Καρτ Ποστάλ από την Κούβα

Είναι ένας από τους εφτά σκηνοθέτες που πέρασαν «Εφτά μέρες στην Αβάνα» δοκιμάζοντας να συλλάβουν κάτι από την ψυχή της πόλης, αλλά και της ίδιας της Κούβας, στη σπονδυλωτή ταινία που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο φεστιβάλ των Καννών και ετοιμάζεται για την έξοδό της στις ελληνικές αίθουσες στις 16 Αυγούστου. Ο σκηνοθέτης της μίλησε στην ATHENS VOICE για το δικό του φιλμάκι, το «El Yuma», την ιστορία ενός νεαρού Αμερικάνου ηθοποιού που ταξιδεύει στη Αβάνα για να γνωρίσει την αληθινή πλευρά μιας μυθικής πόλης και την ανακαλύπτει στη μουσική, στη μεθυστική της νύχτα και σε μια υπέροχη γυναίκα.

Τα γυρίσματα της ταινίας ήταν η πρώτη φορά που επισκεφτήκατε την Κούβα; Ναι. Και πριν με ρωτήσετε το γιατί, σκεφτείτε μόνο το εξής: έχω αμερικάνικο διαβατήριο. Χρειάζεται να εξηγήσω κάτι παραπάνω; Ήταν πολύ δύσκολο να ταξιδέψω στην Κούβα. Πολύ, πολύ δύσκολο. Χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια και υπερβολικά πολλά χρήματα για να πάρω άδεια από την αμερικάνικη κυβέρνηση ώστε να πάω εκεί και να γυρίσω αυτό το «ντοκιμαντέρ», όπως τους είπα ότι θα είναι η ταινία.

Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι ένα τέτοιο ταξίδι; Ειδικά όταν είσαι ο Μπενίτσιο ντελ Τόρο; Μας πήρε μόνο τέσσερις μήνες για να πάρουμε την άδεια. Τέσσερις μήνες γεμάτους γραφειοκρατία. Έπρεπε να ξέρουμε τα πάντα από την αρχή. Πότε ακριβώς θα πάμε. Πόσοι και ποιοι θα είμαστε. Πόσο θα μείνουμε. Και χρειάστηκε να ακολουθήσουμε μια σειρά από κανόνες για να τα καταφέρουμε. Μια σειρά από ανόητους περιορισμούς που έπρεπε να αποδεχτούμε. Και αφού γυρίσαμε την ταινία, θέλαμε να επιστρέψουμε για να τη δείξουμε στους ηθοποιούς και τους συνεργάτες μας και χρειάστηκε να υποστούμε ξανά μια ανάλογη διαδικασία. Γιατί αν πας στην Κούβα χωρίς βίζα, μπορεί να χρειαστεί να πληρώσεις πρόστιμο έως και 50 χιλιάδες δολάρια επιστρέφοντας. Και, ναι, εμείς ακολουθήσαμε τους κανόνες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι ηλίθιοι κανόνες...

Και τα πράγματα στην Κούβα πόσο εύκολα ήταν; Υποθέτω το ότι ένας από τους πρωταγωνιστές σας ήταν τραβεστί δεν θα ήταν ίσως μια εικόνα που θα ήθελε η κυβέρνηση να προβληθεί προς τα έξω... Δεν είχα κανένα πρόβλημα να γυρίσω το φιλμ. Δεν συνάντησα κανένα εμπόδιο. Η τραβεστί στην ταινία μου είναι τραβεστί στ’ αλήθεια, δεν είναι ηθοποιός, κι όμως δεν είχε κανένα πρόβλημα να δείξει τον εαυτό της όπως είναι στ’ αλήθεια. Σε κάποια σκηνή του φιλμ ο χαρακτήρας της δείχνει την ταυτότητά του σε ένα ρεσεψιονίστ και η ταυτότητα είναι η αληθινή ταυτότητα του πρωταγωνιστή μου. Την έδειξε  χωρίς κανένα δισταγμό και δεν υπήρξε κανένα πρόβλημα με τους άλλους ντόπιους ηθοποιούς του φιλμ. Ασφαλώς και δεν λέω ότι όλα είναι τέλεια, αλλά σίγουρα τα πράγματα έχουν αλλάξει

