Ken Loach: Η κυβέρνησή σας έπρεπε να έχει πει «όχι» στον εκβιασμό

Ο Βρετανός Κεν Λόουτς μπήκε τον περασμένο Μάιο στην κλειστή ελίτ των δημιουργών του κινηματογράφου που έχουν κερδίσει 2 φορές τον Χρυσό Φοίνικα, δίπλα στους αδελφούς Νταρντέν, τον Μπιλ Όγκαστ, τον Μίκαελ Χάνεκε, τον Εμίρ Κουστουρίτσα, τον Σοχέι Ιμαμούρα. Το πέτυχε με ένα φιλμ, το «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ», που αναπαράγει τις μόνιμες ανησυχίες του γύρω από ζητήματα που αφορούν τον άνθρωπο, την επιβίωση και την αξιοπρέπεια. Η Athens Voice μίλησε μαζί του και ιδού τι μας είπε με αφορμή τη νέα του ταινία.

Είναι μια τυπική ταινία σας, μινιμαλιστική και ουσιαστική ταυτόχρονα, πάνω στα όσα σας απασχολούν όλα αυτά τα χρόνια. Ποιο είναι το στοιχείο όμως στο οποίο δώσατε περισσότερη έμφαση αυτή τη φορά;

Η αίσθηση που έχω τον τελευταίο καιρό είναι ότι η τιμωρία του απλού, φτωχού ανθρώπου είναι πιο έντονη σήμερα από κάθε άλλη προηγούμενη εποχή. Είναι κοινή διαπίστωση όλων των άμεσων συνεργατών μου, όταν ξεκινήσαμε να κάνουμε την έρευνα για το φιλμ. Βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μια πραγματικότητα που ο παραλογισμός της μας ξεπερνάει ως ανθρώπινα όντα και μας σοκάρει. Η τιμωρία των φτωχών και αναξιοπαθούντων ήταν μια ιδέα που υπήρχε πολύ παλιά σε περασμένους αιώνες και έλεγε πως «ό,τι παθαίνεις το αξίζεις». Αυτό που συμβαίνει λοιπόν είναι η αναπαραγωγή εκείνης της ιδιαίτερα δημοφιλούς κάποτε ιδέας, που σήμερα βρίσκει το πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί. 

Ναι, αλλά κι επί θατσερισμού δεν συνέβαινε κάτι αντίστοιχο;

Ακριβώς. Ύστερα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρχαν φτωχοί, άστεγοι και άποροι. Όμως σε αρκετά μεγάλο βαθμό υπήρχε ομοψυχία και αλληλεγγύη απέναντι στο κοινό κακό που γεννήθηκε από τις στάχτες του πολέμου. Η έλευση της Θάτσερ στην εξουσία άλλαξε την κατάσταση, που είχε πάντως αρχίσει ήδη να γίνεται προβληματική. Ο διαχωρισμός των τάξεων με ευαγγέλιο τον καπιταλισμό είχε αρχίσει να εδραιώνεται. Η Θάτσερ δεν είχε τίποτε άλλο να κάνει από το να αλλάξει την πολιτική σκέψη στις πλατιές μάζες. Και να περάσει στη συνείδηση του κοινού την αντίληψη πως «οι φτωχοί είναι άξιοι της μοίρας τους και δεν τους αξίζει τίποτα». Για αυτό το λόγο πρέπει να τιμωρηθούν.  

Είναι φοβερό πάντως αυτό που συμβαίνει με τον ήρωά σας. Ενώ υπάρχει νόμιμη ιατρική γνωμάτευση που λέει ότι δεν μπορεί και δεν πρέπει να εργαστεί λόγω του καρδιακού επεισοδίου που είχε, το κράτος παρεμβαίνει και λέει πως πρέπει να δουλέψει...

 επιστροφή στον Μεσαίωνα γίνεται με πολλούς τρόπους. Ο σκοταδισμός γεννιέται από τη στιγμή που ο παρεμβατικός τρόπος του κράτους γίνεται με τρόπο αυθαιρεσίας και κατάργησης των δικαιωμάτων του πολίτη. Νομίζω ότι είναι από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις αυτή που δείχνει η ταινία: η κυβέρνηση να λέει στους γιατρούς ότι δεν δίνει δεκάρα για την επιστημονική γνώμη τους και την καταργεί με απόλυτη ευκολία.

