Η τηλεόραση είναι το νέο σινεμά, το HBO η νέα Metro Goldwyn Mayers και το Fox η νέα Paramount. Η Καλίσι του «Game of Thrones» είναι η νέα Μέριλιν και ο Τζάστιν Θερού του «The Leftovers» ο νέος επιθεωρητής Χάρι στο πιο μεταφυσικό. Μπερδευτήκατε; Δεν πρέπει. Δείτε.
Στην Ελβετία ο Ζαν Λυκ Γκοντάρ απολαμβάνει τα ήσυχα γεράματά του. Οι ασπρόμαυρες μέρες και νύχτες της νουβέλ βαγκ, χρονομετρικά, ανήκουν στον περασμένο αιώνα. Όπως και τα αντάρτικα αποφθέγματά του για την κοινωνία του θεάματος: παράμετρος τηλεόραση vs σινεμά, τσιτάρω: «Ποτέ δεν θα έβλεπα μια καλή ταινία για πρώτη φορά στην τηλεόραση. Η τηλεόραση παράγει τη λήθη, ο κινηματογράφος παράγει αναμνήσεις». Μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλες κουβέντες μόνο μην πεις, γιατί ο καιρός αλλάζει δίχως να κοιτάζει τη δική σου... τεχνολογική μελαγχολία! Ή και πόσο ιντριγκαδόρικο θα ήταν αν μπορούσα να δω παρέα με το «θεό» Ζαν Λυκ έναν οποιονδήποτε κύκλο του «True Detective» ή του «House of Cards», σε οθόνη μεγάλης ευκρίνειας, καθισμένοι αναπαυτικά στον καναπέ μας, χωρίς δίπλα μας αφιονισμένα δεκαπεντάχρονα να μασουλάνε τσιπς σαν βροντόσαυροι, ή κυρίες με μαλλί φουσκωμένα κομμωτηριακό σαν ντοπαρισμένο λάχανο από την μπροστινή σειρά να μας κρύβουν τη θέα. Και προπάντων χωρίς διάλειμμα, αλλά και –γιατί όχι;–, με όσα διαλείμματα θέλουμε και ό,τι ώρα θέλουμε.
Γιατί η νέα τηλεόραση και οι σειρές της, που είναι πλέον γυρισμένες με κινηματογραφικούς όρους, αποτελεί σήμερα το απόλυτο φετίχ. Και ύστερα να τον ρωτήσω, με αγάπη και σέβας εννοείται, για πες μου, Ζαν Λυκ, με την καρδιά σ’ εκείνον τον Μάιο κι όχι στο φετινό, που όλοι θα βλέπουν «Game of Thrones», τηλεοπτικός σοσιαλισμός ή κινηματογραφική βαρβαρότητα; Ακόμα τα πιστεύεις τα τότε σου; Ακόμα και τώρα που η τηλεόραση απέκτησε γιγάντια διάσταση σχεδόν ημισινεμά ως προς τον όγκο και που το HBΟ και το Netflix προβάλλουν επεισόδια και κύκλους που με το ένα χέρι πυροβολούν το Χόλιγουντ «σκοτώνοντας» την αμερικανιά και με το άλλο, καλλιτεχνικά, σεναριακά, τεχνικά και πρωτοποριακά, στήνουν μια λαϊκή παγκόσμια νουβέλ βαγκ χωρίς σύνορα;
House of Cards
Πρόσβαση άπλετη, από παντού, σε κάθε σπίτι, σε κάθε οθόνη γίγα λάπτοπ ή μεγκακινητού; Ρητορικής φύσης ερωτήσεις, δικανικές απαντήσεις, εν είδει προλόγου για ένα θέμα που έχει να κάνει με τη διαπλανητική κουλτούρα των ημερών και το μέλλον της ψυχαγωγίας ολιστικά: οι νέες τηλεοπτικές σειρές, καλωδιακές ή transmitted ακόμα και από τα μαζικής εμβέλειας εθνικά δίκτυα, ασχέτως αν οι δεύτεροι απέχουν μερικούς κύκλους πίσω, αλλάζουν άρδην το τοπίο και κατέχουν το keyword των ηθών μα και των καιρών. Κάννες, Σάντανς, Χόλιγουντ, Μπόλιγουντ, Βενετία... is where my home is.
Ζαν Λυκ, παραδέξου το: «Breathless» πάντα θα σημαίνει «με κομμένη την ανάσα». Μόνο που τώρα η τηλεόραση και τα νέα σίριαλ έχουν και το καρπούζι και το μαχαίρι. Και η νέα Άννα Καρίνα, γιατί μην κοιτάς που στο «Game of Thrones» την έχουν μεταμορφώσει σε ξανθιά, αφού κουκλίτσα μελαχρινή τυγχάνει στο φυσικό της, είναι η Καλίσι.