Περιγράφετε μία πολύ πιο θετική εικόνα της πραγματικότητας από αυτή που είχα στο μυαλό μου, ομολογώ. Κοιτάξτε, υπήρξε μια πολύ σκοτεινή περίοδος στην Κούβα τη δεκαετία του ’70. Την ονομάζουν γκρίζα περίοδο. Η κυβέρνηση έχει παραδεχτεί την ύπαρξη αυτής της σκοτεινής περιόδου, έχουν απολογηθεί γι’ αυτή δημοσίως, αλλά έχει υπάρξει μεγάλη πρόοδος στο πώς είναι να είσαι gay στην Κούβα. Η μάτσο αντίληψη για το τι σημαίνει να είσαι άντρας δεν είναι πλέον αυτή που ήταν, έχει υποχωρήσει, επιτρέποντας στην κοινότητα των ομοφυλοφίλων να διεκδικήσει τα δικαιώματά της. Ξέρω από πρώτο χέρι ότι η κόρη του Φιντέλ Κάστρο έχει σημαντική ακτιβιστική δράση για την ισότητα και τα δικαιώματα των gay. Οπότε, ναι, έχει υπάρξει πρόοδος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι εκείνη η περίοδος της δεκαετίας του ’70 έχει σβήσει. Αλλά το πρόβλημα με τα δικαιώματα των gay δεν αφορά μόνο στην Κούβα, αλλά σε πολλές χώρες ακόμη και της προχωρημένης δύσης.

Ποιος ήταν ο λόγος που θελήσατε να συμμετάσχετε σε αυτό το φιλμ; Τι ελπίζατε να πετύχετε; Νομίζω ότι το φιλμ δίνει μια θετική εικόνα της Κούβας, των Κουβανών, ή καλύτερα μία πολύ ανθρώπινη εικόνα τους. Είμαι σίγουρος ότι θα επιτρέψει στους θεατές σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά ειδικά στην Αμερική, να κοιτάξουν πέρα από τα κλισέ και τις ιδέες που έχει ο καθένας για μια χώρα που συμβολίζει ένα σωρό διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Νομίζω ότι η ταινία θα βοηθήσει τους θεατές να δουν τους Κουβανούς όπως είναι στ’ αλήθεια, να νιώσουν την αίσθηση του χιούμορ τους, τους δεσμούς τους, τα πράγματα που τους ορίζουν στην πραγματικότητα.

Και πώς ήταν να σκηνοθετείτε; Αυτή είναι η πρώτη σας φορά πίσω από την κάμερα...Είναι πολύ πιο δύσκολο από το να είσαι ηθοποιός, χωρίς καμιά αμφιβολία. Το να παίζεις ένα ρόλο είναι σαν να τρέχεις ένα σπριντ. Το να σκηνοθετείς είναι σαν να τρέχεις ένα μαραθώνιο. Και αντίθετα από το να είσαι ηθοποιός, όταν είσαι ο σκηνοθέτης όλα εξαρτώνται από σένα. Και πρέπει να είσαι έτοιμος για μια τέτοια ευθύνη.

Αν μπορούσατε να δώσετε μια συμβουλή σε κάποιον που σκέφτεται να πάει στη Αβάνα ποια θα ήταν; Να πάει!

Μόνο αυτό; Θα του έλεγα να πάει πίσω, στην πρώτη επανάσταση του 1865, και να διαβάσει την ιστορία. Κάντε ένα google search, διαβάστε στη wikipedia. Ακόμη και κάτι τόσο απλό θα σας βοηθήσει όχι μόνο να μάθετε την ιστορία του τόπου, αλλά να κατανοήσετε και τους ανθρώπους, το τι τους έχει ορίσει. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να ξέρει κανείς από πού προήλθε η χώρα, τι γέννησε τη νοοτροπία της. Γιατί θα ανακαλύψετε πηγαίνοντας εκεί ότι οι άνθρωποι είναι εξαιρετικά διαβασμένοι και ιδιαίτερα ανοιχτοί.

Η Κούβα μοιάζει να βρίσκεται στα πρόθυρα μιας μεγάλης αλλαγής. Όταν πεθάνει ο Φιντέλ Κάστρο πιθανότατα όλα θα αλλάξουν. Τι νομίζετε ότι θα χαθεί; Τι θα είναι προς το καλύτερο και τι προς το χειρότερο; Δεν ξέρω. Μόνο ο χρόνος θα δείξει. Είμαι σίγουρος ότι οι άνθρωποι θα βρουν το δρόμο τους. Αλλά ελπίζω να υπάρξει αλλαγή. Νομίζω ότι θα βοηθήσει την Κούβα, αλλά και την ίδια την Αμερική.