Πέδρο Αλμοδόβαρ: Επιστροφή στην κωμωδία

Πέντρο Αλμοδόβαρ με νέα ταινία αυτή την εβδομάδα. Τίτλος: «Δεν Κρατιέμαι!». Ακριβώς αυτό. Μπορεί το χιούμορ να αποτελεί πάντα βασικό στοιχείο των ταινιών του, όμως ο Πέδρο είχε πολλά (ίσως περισσότερα απ’ όσα έπρεπε) χρόνια να κάνει κωμωδία. 20 χρόνια μετά την «Kika» επιστρέφει με μια αληθινά... απογειωμένη ιστορία για την τρελή, απίθανη πτήση μιας ομάδας αταίριαστων ανθρώπων που ξεγυμνώνουν τους εαυτούς τους με απολαυστικό τρόπο, στο πρόσωπο ενός θανάσιμου κινδύνου. Γέλιο υπό τη σκιά μιας τραγωδίας, χρώμα και υπερβολή σε ένα φιλμ που έγινε στην Ισπανία η πιο πετυχημένη ταινία του Αλμοδόβαρ μέχρι σήμερα.

Ένιωσες πως υπήρχε η ανάγκη για αυτή την επιστροφή στην κωμωδία; Μας λείπει το γέλιο;

Εδώ και καιρό είχα όρεξη να γυρίσω μια κωμωδία. Δυστυχώς, για να γράψω το σενάριο για κωμωδία δεν μου αρκεί να το επιθυμώ. Τώρα, λίγο πριν την πρεμιέρα, χαίρομαι πολύ που συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Είχα αφιερώσει αρκετό καιρό σ’ αυτό το σενάριο, αλλά μέχρι τις τελικές διορθώσεις, έναν χρόνο πριν περίπου, δεν ήμουν σίγουρος. Ο κόσμος γελάει με τις ταινίες μου. Μου το λένε στο δρόμο. Υπάρχει μία φράση που έχω ακούσει να την επαναλαμβάνουν διαφορετικά άτομα: «Κάνε ξανά κωμωδία. Μόνο με τις δικές σου ταινίες γελάμε τόσο!». Ερχόμουν σε δύσκολη θέση, αλλά δεν μπορείς να επιβάλεις στον εαυτό σου τι είδος ταινίας θα κάνεις. Εγώ, τουλάχιστον, δεν μπορώ. Τώρα που έκανα πάλι κωμωδία, ελπίζω πως θα τη δουν όσοι  μου το ζητούσαν στο δρόμο και θα την απολαύσουν.

Χαρακτηρίζεις την ταινία ως «μια κωμωδία με ηθικά διδάγματα, μεταφορές και μυθικά στοιχεία»…

Είναι χαρακτηρισμοί για να ξεκινήσει η συζήτηση. Τη χαρακτηρίζω κωμωδία με ηθικά διδάγματα, όχι επειδή οι ήρωες γίνονται καλύτεροι άνθρωποι στο τέλος της ταινίας. Οι ίδιοι παραμένουν και στο τέλος. Ο απατεώνας παραμένει απατεώνας. Αλλά κατά την περιπλάνηση στον αέρα, είχε το χρόνο να σκεφτεί τι αφήνει στη γη και να ανακαλύψει πως προτιμάει να γυρίσει στο σπίτι του και να συναντηθεί με την άσωτη κόρη του που έχει χρόνια να δει, παρά να αποδράσει, παρόλο που η αστυνομία τον περιμένει στην πόρτα. Στη φυλακή θα είναι πιο κοντά στην οικογένειά του από ό,τι θα ήταν σε μία τροπική χώρα, κάτω από ένα φοίνικα.

Είναι ταινία με ηθικό δίδαγμα, επειδή όλοι οι χαρακτήρες έμαθαν κάτι για τον εαυτό τους. Έμαθαν επίσης ότι το να λες ψέματα στον εαυτό σου ή στους άλλους είναι κάτι πολύ μικρό.

