Αντίο, Στάθη Ψάλτη!

Συνέντευξη: Σάντρα Οντέτ Κυπριωτάκη, Λένα Χουρμούζη

Philip Morris slim. Τρία πακέτα. Ελληνικός καφές (μάλλον σκέτος). Γκρίζο σακάκι με γυρισμένα τα μανίκια α λα eighties, ασορτί γιλεκάκι, πουκάμισο, τζιν στενό ψηλοκάβαλο, αθλητικά παπούτσια. Χρυσή αλυσίδα, χρυσός σταυρός, χρυσό δαχτυλίδι, κομποσκοίνι. Δύο ώρες πριν ανοίξει η αυλαία του θερινού θεάτρου «Αθήναιον». Ο πρωταγωνιστής είναι ήρεμος. Ακούει την ερώτηση χωρίς να διακόπτει. Και έχει την ατάκα έτοιμη: «Να προσέχεις, όταν πας πίσω…», λέει όταν του ζητάμε να πάει πίσω στον χρόνο. Συνεσταλμένος νοσταλγός, κοιτάζει κάτω και μέσα στα μάτια. Ακαταμάχητος πιλότος, καμικάζι, ματάκιας, παρθενοκυνηγός: ο Στάθης Ψάλτης κλείνει τα μάτια και μας ταξιδεύει στη ζωή του.

Ταξίδεψα σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Δύο χρόνια με ένα γκαζάδικο, ετών 13. Ανδρώθηκα με τα κύματα, με τις φουρτούνες, με τη γαλήνη. Γνώρισα ανθρώπους πολλούς και διαμόρφωσα απόψεις. Άλλοτε φυλαγόμουν και άλλοτε ανοιγόμουν. Στα καράβια υπάρχει τεράστια μοναξιά, την οποία δε θα άντεχα εάν κάθε βράδυ δεν έβγαινα στο κατάστρωμα για να μιλήσω με τα άστρα και να κάνω όνειρα. Ονειρευόμουν τη στεριά, να γυρίσω στην Ελλάδα για να τελειώσω το γυμνάσιο, να σπουδάσω. Ονειρευόμουν να σπουδάσω ψυχολογία-παραψυχολογία στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου. Διάβαζα πολύ από τότε. Άλλα παιδιά σε αυτήν την ηλικία έπαιζαν με κούκλες ή με την μπάλα. Εγώ πάλι έπαιζα με την αλμύρα της θάλασσας και με τη ναυτική ζωή. Μου έμαθε πολλά.

Από παιδί κουβαλούσα καρέκλες στο χωριό για να δω τζάμπα κινηματογράφο. Είχα ένα ποδήλατο με τρεις ρόδες. Το γύριζα ανάποδα, έβγαζα τα λάστιχα και περνούσα μια σερπαντίνα, που και καλά ήταν η ταινία. Γύριζα το πεντάλ, στεκόμουν μπροστά από έναν τοίχο και υποδυόμουν ό,τι είχα δει νωρίτερα στον κινηματογράφο. Αυτό ήταν το πρώτο ερέθισμα. Μετά τα καράβια επιστρέφω στην Αθήνα. Πήγα νυχτερινό στο Αιγάλεω. Εκεί βρέθηκε ο Κώστας Αθανασόπουλος. Συμμαθητές στο Δημοτικό. Είχαμε κάνει κάτι παιδικές παραστάσεις και αυτός είχε γίνει ήδη ηθοποιός. Ήρθε σπίτι, με πήρε από το χέρι και με το στανιό επέμενε να γίνω ηθοποιός. Του είπα ότι είχα άλλα όνειρα. Δε με άκουσε και με πήγε στη σχολή του Κωστή Μιχαηλίδη, παράρτημα τότε του Εθνικού Θεάτρου. Με εξέτασε η Μαίρη Αρώνη, μου έδωσε κάτι κομμάτια. Πέρασα πρώτος από τα ταλέντα. Έτσι, απλά, έγινα ηθοποιός.

Δεκαεπτά ετών στο θέατρο με τον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή. Υποδυόμουν τον Οδυσσέα. Τώρα το πώς έπειθα σαν Οδυσσέας, 48 κιλά άνθρωπος, αυτό είναι μεγάλη ιστορία, και όμως τα κατάφερα. Ακολούθησε Σαίξπηρ, Καμύ, Τζέιμς Μάθιους Μπάρι, μετά πήγα στην επιθεώρηση και μετά ξανά πίσω στην πρόζα. Όπου ήθελες με έβρισκες μέσα.

