Τα εγκαίνια της «μικρής λέσχης» στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος εγκαινιάζει τη «μικρή λέσχη» με το αφιέρωμα «Ταινιοθήκη της Ελλάδος: μια ιστορία σε εικόνες»

14-17 Ιανουαρίου 2016

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος αναβιώνει το θεσμό της «μικρής λέσχης» και ανοίγει τους θησαυρούς της συλλογής της, διοργανώνοντας προβολές δωρεάν για τα μέλη. Τα εγκαίνια της «μικρής λέσχης» θα πραγματοποιηθούν στις 14 Ιανουαρίου 2016 με το αφιέρωμα «Ταινιοθήκη της Ελλάδος: μια ιστορία σε εικόνες», που παρουσιάστηκε στο 37ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Cinéma du réel.Το πρόγραμμα του αφιερώματος έχει εμπλουτιστεί και με άλλες ταινίες, που είχαν επιλεγεί, αλλά δεν προβλήθηκαν στο Cinéma du réel, λόγω περιορισμένου χώρου στο συνολικό πρόγραμμα του φεστιβάλ.

Στο πλαίσιο του αφιερώματος, το έργο της Ταινιοθήκης αναδεικνύεται μέσα από ένα πρόγραμμα 17 ντοκιμαντέρ, μιας ταινίας μικρού μήκους και της παλαιότερης σωζόμενης ταινίας της συλλογής, ελληνικής παραγωγής, από το 1924 έως το 2012, χωρισμένων σε 8 θεματικές ενότητες:

1# Διαμάντια της συλλογής: Οι περιπέτειες του Βιλλάρ (Ζόζεφ Χεπ, 1924), Οι εκατό ώρες του Μάη (Φώτος Λαμπρινός, Δήμος Θέος, 1960), Αθήνα ή τρεις επισκέψεις στην Ακρόπολη (Θόδωρος Αγγελόπουλος, 1983), Αθήναι (Εύα Στεφανή, 1995)

2# Πολιτικές: Μέγαρα (Γιώργος Τσεμπερόπουλος, Σάκης Μανιάτης 1974), Μπέττυ (Δημήτρης Σταύρακας, 1979), To γελεκάκι (Ίρις Ζαχμανίδη,1976)

3# Βιομηχανία και μετανάστευση: Γράμμα από το Σαρλερουά (Λάμπρος Λιαρόπουλος, 1965), Αλουμίνιον της Ελλάδος (Ρούσσος Κούνδουρος, 1965), Γράμματα από την Αμερική (Λάκης Παπαστάθης, 1972), Πρώτη ύλη (Χρήστος Καρακέπελης, 2011)

4# Μορφές αρχειοθέτησης: από το ιδιωτικό στο δημόσιο: Μοναστηράκι (Γκαίη Αγγελή, 1976), Ημερολόγια αμνησίας (Στέλλα Θεοδωράκη, 2012)

5# Από την αρχαιολογία στην εθνογραφία: Μακεδονικός γάμος (Τάκης Κανελλόπουλος, 1960), Καρβουνιάρηδες (Αλίντα Δημητρίου, 1977), Το στρώμα της καταστροφής (Κώστας Βρεττάκος, 1980)

Η προβολή του ντοκιμαντέρ «Μακεδονικός γάμος» γίνεται με την υποστήριξη της εταιρίας διανομής Παπανδρέου Α.Ε.

6# Η ιστορία στην οθόνη 1: Οι εκατό ώρες του Μάη (Φώτος Λαμπρινός, Δήμος Θέος, 1960), Μαρτυρίες (Νίκος Καβουκίδης, 1976)

7# Η ιστορία στην οθόνη 2: Η ηλικία της θάλασσας (Τάκης Παπαγιαννίδης, 1978)

8# Η ιστορία στην οθόνη 3: Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1997, Ροβήρος Μανθούλης)

Η προβολή της ενότητας «Η ιστορία στην οθόνη 3» με το ντοκιμαντέρ του Ροβήρου Μανθούλη γίνεται σε συνεργασία με την ΕΡΤ και έχει ελεύθερη είσοδο για το κοινό.