Επίσης, τώρα, η ταινία έχει περισσότερες μεταφορές από όσες είχε ένα χρόνο πριν, όταν την  προετοιμάζαμε. Κι ωστόσο, παραμένει η ίδια ταινία. Σίγουρα ακούγεται εξεζητημένο να λέω ότι το «Δεν κρατιέμαι» είναι μια μεταφορά της ισπανικής κοινωνίας, αλλά αυτή ήταν από τις πρωταρχικές προθέσεις μου. Εύκολα παρομοιάζεις αυτό το αεροπλάνο που κάνει κύκλους πάνω από το Τολέδο, χωρίς να ξέρει πότε και πώς θα προσγειωθεί, με την Ισπανία πριν ένα χρόνο, όταν γυρίζαμε την ταινία. Μετά από τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων, πιστεύω πως η ταινία έχει περισσότερες μεταφορές σε σχέση με όταν τη γυρίζαμε.

Δεν έχουμε κάνει ακόμα αυτή τη αναγκαστική προσγείωση, που είναι επικίνδυνη επειδή το αεροπλάνο μπορεί να πάρει φωτιά. Ξέρουμε μόνο   ότι πρέπει να προσγειωθούμε απότομα, αλλά δεν ξέρουμε πώς, δεν είμαστε σίγουροι αν είναι έτοιμες οι υπηρεσίες διάσωσης. Στην ταινία υπάρχουν ασθενοφόρα, πυροσβεστικά οχήματα κ.λπ. Στην πραγματικότητα χρειάζονται συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες για να είναι αναίμακτη η προσγείωση και για να φέρει κάτι καλύτερο. Πιστεύω πως θα ζήσουμε κάποιες μορφές κάθαρσης. Μακάρι να είναι εξίσου ευμενείς όπως της ταινίας.

Σε αντίθεση με τις μεταφορές, η ταινία έχει λιγότερα μυθολογικά στοιχεία τώρα σε σχέση με όταν τη γυρίζαμε. Είχα πολύ στο μυαλό μου την ιστορία του μίτου που πρόσφερε η Αριάδνη στον Θησέα για να μη χαθεί στο λαβύρινθο, να σκοτώσει τον Μινώταυρο και να βρει το δρόμο της επιστροφής. Αυτός ο μίτος είναι το τηλεφωνικό καλώδιο, «ο μίτος του πεπρωμένου» που τυλίγει τους επιβάτες και τους οδηγεί στην ίδια μοίρα. Όλα αυτά είναι αντηχήσεις μέσα στην ταινία. Με βοήθησαν κυρίως να γράψω το σενάριο και αποτέλεσαν το κίνητρο για να χτίσω την πλοκή και τους χαρακτήρες. Έπειτα, όμως, πολλές φορές χάθηκαν στην αφήγηση.

Πώς είχες την ιδέα για αυτή την επεισοδιακή πτήση που δεν καταλήγει πουθενά, ενώ κατά τη διάρκειά της οι χαρακτήρες μιλούν για το σεξ και το θάνατο;

Και στον «Κανόνα του παιχνιδιού» του Ρενουάρ πεθαίνει κάποιος, αλλά η ταινία δεν παύει να είναι κωμωδία. Κάποιες στιγμές, μάλιστα, τελείως τρελή. Έγραψα τις πρώτες σελίδες για μία εξωφρενική κατάσταση μέσα στο πιλοτήριο ανάμεσα στους πιλότους και μία επιβάτισσα που τους επισκέπτεται. Σχεδόν όλα μου τα σενάρια προέκυψαν από δέκα πολύ διασκεδαστικές σελίδες που θα μπορούσαν να γυριστούν ταινία μικρού μήκους. Συνέχισα να γράφω για πλάκα και προέκυψαν αρκετές σκηνές ανάμεσα στους τρεις φροντιστές.

Υπήρχε εξαρχής ο κίνδυνος από κάποιο τεχνικό πρόβλημα και οι διάλογοι ήταν διασκεδαστικοί. Αλλά δεν υπήρχε ιστορία, ούτε είχα δουλέψει τους χαρακτήρες. Απλώς ήταν κάτι πολύ διασκεδαστικό. Εξαιτίας αυτής της απαίτησης του κόσμου να κάνω κωμωδία, πίεσα τον εαυτό μου και συνέχισα να γράφω. «Έστησα» κάποιους επιβάτες που θα μπορούσαν να αλλάξουν στην τελική εκδοχή, αλλά τους χρειαζόμουν για να συνεχίσω. Έπειτα, μου ήρθε η ιδέα των συζητήσεων. Τα λόγια. Το πρώτο διασκεδαστικό στοιχείο είναι οι τηλεφωνικές συνομιλίες και κάποιοι μονόλογοι που προκαλούνται από το  αλκοόλ και άλλες ουσίες. Τελείωσα το σενάριο και το άφησα στην άκρη. Το θεωρούσα βεβιασμένο. Ο κόσμος έπρεπε να περιμένει... Σου μιλάω για πέντε ή έξι χρόνια...