«Παλιά, όταν όλοι πίστευαν πως ο κόσμος θα κρατήσει για πάντα, κανένας δεν είχε χρόνο για τίποτα» - The Leftovers.
Τραυματικά παιδικά χρόνια, αυτό είναι το κλειδί και το εύρημα που πάνω του οι σεναριογράφοι ξετυλίγουν τον καμβά της ψυχοσύνθεσης θηλυκών και αρσενικών ηρώων, για να προχωρήσει η δράση. Το εξώφυλλο του «Time», καθώς αποχαιρετούσε τον Ντον Ντρέιπερ του «Mad Men», ήταν προφητικό: «It made television history, by making history into television».
Και ο λόγος στον Ρίτσι Φινέστρατου «Vinyl», που μοιάζει να θέτει το απόλυτο υπαρξιακό ερώτημα για τους άρρενες τηλεθεατές του πλανήτη: μπορείς να παραμείνεις ένας άντρας με τιμή και να διατηρήσεις τα αγνά σου όνειρα σε έναν κόσμο διεφθαρμένο ως το μεδούλι; «I still want to believe» απαντά είκοσι χρόνια μετά τα πρώτα «X-Files» ο πράκτορας Μόλντερ. Μόνο που, προσοχή! Αν είκοσι χρόνια πριν οι θεωρίες συνωμοσίας περί σκοτεινών κέντρων που ελέγχουν τον κόσμο έμοιαζε να διηγούνται παραμύθια ενός απώτερου μέλλοντος, είκοσι χρόνια μετά, κανένας δεν ξέρει τι θα συμβεί με τη ζωή του Τζούλιαν Wikileaks Ασάνζ ή τι πραγματικά συμβαίνει με τους χρηματοδότες του Isis, την ώρα που μυστικές μη επανδρωμένες πτήσεις δολοφονικών drones σαρώνουν τη νύχτα πάνω από το Χαλέπι, εκτελώντας το σχέδιο κατά γράμμα.
Άλλο ένα συμπέρασμα επομένως, προκειμένου να εξηγηθεί η επιτυχία των νέων τηλεοπτικών σειρών: η συνωμοσία τύπου ταινίας «Syriana», το ανεξήγητο, το πολύπλοκο, που όμως, αν ακολουθήσεις από την αρχή την άκρη του νήματος-νοήματος, θα δεις πως είναι πολύ εύκολο και να το εκλογικεύσεις, και να το ερμηνεύσεις, πέρασε πλέον μέσω τηλεόρασης στις παγκόσμιες μάζες, που δείχνουν ενθουσιασμένες: οι σειρές πέραν της ψυχαγωγικής εσάνς, διαθέτουν και μια «εκπαιδευτική» χροιά και ανάλυση. Πέραν της ελοχίμιας και νεφελίμιας λιακοπουλικής σκέψης, στο «The Leftovers», που μοιάζει με συνέχεια του «Lost», εκατό σαράντα εκατομμύρια άνθρωποι εξαφανίζονται. Θα τα καταφέρει ο αστυνόμος Κέβιν Γκάρβεϊ - Τζάστιν Θερού να δώσει απαντήσεις;
Παρεμπιπτόντως, στο δεύτερο κύκλο της σειράς, δεν χρειάζεται να έχεις διδακτορικό στην κοινωνιολογία ή την κυβερνητική και την ψυχολογία της μάζας για να καταλάβεις τι συμβαίνει με την Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ και τους οπαδούς του. Είναι ολόιδιοι με τη φυλή των «άσπρων» που έβαλαν σκοπό να ανατινάξουν κάθε έννοια ορθού λόγου με μέσο την αφοριστική, βίαιη και ανταριασμένη προσέγγιση επί οποιουδήποτε δεν μανιχαΐζει και δεν ασπάζεται την «ερμηνεία» τους. Εύφημος μνεία και στο «Wayward Pines» με τον Ματ Ντίλον σε σκηνοθεσία του μεγάλου Νάιτ Σιάμαλαν. Με προδιαγραφή «Σκοτεινού χωριού», ακτινογραφούνται και αναλύονται όλες οι παθογένειες της κλειστής αμερικάνικης κοινωνίας.