Η Γεν. Γραμ. ΔΣ της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, Μαρίας Κομνηνού, αναφέρει σχετικά με το αφιέρωμα:

«Η επιλογή ταινιών από τη συλλογή της Ταινιοθήκης της Ελλάδος καλύπτει τη χρονική περίοδο από το 1924 έως το 2012. Αντανακλά τη δημιουργία και εξέλιξη του αρχείου ξεκινώντας από μια ενθουσιώδη ομάδα τη δεκαετία του ‘50, με πρωτεργάτρια την Αγλαΐα Μητροπούλου, μέντορας της οποίας υπήρξε ο Ανρί Λανγλουά, φτάνοντας τον 21ο αιώνα ν’ αποτελεί τον διεθνώς αναγνωρισμένο εθνικό φορέα διαφύλαξης της κινηματογραφικής κληρονομιάς.

Με αφορμή το αφιέρωμα αυτό θα θέλαμε επίσης να επισημάνουμε τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπισε το Αρχείο λόγω της έλλειψης σταθερής κρατικής πολιτικής για τη διαφύλαξη της οπτικοακουστικής κληρονομιάς, από τις εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις. Ευτυχώς το «φιλμ μπορεί να περιμένει» (Film can wait). Έτσι το αρχείο της Ταινιοθήκης κατάφερε να διατηρήσει και διαφυλάξει μια μεγάλη συλλογή από Ελληνικά ντοκιμαντέρ, τα επίκαιρα της βωβής περιόδου και πολλά από την περίοδο του ομιλούντος, ειδικότερα από το 1960-2012. Η βάση για τη συλλογή των βωβών ταινιών τέθηκε κυρίως τη δεκαετία του ‘60, όταν ξεκίνησαν οι πρώτες δωρεές και αγορές (πληροφορίες σχετικά με τη συλλογή μπορεί να βρει κανείς στο www.filmarchives online.eu.)

Η βωβή ταινία Οι περιπέτειες του Βιλλάρ (1924) αποτελεί έναν από τους θησαυρούς της αρχικής συλλογής λόγω της μοναδικής κινηματογραφικής καταγραφής και απεικόνισης της Αθήνας της δεκαετίας του ’20.

Στη δεκαετία του ’60, πολλοί ταλαντούχοι κινηματογραφιστές, όπως οι Τάκης Κανελλόπουλος, Δήμος Θέος, Φώτος Λαμπρινός, Κώστας Σφήκας, Ρούσος Κούνδουρος, Λάμπρος Λιαρόπουλος, Ροβήρος Μανθούλης κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο ντοκιμαντέρ. Το άνοιγμα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης στις ταινίες μικρού μήκους δίνει την ευκαιρία στον Τάκη Κανελλόπουλο να ξεδιπλώσει το λαμπρό του ταλέντο στον Μακεδονικό γάμο (1960).

Σύμφωνα με τον Νίκο Κολοβό, οι νεώτεροι κινηματογραφιστές που ασχολούνται με το ντοκιμαντέρ, αναπτύσσουν ένα νέο ύφος συλλογικού έργου, μια νέα κοινωνική συνείδηση προς τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα που προαναγγέλλουν την εμφάνιση του δεύτερου κύματος ελλήνων σκηνοθετών–δημιουργών (cinéma d’ auteur) που ονομάστηκε Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος (ΝΕΚ).

Η πολιτική καταπίεση (Οι εκατό ώρες του Μάη, 1960), η μαζική μετανάστευση Ελλήνων εργατών προς τη Δυτική Ευρώπη (Γράμμα από το Σαρλερουά, 1965), η εκβιομηχάνιση (Αλουμίνιον της Ελλάδος, 1965) είναι οι θεματικές με τις οποίες καταπιάνεται η νέα αυτή γενιά κινηματογραφιστών. Πολλά από αυτά τα ντοκιμαντέρ δωρίστηκαν στην Ταινιοθήκη, εμπλουτίζοντας κατά αυτόν τον τρόπο τη συλλογή της.

Κατά την περίοδο της δικτατορίας (1967-74) μια νέα γενιά κινηματογραφιστών στρέφεται στον κινηματογράφο φιλοδοξώντας να συνδυάσει την πολιτική διαμαρτυρία με την καλλιτεχνική καινοτομία. Η κινηματογράφηση γίνεται πιο περίτεχνη και οι επιρροές των Ζαν Λυκ Γκοντάρ, Κρις Μαρκέρ ή Σολάνας – τις ταινίες των οποίων παρακολουθούν στην Ταινιοθήκη της Κανάρη – γίνονται έμπνευση ώστε να χρησιμοποιήσουν την κάμερά τους ως όπλο. Ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος και ο Σάκης Μανιάτης κινηματογραφούν για μήνες την κινητοποίηση των αγροτών ενάντια στην αναγκαστική απαλλοτρίωση για την εγκατάσταση διυλιστηρίου στα Μέγαρα. Η καταγραφή εξελίσσεται σε σινεμά ντιρέκτ και δυο νέοι κινηματογραφιστές πετυχαίνουν έναν άθλο (Τα Μέγαρα, 1974).