Δε με κέρδισε τίποτα. Μόνο το θέατρο. Δυστυχώς, κάποιοι το χώρισαν σε είδη: κλασικό, μοντέρνο, αττική κωμωδία, μιούζικαλ, χορόδραμα. Αυτό έγινε από ανθρώπους που δεν μπορούν να υπηρετήσουν το ένα ή το άλλο είδος. Το θέατρο είναι ένα. Μπορείς; Ανέβα και παίξε. Αν δεν μπορείς, μη μαστιγώνεις τους άλλους.

Η επιθεώρηση είναι η καθημερινότητα. Η καθημερινότητα δεν πεθαίνει ποτέ. Όταν θα πεθάνει το σύμπαν, θα πεθάνει και η επιθεώρηση. Είναι και θα είναι κοντά στη νεολαία, γιατί την εκφράζει. Έχει πολιτική - κοινωνική σάτιρα και για αυτό ταιριάζει με τους νέους. Το θέατρο σου μαθαίνει το πώς να προστατευτείς, να ανακτήσεις τις δυνάμεις σου και να προχωρήσεις στη ζωή πέρα από το γέλιο. Εμένα αυτό με εκφράζει στους μονολόγους που συνήθως ερμηνεύω. Τη δυσκολία την έβλεπα πάντα ως δυσκολία. Το αστείο ως αστείο. Τα ξεχωρίζω αυτά τα πράγματα. Δεν μπορεί να είσαι πάντα χαρούμενος και ευτυχής και όλα να είναι εντάξει.

Οι νέοι έρχονται στα καμαρίνια. Προχτές ήρθε ένας με στάμπα την ατάκα «Κούλα, με την κουλάρα σου». Άλλος φορούσε μπλουζάκι που έγραφε «Είμαι και κλεφτρόνι και τζέντλεμαν». Μου λένε: Μας μεγαλώνετε, σας σεβόμαστε, σας αγαπάμε. Δακρύζουν. Ακόμα και τώρα έχω τρακ μαζί τους. Τι έχω κάνει για να γίνονται όλα αυτά; Ίσως όταν γίνω πνεύμα, να καταλάβω τι πρόσφερα. Όσο ζω δε θα τολμώ να πω κάτι για μένα, γιατί θα κατηγορηθώ.

Οι περιοδείες είναι η προσωπική ανάγκη για να έρθω σε επαφή με ανθρώπους που ζουν στον Έβρο, στο Σουφλί, στην Ξάνθη, στα νησιά. Άνθρωποι που δεν έχουν την πολυτέλεια να έρθουν στην Αθήνα να δουν θέατρο. Αυτό είναι το πρώτο ερέθισμα. Κάθε φορά που βγαίνω έξω υπάρχει τεράστια ανταπόκριση. Γεμίζουν τα θέατρα και δεν τους έχω προδώσει. Αυτή είναι η πληρωμή μου.

Δεν ξέρω εάν η τηλεόραση μου έχει γυρίσει την πλάτη, αλλά το δικό μου πρόσωπο είναι στραμμένο πάντα προς την τηλεόραση. Έχω υποδυθεί τον γελωτοποιό στους «Εμπόρους των Αθηνών», έχω εμφανιστεί στα «Γυφτοπούλα», «Χριστός Ξανασταυρώνεται», «Γιούγκερμαν» με τον αείμνηστο Αλέκο Αλεξανδράκη και στον «Συμβολαιογράφο».

Ενοχλεί και πονάει το ότι βρέθηκε ένας Ψάλτης τη δεκαετία του ’80 να ανεβάσει τον ελληνικό εμπορικό κινηματογράφο στα ύψη. Βέβαια, δεν ήμουν μόνος μου. Σε αυτήν τη μεγάλη προσπάθεια ήταν και ο Σωτήρης Μουστάκας. Όσοι λένε ότι γύρισα βιντεοκασέτες βγάζουν χολή και πίκρα απέναντι στον εαυτό τους και όχι σε μένα. Δεν έκανα ποτέ βιντεοκασέτα. Έκανα μόνο ταινίες. Εάν αυτές μετά μετεγγράφονταν σε βίντεο ή σήμερα ανεβαίνουν στο YouTube, αυτό δε με αφορά. Ο Ψάλτης δεν έκανε ποτέ βιντεοκασέτα. Αλλά κι αν το είχα κάνει, να είστε σίγουρες ότι θα το είχα κάνει με επιτυχία.