Wayward Pines
Αποφώνηση: εξαιρετική κινηματογραφική τεχνικά αφήγηση, σκοτεινές ιστορίες με ταραγμένα ψυχολογικά προφίλ, σεξ, ίντριγκα, αντιήρωες οι καινούργιοι ήρωες, απίστευτα σάουντρακ και να η νέα τηλεόραση, με τις σειρές της να προάγουν την κινηματογραφική νοημοσύνη του Μέσου, που κανένας πλέον δεν μπορεί να το κατηγορήσει για φθήνια ή προχειρότητα. Βέβαια, εδώ είναι Ελλάδα, δεν είναι παίξε γέλασε. Θέλω να πω πως όλα τα παραπάνω συμβαίνουν κάπου αλλού, μακριά από τούτη τη χώρα όπου σκοράρουν σε τηλεθέαση οι «Συμμαθητές» ή το «Μπρούσκο» και ήρωες, σενάρια και δράση υπακούν ακόμα στις προαιώνιες prime time συνταγές «για όλη την οικογένεια». Η Λένα Ντάναμ και οι ηρωίδες του «Girls» δεν θα είχαν καμία τύχη όχι γιατί είναι σεξομανιακά τσουλάκια, αλλά γιατί δεν είναι κορμάρες όπως τις προτιμά ο Έλληνας τηλεθεατής.
Δεν παραπονιέμαι, απλή παρατήρηση ήταν που μαρτυρά το gap της ελληνικής τηλεόρασης με την παγκόσμια τάση. Όμως είναι αδύνατον πέραν της καθυστέρησης στην οικονομία και τη συνεχή πεισματική αντιμεταρρυθμιστική εμμονή να μην παρατηρήσεις και την αντίστοιχη εγχώρια τηλεοπτική στασιμότητα. Δεν πειράζει! Το μοναστήρι, το κατεβαστήρι και τα συνδρομητικά να είναι καλά και για όλους έχει ο Θεός. Τι λες, Ζαν Λυκ Γκοντάρ;
«Η εξουσία είναι η τροφή μου. Η μάχη είναι ο ύπνος μου. Το αίμα είναι το οξυγόνο μου. Η πολιτική είναι το αίμα μου. Ο ύπνος είναι εχθρός μου. Οι εχθροί είναι η τροφή μου».
Φρανκ Άντεργουντ, House of Cards.
Οι σεναριογράφοι του «Homeland» γράφουν πιο ιντριγκαδόρικα και από Τζον Λε Καρέ, η πρωταγωνίστρια Κέρι Μάθισον (Κλερ Ντέινς) είναι σαν πρακτοράκι της C.I.A. το ίδιο πονηρή όπως ο Σμάιλι. Αλλά και αρκούντως ραγισμένη και σάικο, όπως η αστυνομικός-παρτενέρ του Φάρελ στο «True Detective». Η Αντιγόνη Μπεζερίντες (Ρέιτσελ ΜακΆνταμς) τις νύχτες σερφάρει σε ταινίες σκληρού πορνό, κατάλοιπο τραυματισμένης παιδικής ηλικίας, δίπλα σε πατέρα χίπη. Τα άνωθεν δύο κορίτσια συμπυκνώνουν επίσης μερικά από τα στοιχεία της νέας τηλεόρασης: βαρύ, δύσκολο, ζόρικο παρελθόν, τίγκα στα ψυχολογικά θέματα, προκληθέντα είτε από ανατροφή που ανατέθηκε σε χίπηδες πατεράδες-φρικιά είτε από χρόνια χρήση αντικαταθλιπτικών ψυχοφαρμάκων. Οι νέες «Μέριλιν» δεν λάμπουν στο φακό ραγίζοντας στα παρασκήνια, μα το ανάποδο. Όπως και η συνάδελφος ντετέκτιβ Σόνια Κρος του «The Bridge» (Νταϊάν Κρούγκερ), έχουν «τα θεματάκια» τους, με αντίκτυπο όχι μόνο στη σκέψη, τη δράση και τα πιστολίδια των δρόμων, αλλά και στο κρεβάτι, όπου στο σεξ είναι μαγκιόρικα φλογοβόλα.
Οι παλιοί, συμβατικοί κανόνες, είτε της old school τηλεόρασης είτε του βαμπ σινεμά με τις άμωμες ηρωίδες στα όρια της μυξοπαρθενίας, καταρρέουν εκκωφαντικά. Οι νέες ηρωίδες μας εκγυμνάζουν πεισματικά σε αυτό που συμβαίνει και στην πραγματική ζωή: καλό κρεβάτι κάνουν οι τζαζεμένες.