Μετά την πτώση της χούντας το ενδιαφέρον στρέφεται προς το πολιτικό ντοκιμαντέρ, στα νέα κοινωνικά κινήματα και έχουμε και την είσοδο σημαντικού αριθμού γυναικών σκηνοθετών στον κινηματογράφο. Στη πρώτη κατηγορία ανήκουν οι Μαρτυρίες (1975) του Νίκου Καβουκίδη- ένα σημαντικό χρονικό που συνδέει τις φοιτητικές και λαϊκές κινητοποιήσεις στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης με τον αντιδικτατορικό αγώνα -και Η ηλικία της θάλασσας (1978) του Τάκη Παπαγιαννίδη. Ο τελευταίος επιχειρεί μια αναδρομή στους κοινωνικούς αγώνες από το 1917-77, με συγκίνηση και λυρισμό.

Ο Δημήτρης Σταύρακας γυρίζει την Μπέττυ (1979), το πορτραίτο μιας Αθηναίας τραβεστί, αποφεύγοντας όλες τις παγίδες της φτηνής ηδονοβλεψίας και συμβολίζοντας το τέλος του φόβου για την ομοφυλοφιλική κοινότητα στην Αθήνα.

Σε ότι αφορά τις γυναίκες σκηνοθέτες η περίπτωση της Αλίντας Δημητρίου ξεχωρίζει για τον κοινωνικό της προβληματισμό και την συνεπή και ασυμβίβαστη πορεία της. Χαρακτηριστικό δείγμα της εμπνευσμένης της δουλειάς είναι οι Καρβουνιάρηδες (1977).

Από τις νεώτερες σκηνοθέτες που αρχίζουν τη σταδιοδρομία τους την εποχή της μεταπολίτευσης, η Ίρις Ζαχμανίδη με την ταινία To γελεκάκι, (1976) επιχειρεί μια ειρωνική αναδρομή στους παλιούς έρωτες της γενιάς της για το cinéma d’ auteur και στους νέους για το φεμινιστικό κίνημα και τη σοσιαλιστική πολιτική. Η Γκαίη Αγγελή, με μια φρέσκια και ποιητική ματιά, αποφεύγει την παγίδα της φολκλορικής απεικόνισης στο Μοναστηράκι (1976).

Ο Κώστας Βρεττάκος με το Στρώμα της Καταστροφής(1980) απογειώνει το είδος του αρχαιολογικού ντοκιμαντέρ, καταγράφοντας την αποκάλυψη και συγχρόνως την καταβύθιση της αρχαίας Καλλίπολης από τα νερά του Μόρνου.

Ο κορυφαίος εκπρόσωπος του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, ήταν ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος. Το 1983 θα γυρίσει το Αθήνα ή τρεις επισκέψεις στην Ακρόπολη. Με το μοναδικό οπτικό του ύφος ενορχηστρώνει ένα λυρικό ποίημα που επεξεργάζεται με μοναδικό τρόπο κείμενα και εικόνες για την Αθήνα, αντλώντας έμπνευση από τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη, τον ζωγράφο Γιάννη Τσαρούχη, τον συνθέτη Μάνο Χατζιδάκι και τον σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη. Ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος, ο οποίος εξελέγη το 2009 Πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης της Ταινιοθήκης, αγωνίστηκε για την εξασφάλιση των κρατικών κονδυλίων και τη συνέχιση του ρόλου της στο νέο πολιτιστικό τοπίο της κρίσης.

Το είδος του ντοκιμαντέρ αναζωογονείται τη δεκαετία του ‘90 με την είσοδο νέων κινηματογραφιστών με σπουδές στο εξωτερικό. Η Εύα Στεφανή με το Αθήναι (1995) εγκαινιάζει το λιτό και καίριο κινηματογραφικό της ύφος με μια ταινία για το σταθμό Λαρίσης.