«Καμικάζι Αγάπη Μου», η σκηνή με τη μοτοσικλέτα. Εκεί ήταν λίγο επικίνδυνα τα πράγματα. Σε κάποια φάση βρέθηκα σκαρφαλωμένος πάνω σε ένα δέντρο. Ούτε που το κατάλαβα. Βρήκα στο πεζούλι του πεζοδρομίου και έφυγα και πιάστηκα από τα κλαδιά. Αυτό τραβήχτηκε και έμεινε στην ταινία.

Η παρέα του ’80; Είμαστε ακόμα δεμένοι και αγαπημένοι. Τότε βγαίναμε, διασκεδάζαμε κάθε βράδυ. Και δε μέναμε μόνο εκεί. Δεν ήμασταν κλίκα. Αναζητούσαμε συνεχώς νέους ανθρώπους για να μπουν στην παρέα και στα γυρίσματα. Είχαμε την ελευθερία να επιλέγουμε. Ειδικά από τις δικές μου ταινίες, πέρασαν πολλά νέα αγόρια και κορίτσια που αργότερα κάποια έκαναν καριέρα και κάποια άλλα όχι.

Δεν ξέρω εάν αναβιώνει η δεκαετία του ’80. Αυτό που βλέπω είναι μια νοσταλγία. Την επιθυμούν ακόμα και οι νέοι άνθρωποι που δεν την έζησαν. Για αυτό και εξακολουθούν να βλέπουν αυτές τις ταινίες. Να δεις που θα ξαναγυρίσει η εποχή με τα παρτάκια και τα βερμούτ. Με τις γνωριμίες στα σπίτια των γονιών μας. Σαφώς υπήρχε μια άνεση χρήματος, ένας νεοπλουτισμός. Αυτό όμως δεν ενόχλησε κανέναν. Ίσα ίσα ήταν ευτυχείς. Τώρα που δεν υπάρχουν αυτά, βρες μου έναν ευτυχισμένο άνθρωπο στο δρόμο.

Αυτή τη στιγμή υπάρχει μιζέρια, κακομοιριά. Οφείλεται στην οικονομική κατάσταση που κατάφεραν να μας φέρουν οι 300 του Λεωνίδα μαζί με έναν Εφιάλτη. Βέβαια, δεν πιστεύω ότι το σύστημα αλλάζει με απεργίες και παρόμοιες ενέργειες. Πώς αλλάζει; Με φοβερές επαναστάσεις. Η πολιτική είναι πολιτική από αρχαιοτάτων χρόνων. Όταν μιλάς πολιτικά, είσαι πάντα μέσα σε ελιγμούς. Στρίβεις δεξιά και αριστερά το κεφάλι σου για να τους πιάσεις όλους και τελικά το μόνο που μυρίζεις είναι ξινισμένες μυρωδιές που αφήνουν οι μασχάλες σου. Αυτή είναι η πολιτική.

Το πολιτικό σύστημα μάς απομόνωσε. Σταματήσαμε να ανταλλάσσουμε απόψεις και σκέψεις. Αυτό τους συμφέρει. Δες την πολυκατοικία: εάν μου πεις ποιος μένει δίπλα και πώς τον λένε, χαιρέτα με. Αυτό ήθελαν να κάνουν, και το κατάφεραν. Όσο υπήρχε η γειτονιά, τα καφενεία, υπήρχε επαφή και επικοινωνία.

Ο πατέρας μου μού έμαθε πολλά για τη ζωή. Του έλεγα: «Ρε μπαμπά, τρύπησαν τα παπούτσια μου. Μου τρώνε τα χαλίκια τα πέλματα». Και απαντούσε: «Αυτά τα χαλίκια θα σου μάθουν πολλά γράμματα». Κι έτσι έγινε, μου έμαθαν τη ζωή.

Η γυναίκα είναι η μάνα γη. Η γη παράγει τα πάντα. Δίνει ζωή, πνοή, ό,τι θέλεις. Έτσι έχω παρομοιάσει τη γυναίκα. Τόσο αξιοπρεπή και τόσο ανθρώπινη.

Η συνέντευξη του Στάθη Ψάλτη είχε δημοσιευτεί στο SOUL #47.