Homeland
Όχι πως τα αγόρια έχουν λιγότερα ψυχολογικά! Από τον ψυχάκια πρόεδρο Φρανκ Άντεργουντ (Κέβιν Σπέισι), πρίγκιπα της ίντριγκας και των σκοτεινότερων ενστίκτων, έτσι όπως στήνει διαπλοκές και ξεκοιλιάζει ατσαλάκωτα τους πολιτικούς του αντιπάλους, έως τον πεζοναύτη Μπρόντι και τον θεσμικό C.I.A. δολοφόνο με αγγελικό πρόσωπο, πράκτορα Πίτερ Κουίν, στα «Homeland» και «House of Cards», οι ήρωες μοιάζει να απέχουν έτη φωτός από τα Χόλιγουντ αρσενικά icons με το κολγκέιτ χαμόγελο και τη λυγερή κορμοστασιά. Οι κακοί ξαναγίνονται σέξι. Όπως και οι «ξενέρωτοι» τύπου Τζεφ Ντάνιελς στο «Newsroom», που όμως διδάσκει δημοσιογραφία και μαγκιά εκεί που χρειάζεται, παρότι ρεμπουμπλικάνος κι όχι ταγμένος δημοκρατικός, όπως ο Ρέντφορντ στο «Όλοι οι άνθρωποι του προέδρου».
Girls
Περιστρεφόμενες είτε γύρω από το νουάρ είτε γύρω από τα ζόμπι θρίλερ, όπως στα «Walking Dead» και «Strain», οι νέες σειρές αναθεωρούν τα αντρικά πρότυπα κάνοντας την παράνοια το νέο cool και τον παροξυσμό το νέο πρότυπο του σεξ. Κι αν στον παλιό κόσμο της τηλεόρασης, ειδικά στην Αμερική, λίγοι μόνο χολιγουντιανοί υπερήρωες τολμούσαν να παίξουν σε σειρές, βλέπε Τσάρλι Σιν ή Άστον Κούτσερ στο «Two and a Half Men», ή Κίφερ Σάδερλαντ στο «24 hours», τώρα, να, που οι κανόνες έχουν αλλάξει. Επικρατεί συνωστισμός: ο Κλάιβ Όουεν, χειρουργικό πιστόλι στο «ιατρικό» «The Knick», τέρμα κοκάκιας, παλεύει με τα πάθη του και τις πληγές των άλλων, μίλια μακριά από τις παλαιότερες συνταγές ανάλογων σειρών, βλέπε Κλούνεϊ στην «Εντατική».
«Ήθελα να γίνω αστροναύτης, αλλά οι αστροναύτες δεν πάνε πια στο φεγγάρι».
Ρέι -Κόλιν Φάρελ- Βελκόρο, True Detective 2.
Το «Sex and the City» και το «The Wire» ήταν το πρώτο σπάραγμα, τότε που κάτι μέσα μου έκανε μπόινγκ, που για πρώτη φορά ένιωσα ή μάλλον παραδέχτηκα πως μπορεί και το σινεμά να μη με ιντριγκάρει τόσο πολύ. Αγωνιούσα περισσότερο αν η Κάρι Μπράντσο στον τελευταίο κύκλο θα διαλέξει τον Παρίσι Μπαρίσνικοφ από τον κουλαριστό Νεοϋορκέζο Μίστερ Μπιγκ ή αν στον τέταρτο κύκλο του μαύρου χρονικού της Βαλτιμόρης ο βρόμικος ντετέκτιβ ΜακΝάλτι θα αποσυρθεί από το παιχνίδι προκειμένου ο Καρκέτι να βγει δήμαρχος. Αγωνιούσα περισσότερο από το να πάω στην πρεμιέρα της νέας ταινίας του Φίντσερ, ακόμα κι αν οι κριτικές τού έδιναν ονόρε μεγαλύτερο κι από τις μέρες του «Fight Club». Γιατί όλοι θυμόμαστε την πρώτη φορά: είδα και τις δυο παραπάνω σειρές κομπλέ και back to back, αφού δηλαδή είχαν τελειώσει. Δεν υπήρχε λόγος να ξεροσταλιάζω κάθε εβδομάδα για τη συνέχεια. Προφανώς σε αυτή μου την επιθυμία-αδημονία, πάτησε το ελληνάκι Τέντ Σαράντος και σήμερα το Netflix παίρνει κεφάλια: «Δώσε στον κόσμο αυτό που θέλει, χωρίς χρονοτριβή. Αυτή θα είναι η τηλεόραση του μέλλοντος».