Την ίδια, όμως, δεκαετία μας δίνει και ο Ροβήρος Μανθούλης, ένα από τα πιο ώριμα δείγματα γραφής του, τον Ελληνικό εμφύλιο πόλεμο (1997), ωριαία και βραβευμένη στο Μπιαρίτζ εκδοχή της εξάωρης σειράς Βίοι Παράλληλοι του Εμφυλίου. Ο διεθνής κινηματογραφιστής και συγγραφέας- με έντονη αντιδικτατορική δράση στο Παρίσι- συνθέτει μια μνημειώδη ιστορική καταγραφή των γεγονότων του Εμφυλίου, παρουσιάζοντας όχι μόνον στελέχη, αλλά και απλούς εμπλεκόμενους και από τις δυο πλευρές.

Το 2009, η Ταινιοθήκη της Ελλάδος μετακόμισε στις νέες της εγκαταστάσεις στον Κεραμεικό και αφιερώθηκε στην επιτυχή υλοποίηση της αποστολής της ως ψηφιακή βιβλιοθήκη, Μουσείο Κινηματογράφου και εστία ανάπτυξης μιας νέας κινηματογραφοφιλίας. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε ως εκ τούτου στην προβολή ντοκιμαντέρ, καθώς και τη διοργάνωση ανοιχτών στο κοινό συζητήσεων.

Οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες επιτρέπουν πλέον στους ίδιους τους δημιουργούς να ενεργούν ως αρχειοθέτες και ιστορικοί: η Στέλλα Θεοδωράκη στα Ημερολόγια αμνησίας (2012) συνδυάζει όλα όσα ο Ντεριντά έχει αποκαλέσει «πυρετό του αρχείου», συνυφαίνοντας καταγεγραμμένες αναμνήσεις και νέο υλικό τόσο από ιδιωτικές όσο και από δημόσιες εκδηλώσεις στην Αθήνα, σμιλεύοντας το χρόνο.

Ο Χρήστος Καρακέπελης στην Πρώτη ύλη (2011) επί 6 χρόνια καταγράφει πώς ξένοι μετανάστες και Ρομ συλλέγουν μέταλλο και ζουν περιθωριακά, ενώ αυτοί που το εκμεταλλεύονται πραγματοποιούν τεράστια κέρδη».

Μαρία Κομνηνού

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Πληροφορίες για τις κάρτες μέλους της «μικρής λέσχης»

Η είσοδος στις προβολές είναι δωρεάν για τα μέλη της «μικρής λέσχης», ενώ η εγγραφή του μέλους γίνεται οποιαδήποτε στιγμή το επιθυμεί και ισχύει για 12 συνεχόμενους μήνες. Το ετήσιο αντίτιμο της ασημένιας κάρτας μέλους της «μικρής λέσχης» είναι 50 ευρώ και 25 ευρώ της λευκής κάρτας για φοιτητές, ανέργους και ΑμεΑ και παρέχει στο μέλος τη δυνατότητα να παρακολουθεί δωρεάν τις προβολές αρχείου (περίπου 100 ταινίες ανά έτος), να εκδίδει μειωμένο εισιτήριο στις υπόλοιπες προβολές της Ταινιοθήκης (τόσο στον χειμερινό όσο και στον θερινό κινηματογράφο Λαΐς) και να έχει προτεραιότητα κράτησης, ενώ η χρυσή κάρτα μέλους κοστίζει 100 ευρώ και δίνει επιπλέον στο μέλος τη δυνατότητα να συν-διαμορφώνει το πρόγραμμα προβολών, αλλά και να αποκτήσει 30 προσκλήσεις για τις προβολές της επιλογής του.

Τιμές εισόδου:

Η είσοδος στην έναρξη του αφιερώματος επιτρέπεται μόνο στους κατόχους των καρτών μέλους της «μικρής λέσχης» και με προσκλήσεις.

Γενική είσοδος για τις υπόλοιπες ημέρες του αφιερώματος: 5€

Ώρες πώλησης καρτών:

Από 7/01 και κάθε ημέρα από τις 17:30-22:00 στο ταμείο της Ταινιοθήκης.

* Η φωτογραφία είναι από το "Γελεκάκι" (1976) της Ίριδας Ζαχμανίδη. Στο ρόλο του μπουζουξή, ο Νίκος Μουρατίδης :-)