Όταν όμως κάτι συμβαίνει σε μαζικό επίπεδο, καθώς δεν μπορεί να είναι η μόνη εξαίρεση ο Μπλέικ, γιατί δεν αντιδρά ο πολίτης;

Οι στρατηγικές χειραγώγησης της μάζας είναι από τα όπλα της κρατικής μηχανής. Ο φόβος, η πλύση εγκεφάλου, η λάθος πληροφόρηση είναι από τα όπλα του συστήματος. Για να μην υπάρχουν κραδασμοί, το κράτος πετυχαίνει με τα κατάλληλα εργαλεία, να πείσει τους ανθρώπους ότι εκείνοι φταίνε για την κατάντια τους.

Παραμένετε μαρξιστής;

υσικά. Ξέρετε, ο μαρξισμός είναι παρεξηγημένος στις μέρες μας. Έχει κάπως δαιμονοποιηθεί. Ακόμη και η Θάτσερ, μια που την αναφέραμε, τον «χρησιμοποίησε» –αποδομητικά φυσικά– για την εξάλειψη των ταξικών διαφορών. Προς όφελος του καπιταλισμού και με το σατανικό τέχνασμα που ήδη είπαμε περί πειθούς των πιο φτωχών για την κατάντια τους αλλά και της αντίστοιχης επιβράβευσης των πιο πλούσιων στρωμάτων. 

Στην αρχική σεκάνς γινόμαστε μάρτυρες ενός παράλογου, γελοίου διαλόγου όπου η κοινωνική λειτουργός (αλήθεια, γιατί δεν βλέπουμε το πρόσωπό της;) προσπαθεί να πείσει τον ήρωα ότι είναι καλά και πρέπει να δουλέψει. Είναι μια κωμικοτραγική σκηνή.

ο σκοτάδι στη σκηνή αυτή ήταν σκόπιμο για να αναδείξω τη δύναμη του διαλόγου, δίνοντας έμφαση στις λέξεις και όχι στα πρόσωπα. 

Ο ήρωας δεν το βάζει κάτω. Είναι αξιοπρεπής και δυνατός. Αλλά ο αντίπαλός του δείχνει ανίκητος. Είναι έτσι;

Το σύστημα είναι σκληρό και αδυσώπητο. Σε οδηγεί στο περιθώριο και τα συσσίτια. Το αμείλικτο πρόσωπό του δείχνει στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδας. Τους ηλικιωμένους ή τους ανθρώπους που έχουν προβλήματα υγείας. 

Πείτε μου, ειλικρινά, πιστεύετε ότι κάτι μπορεί να αλλάξει;

Αν δεν το πίστευα θα είχα εγκαταλείψει προ πολλού. Από τη στιγμή που υπάρχει η αδικία και η εκμετάλευση, δεν μπορώ να γυρίσω το βλέμμα αλλού. Παλεύω με αυτό που ξέρω να κάνω καλύτερα, τις ταινίες. 

Και η λύση από που μπορεί να έρθει;

Από τον απλό άνθρωπο και την αριστερά. 

Τον περασμένο Μάη στις Κάννες αναφερθήκατε με λόγια συμπαράστασης στην Ελλάδα και την αριστερή κυβέρνησή της. Εξακολουθείτε να πιστεύετε τα ίδια πράγματα;

Όλοι οι αριστεροί και όχι μόνο στενοχωρήθηκαν με αυτό που έγινε στην Ελλάδα. Από τη στιγμή που δεν ζω στη χώρα σας δεν μπορώ να κάνω εύκολη κριτική. Κανείς από μας δεν ζει τη δική σας κρίση και κανείς δεν δικαιούται να μιλήσει για σας ή να κρίνει, χωρίς να έχει μια πλήρη εικόνα της κατάστασης. Όμως θεωρώ πως αν είχε πει όχι η κυβέρνησή σας στον εκβιασμό και τις πιέσεις θα είχε δώσει κουράγιο σε όλο τον κόσμο. Και κυρίως στους αριστερούς.