The Bridge
Και κάπου εδώ κρύβεται και ο αλγόριθμος του ανθρώπινου γούστου, ως διατείνεται ο ίδιος. Ο Δημήτρης Καραθάνος, στο άρθρο του για το φαινόμενο του νέου χρυσού αιώνα της τηλεόρασης, γράφει σε ένα παλαιότερο τεύχος του SOUL: «Τα σίριαλ διαθέτουν πλέον μυθιστορηματική ανάπτυξη, κινηματογραφικά μπάτζετ, δημιουργικό αλισβερίσι με τις τέχνες, από ντιζάιν και μόδα έως μουσική και αρχιτεκτονική, και αναπτύσσονται πέρα από τα συνηθισμένα της τηλεόρασης: αναζητούν αισθητικές και υπαρξιακές παραμέτρους επιστρατεύοντας ό,τι εκλεκτότερο από το παλμαρέ του σινεμά, της τεχνολογίας και της λογοτεχνίας».
The Leftovers
Όταν ο Σκορτσέζε κάνει το «Vinyl» και οι ΜακΚόναχι, Χάρελσον και Φάρελ παίζουν τους «Αληθινούς ντετέκτιβ», το «Grease» με τον Τραβόλτα και η «China Town» του Πολάνσκι ακούγονται όπως ο Φράνκι Βάλι και οι μπαλάντες του Λέοναρντ Κοέν. Παλιός κόσμος. Αν και ο τελευταίος συγχρωτίστηκε με το πνεύμα των καιρών. Μια νέα γενιά ακροατών έμαθε τον Λέοναρντ μέσα από το μουσικό θέμα του «True Detective», «Nevermind». Όντως, είναι εντάξει. Το ίδιο μουσικά συμβαίνει και με τους Bellamy Brothers, κάουντρι ξεχασμένοι ήρωες της δεκαετίας του ’70, που σκόραραν όμως στο δεύτερο επεισόδιο του δεύτερου κύκλου του «The Leftovers» με το «Let your Love Flow». Και για να επιστρέψω στο «Vinyl», ίσως οι New York Dolls και το «Personality Crisis», που διάλεξαν ο Σκορτσέζε και ο συμπαραγωγός Τζάγκερ, τώρα να ακούγονται περισσότερο από την εποχή τους, μιας και τότε τους πήραν χαμπάρι μόνο οι τρελοί, ενώ τώρα τους τραγουδάει και ο πιο μέσος των μέσων νέων τηλεθεατών. Το τραγουδάκι σπέσιαλ αφιερωμένο, που θα έλεγαν και οι παλιοί ραδιοπειρατές, «Στο Χόλιγουντ που ζει ίσως τη μεγαλύτερη υπαρξιακή και οικονομική κρίση της ζωής του, καθώς ό,τι δεν κατάφερε να κάνει κάποτε ο γερουσιαστής Μακάθρι δείχνει να το κάνει κάθε χρονιά-κύκλος του “The Walking Dead”: αργά, βασανιστικά, ο παλιός παραδοσιακός κινηματογράφος βλέπει τα έσοδα να κατρακυλούν».
ΠΟΥ ΘΑ ΤΟ ΔΩ
«Game of Thrones» 6ος κύκλος: Πρεμιέρα στις 24 Απριλίου ταυτόχρονα με την Αμερική, στο Novacinema 1 & Novacinema 1HD
«Vinyl » Κάθε Κυριακή στις 04.00 ταυτόχρονα με την Αμερική και κάθε Δευτέρα στις 22.10 στο Novacinema 1 & Novacinema 1HD.
«House of Cards» Κάθε Πέμπτη και Παρασκευή στο Mega στις 23.10. Ο 4ος κύκλος της σειράς κάθε Σάββατο στις 22.00 στο ΟΤΕ CINEMA 4HD
«Walking Dead» Ο 6ος κύκλος προβάλλεται στο FOX κάθε Δευτέρα στις 22.45
«Wayward Pines» Κάθε Τρίτη στο FOX στις 18.40
«24» Καθημερινά στο FOX στις 18.20
«X-Files» Κάθε Τρίτη στο FOX στις 21.50
«Newsroom» Κάθε Παρασκευή στην ΕΡΤ 3 στις 23.00
«Sex & the City» Τρίτη-Πέμπτη στο Μακεδονία ΤV στις 22.00 και Παρασκευή στις 22.30
Το φεστιβάλ της Αθήνας, που επιμελείται εδώ και 37 χρόνια ο κριτικός κινηματογράφου Νίνος Φένεκ Μικελίδης, συνεχίζει να αποτελεί πόλο έλξης για όλους τους κινηματογραφόφιλους
«Είναι δύσκολο να ζεις με εμφύσημα. Δυσκολεύομαι ακόμα και να πάω από τη μία άκρη του δωματίου στην άλλη. Είναι λες και περπατάς με μια πλαστική σακούλα γύρω από το κεφάλι σου»
11°
