρυσανθοπούλου

«Κινέζικο δωμάτιο», Τόπος, 2008

1. Λόγω θέματος, το βιβλίο μου είναι στα όρια της Ε.Φ. Έναυσμα για να το γράψω ήταν η διαφωνία μου με τους «ανθρώπους των γραμμάτων», που συχνά δηλώνουν ότι ο πολιτισμός σήμερα είναι σε τέλμα, μάλλον αγνοώντας ότι αιχμή του πολιτισμού είναι η τεχνολογία. Ευτυχώς υπάρχουν και μερικοί «άνθρωποι της επιστήμης» που δεν θεωρούν τις τεχνολογικές εξελίξεις «ανήθικες» ή «σατανικές».

2. Η ελληνική παραγωγή του είδους εξελίσσεται ραγδαία και συστηματικά, απορρίπτοντας αδυναμίες που στο παρελθόν τη χαρακτήριζαν «παραλογοτεχνία».

3. Η Ε.Φ. συνήθως μας δίνει βιβλία που έχουν ευρήματα και κρύβουν εκπλήξεις, που έχουν όραμα και, κυρίως, φαντασία. Όσο για το δικό μου; Μόνο μία κουβέντα: Κάθε χρήστης του διαδικτύου αναρωτιέται για την ταυτότητα των «συνομιλητών» του – το «Κινέζικο δωμάτιο» δίνει την απάντηση.

➜ d.fyssas@gmail.com