CINE VOICE: Φεστιβάλ Βερολίνου, 5η μέρα

   Μπέλα Ταρ

Μετά από αρκετές μέρες αρνήσεων, η πλέον αγωνιώδης ερώτηση στα χείλη των φεστιβαλιστών, έχει πλέον θετική απάντηση. Το The Turin Horse του Μπέλα Ταρ, δεν είναι τίποτα λιγότερο από αριστουργηματικό, ένα απαισιόδοξο κινηματογραφικό αίνιγμα, που δεν σου αφήνει άλλη επιλογή από το να το θαυμάσεις. Και να στεναχωρηθείς. Ένα μελαγχολικό, αδυσώπητο έπος για το τέλος των πάντων, ξεκινά με την αφήγηση μιας μικρής ιστορίας: Το 1889, ο Νίτσε λίγο πριν χάσει την επαφή του με την λογική, είδε έναν οδηγό κάρου να χτυπά με το μαστίγιό του το άλογο του. Συγκλονισμένος, έτρεξε και αγκάλιασε το ζώο το άρχισε να κλαίει με λυγμούς. Η ιστορία μιλά για την τύχη του Νίτσε, αλλά όπως λέει ο αφηγητής “για το άλογο δεν ξέρουμε τίποτα”. Στην ταινία του Ταρ, υπάρχει όντως ένα άλογο, ένας οδηγός κάρου και η κόρη του, που ζουν απομονωμένοι σε ένα πέτρινο σπίτι στη μέση του πουθενά. Στο πρώτο πλάνο του φιλμ (που όπως συμβαίνει στις ταινίες του Ταρ, κρατά αρκετά λεπτά), ο άνεμος φυσά μανιασμένα, το άλογο τραβά το κάρο και η ηχητική μπάντα είναι γεμάτη από τσέλο που χτίζουν έναν τοίχο από ήχους που δεν προμηνύουν τίποτα ευχάριστο. Η συνέχεια θα καταγράψει έξι μέρες από την ζωή τους, μονότονες και επαναλαμβανόμενες, εκτός από κάποιες μικρές αλλαγές που κάθε τόσο κάνουν τα πράγματα ακόμη πιο δυσάρεστα. Η επίσκεψη ενός γείτονα που μιλά σχεδόν μεθυσμένος για το τέλος, το κάθε άλλο παρά αισιόδοξο θρησκευτικό βιβλίο που αφήνουν στην κόρη κάποιοι τσιγγάνοι που περνούν, το άλογο που αρνείται να φάει, το σκοτάδι που πέφτει. “Τι είναι αυτό;” ρωτά κάποια στιγμή η κόρη και η απορία πιθανότατα θα ρίζωνε και στα κεφάλια των θεατών, αν το φιλμ δεν γέμιζε τα 149 λεπτά της ταινίας με τόσες συγκλονιστικές εικόνες, τόση στιβαρή μελαγχολία, τόσα σαφή κλειδιά για την λύση του μυστηρίου. Το Turin Horse είναι μια συναρπαστική παραβολή για το τέλος, γεμάτη ποιητικό τρόμο και μαζί, είναι (ελπίζουμε όχι στην πραγματικότητα), η τελευταία ταινία που θα γυρίσει ποτέ ο Μπέλα Ταρ.

Νωρίτερα χθες το πρωί, το Nader and Simin, A Separation, άφησε επίσης εξαιρετικές εντυπώσεις, επιβεβαιώνοντας ότι ο σκηνοθέτης του Τι Απέγινε η Έλι, Ασγκάρ Φαραντί, είναι ίσως ο σημαντικότερος Ιρανός σκηνοθέτης αυτή τη στιγμή. Ο τίτλος της ταινίας του περιγράφει με σαφήνεια το θέμα της, αλλά δεν μπορεί να αποδώσει τις λεπτές αποχρώσεις με τις οποίες χτίζεται το δράμα, ούτε τις διαδρομές που ακολουθεί η αφήγηση και τα ηθικά ζητήματα που αγγίζει στην πορεία. Ο επικείμενος χωρισμός ενός ζευγαριού και η αποχώρηση της γυναίκας από το σπίτι, είναι η αφορμή μια σειρά από γεγονότα που μοιάζουν αρχικά ασήμαντα και καθημερινά αλλά που κάτω από την εξαιρετική ενορχήστρωση του Φαραντί χτίζουν κάτι που θα μπορούσε να περιγραφεί ακόμη κι ως θρίλερ. Δικαστικό δράμα, οικογενειακή ιστορία, ηθικό μυστήριο, το φιλμ μιλά για την υπευθυνότητα και την ανάληψη της ευθύνης, για την σημασία και το νόημα του “να λες την αλήθεια”, για την κατάσταση του σύγχρονου Ιράν, την περηφάνια και την τιμή. Με ένα σενάριο που δεν αφήνει τίποτα στην τύχη και κρατά το ενδιαφέρον αμείωτο από την αρχή ως το τέλος κι ερμηνείες που αξίζουν βραβεία, το Nader and Simin γεμίζει το μυαλό σου με δεκάδες ερωτήματα στα οποία δεν υπάρχει καμιά εύκολη λύση και σε αφήνει δίχως κανέναν διδακτισμό ή ευκολία να αναλογιστείς πόσο εύκολα η ζωή μπορεί να σε στριμώξει σε μια γωνία και τι άραγε θα έκανες εσύ αν βρισκόσουν στην θέση των ηρώων.

Χτες ήταν και η επίσημη πρώτη προβολή της ταινίας του Κωνσταντίνου Γιάνναρη Man at Sea, ένα δράμα για την σύγκρουση της “ευημερούσας” δύσης και της “απειλητικής” ανατολής εν πλω, σε ένα δεξαμενόπλοιο. Ο Έλληνας κυβερνήτης του Sea Voyager περιμαζεύει μια ομάδα νεαρών λαθρομεταναστών και προσπαθεί να τους αποβιβάσει με ασφάλεια και σύμφωνα με τους κανονισμούς σε κάποια στεριά. Η καλή του πράξη όμως αποδεικνύεται υπερβολικά δύσκολο να ολοκληρωθεί, και η παρουσία των παιδιών στο πλοίο που επιμηκύνεται επικίνδυνα, λειτουργεί σαν ωρολογιακή βόμβα, τόσο στις σχέσεις του πληρώματος, όσο και του ίδιου με την γυναίκα του, που βρίσκεται για πρώτη φορά εν πλω μετά από τέσσερα χρόνια και ένα τραγικό γεγονός που σημάδεψε την σχέση τους. Μετά το τέλος της προβολής, ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης παρουσίασε τους ηθοποιούς και τους συνεργάτες του εν μέσω ενός δυνατού, χορταστικού, χειροκροτήματος. Δικαίως. Το φιλμ δομημένο σαν έναν βραδυφλεγές θρίλερ, μιλά για μια σειρά από ευαίσθητα ζητήματα δίχως να καταφεύγει σε καμιά εύκολη λύση, χωρίς να ψάχνει θύματα και θύτες, κοιτάζοντας θέματα όπως το μεταναστευτικό με ματιά ψύχραιμη και νηφάλια. Με μια εξαιρετική ερμηνεία από τον Αντώνη Καρυστινό στον πρωταγωνιστικό ρόλο, και με απροσδόκητα ικανούς ερασιτέχνες ηθοποιούς, με την σταθερότητα και την πάντα κοφτερή ματιά του Γιάνναρη στο τιμόνι, το Man at Sea βρίσκει με ευκολία το δρόμο του σε νερά, που είναι μάλλον θολά και επικίνδυνα.