Υπάρχουν χαρακτήρες που ανταποκρίνονται στα αρχέτυπα της σημερινής ισπανικής κοινωνίας, όπως το αεροδρόμιο φάντασμα στο τέλος. Ωστόσο, στην ταινία δεν αναφέρεται η σημερινή κρίση. Είναι σκόπιμο;

Είναι απολύτως σκόπιμο που δεν αναφέρεται η κρίση. Όπως στο «Η Πέπι, η Λούσι, η Μπομ και τ’ άλλα Κορίτσια» δεν υπήρχε ούτε ο παραμικρός υπαινιγμός στον Φράνκο. Αλλά όπως σου είπα και προηγουμένως, πιστεύω πως η χώρα μας κάνει κύκλους στον αέρα σαν ένα αεροπλάνο και περιμένει μια λύση, να μάθει πού θα προσγειωθεί. Κάτι που θα βελτιώσει τη σημερινή κατάσταση, δεν θα την επιδεινώσει, όπως συμβαίνει τώρα. Φοβάμαι ότι πρέπει να ζήσουμε πολλές μορφές κάθαρσης –όπως στην ταινία– για να απαλλαχθούμε από το φόβο και τα τόσα ψέματα. Ελπίζω να το καταφέρουμε αλώβητοι ή πάντως με τις λιγότερες δυνατές απώλειες.

Τι ενσαρκώνουν οι τρεις παλαβοί φροντιστές; Είναι η (σεξουαλική) ελευθερία, η προσγείωση στην πραγματικότητα, το savoir vivre, η ηδονή, η αυθάδεια…;

Η ταινία θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ένα θεατρικό έργο στα πρότυπα της αμερικανικής screwball comedy, η οποία συχνά βασίζεται σε θεατρικό έργο. Στο θεατρικό πλαίσιο, οι τρεις φροντιστές θα ήταν οι παρουσιαστές της παράστασης και στο κλασικό θέατρο, ο χορός. Αλλά προτιμώ τους παρουσιαστές.

Η πτήση είναι ένα είδος τελετής για το πλήρωμα. Κάθε μέρα κάνουν το ίδιο, αλλά με διαφορετικό κοινό και διαφορετικό προορισμό. Η «τελετή» είναι η ίδια όπως και τα λόγια. Μέσα από αυτή την τελετή, πρέπει να εμψυχώσουν τους επιβάτες στις στιγμές έντασης. «Δεν ξέρω πώς» λέει ο Χαβιέρ Κάμαρα. Το πρόβλημα είναι πως μιάμιση ώρα αφότου βρίσκονται στον αέρα, ανακαλύπτουν πως υπάρχει σοβαρό τεχνικό πρόβλημα. Οι τρεις φροντιστές αγχώνονται και είναι μεθυσμένοι.  

Ας πούμε για τη διανομή των ρόλων. Συμμετέχουν ηθοποιοί που έχουν συνεργαστεί με τον Αλμοδόβαρ στο παρελθόν, αλλά και νέοι.

Ήθελα να συνεργαστώ ξανά με τον Χαβιέρ Κάμαρα, τη Σεσίλια Ροθ, τη Λόλα Ντουένιας, την Μπλάνκα Σουάρεζ, την Κάρμεν Μάτσι, την Παζ Βέγκα. Όπως και με την Πενέλοπε Κρουζ και τον Αντόνιο Μπαντέρας. Η ιδέα να ανοίξουν την ταινία οι δύο τελευταίοι (αρνούμαι να πω ότι κάνουν ένα πέρασμα, γιατί υποδύονται χαρακτήρες), ήταν επειδή ανήκουν στην καλλιτεχνική μου οικογένεια και καθοδηγούν το θεατή στην αρχή της αφήγησης… Οι υπόλοιποι ηθοποιοί ήταν γενναιόδωροι, παιχνιδιάρηδες τα πήγαν πολύ καλά και ανακάλυψα κάποιους νέους ηθοποιούς για το μέλλον.

Τι προσφέρουν οι χαρακτήρες και οι καταστάσεις εκτός αεροπλάνου;

Αρχικά, η ιστορία εναλλασσόταν ανάμεσα σε όσα συνέβαιναν στο αεροπλάνο και σε όσα συνέβαιναν κάτω, στη Μαδρίτη. Είχε πολλή πλάκα, αλλά στην πορεία εγκατέλειψα τις σκηνές της Μαδρίτης και ανέπτυξα τις σκηνές στο εσωτερικό του αεροπλάνου. Δεν σκέφτηκα ποτέ να γυρίσω όλη την ταινία μέσα στο αεροπλάνο. Φοβόμουν πως το αποτέλεσμα θα ήταν κλειστοφοβικό για κωμωδία. Άφησα την ιστορία με τις δύο ερωμένες του γόη, με μόνο σύνδεσμο την τηλεφωνική γραμμή.

Έτσι λειτουργεί και η ιδέα του «Μίτου της Αριάδνης», γιατί μου άρεσε η ιδέα αυτού του ερωτικού τριγώνου που είναι ξεκάθαρο οπτικά, αν δούμε τις δύο γυναίκες και το τηλέφωνο να πέφτει. Και να δούμε μετά τις δύο  γυναίκες, την Παζ Βέγκα και την Μπλάνκα Σουάρεζ, που θα μπορούσαν να βρίσκεται η μία στη θέση της άλλης, όπως λέει στο τέλος η Μπλάνκα στον Γκιγιέρμο Τολέδο (αυτή είναι η ηθική πλευρά της ιστορίας) «την είδα και σκέφτηκα πως θα μπορούσα να καταντήσω σαν εκείνη», τρελή.

Θεωρώ πολύ σημαντικό το χαρακτήρα που υποδύεται η Paz, αν και εμφανίζεται ελάχιστα. Μια γυναίκα που νοικιάζει ένα διαμέρισμα από όπου φαίνεται η Γέφυρα της Σεγκόβιας για να μπορεί να είναι «κοντά στην άβυσσο». Είμαι πολύ περήφανος για την ιδέα του χώρου που είναι γεμάτος με ζοφερούς πίνακες. Πιστεύω ότι η σχέση ουρανού-γης  αποτελεί την ιδέα του πεπρωμένου, η οποία αποτελεί και βάση για τη screwball comedy. Πιστεύεις πως πρέπει να μοιράσω μια σελίδα όπου το εξηγώ στο θεατή πριν δει την ταινία;

Υπάρχουν χαρακτήρες που θυμίζουν άλλες ταινίες σου, όπως ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Χαβιέρ Κάμαρα ο οποίος δεν μπορεί να πει ψέματα. Όπως δεν μπορεί να πει ψέματα ούτε η θυρωρός που είχε υποδυθεί η Τσους Λαμπρεάβε (στις «Ραγισμένες Αγκαλιές»). Έγινε σκόπιμα ή είναι καθαρή τύχη;

Το ήξερα πως ήταν υπαινιγμός στο χαρακτήρα που είχε υποδυθεί η Τσους. Μου άρεσε αυτό και ήθελα να «κληρονομήσει» ο Χαβιέρ αυτή την ανικανότητα να λέει ψέματα. Δεν ήταν τυχαίο.

Τέλος, υπάρχουν αναφορές σε καταστάσεις όπως αυτή που επηρεάζει «κάποιον σημαντικότερο από τον πρωθυπουργό”. Πώς πιστεύεις ότι θα γίνουν δεκτές;

Δεν ξέρω. Μακάρι να τις εκλάβουν με χιούμορ, αλλά πάντα έτσι λένε οι χιουμορίστες όταν σατιρίζουν δημόσια πρόσωπα. Όταν με σατίρισαν, δεν το αντιμετώπισα με χιούμορ. Τα τελευταία δύο χρόνια, ευτυχώς έχουν καταρριφθεί πολλά ταμπού που πριν έξι χρόνια ήταν βαθιά ριζωμένα στον ισπανικό λαό. Ένα από αυτά τα ταμπού ήταν ότι δεν θίγουμε “κάποιον σημαντικότερο από τον πρωθυπουργό”. Δεν θέλω να ρίξω κι άλλο λάδι στη φωτιά. Είναι απλώς μια κωμωδία, ένα κωμικό καπρίτσιο.