Τάσος Μπουλμέτης

Τελείωσε το πολύ τρέξιμο με την ταινία;


Α, ναι. Σήμερα μέχρι που θα επιτρέψω στον εαυτό μου να ακούσει λίγο κλασική μουσική. Μόλις τελείωσε το μοντάζ και τώρα το έχουν πάρει οι συνεργάτες μου να ασχοληθούν με την εικόνα και τον ήχο.

Τι μουσική ακούει η ταινία;


Της Ευανθίας Ρεμπούτσικα. Εμφανώς η ταινία δεν έχει σχέση με την «Πολίτικη κουζίνα» – για μένα, όμως, υπάρχει σχέση. Γιατί και σ’ αυτήν υπάρχουν προσωπικά βιώματα. Αφορά μια χρονική περίοδο που δεν υπάρχει στην «Πολίτικη» και καλύπτει από τη Χούντα μέχρι το ’81 και την άνοδο του Παπανδρέου στην εξουσία.

Γιατί αργήσατε τόσο πολύ να ξανακάνετε ταινία;


Ομολογώ, είχα δυσκολία να διαχειριστώ την επιτυχία εκείνης της ταινίας. Την Παρασκευή δεν με ήξερε η μητέρα μου και τη Δευτέρα ήταν όλα τα κανάλια έξω από την πόρτα μου. Ήταν καλοδεχούμενη η επιτυχία, δεν το συζητώ – έκανε κοντά στα 1.700.000 εισιτήρια και ακόμη παραμένει το ίδιο ζωντανό το ενδιαφέρον, αν σκεφτεί κανείς πως κάθε φορά η προβολή της στην τηλεόραση συνοδεύεται από πολλές διαφημίσεις. Δεν θέλησα να κάνω κάποια απομίμηση της «Πολίτικης», να έρθω και να επαναλάβω τον εαυτό μου. Εδώ που τα λέμε, δεν γνωρίζω και τη συνταγή μιας τέτοιας επιτυχίας – να πω για συνταγή την εναλλαγή χιουμοριστικών στιγμών και συγκίνησης; Είναι ο τρόπος που σκέφτομαι• έτσι έχω δομήσει και το σενάριο του «Νοτιά». Πριν μερικές ημέρες την έδειξα σε παιδιά 18-20 χρονών, πέθαναν στα γέλια, αλλά και ένιωσαν πως τους αφορά. Πως είναι επίκαιρη. 


Με ποια έννοια, όταν αναφέρετε σε γεγονότα που αφορούν το παρελθόν;


Πιστεύω πως αυτό που ζούμε σήμερα είναι αποτέλεσμα ενός σεναρίου που γράφτηκε τη δεκαετία του ’70. Το ’80 το ΠΑΣΟΚ στην πραγματικότητα ήταν εκτελεστής του σεναρίου που έγραψαν πιο πριν όλες οι πολιτικές δυνάμεις• από την άκρα δεξιά (χούντα) μέχρι την αριστερά. Εκείνη την εποχή η μεσοαστική τάξη προσπαθούσε να βρει το χώρο της μέσα σε μια κοινωνία που έρχεται από έναν πόλεμο και έναν εμφύλιο. Όλο το πολιτικό σύστημα υπόσχεται ευμάρεια και τα αποτελέσματα του τότε τρόπου διαχείρισης τα ζούμε τώρα. Στην Ελλάδα σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο έχουμε προβλήματα με τη διαχείριση της απώλειας. Ακόμη υπάρχουν αρκετοί που δεν μπορούν να διαχειριστούν την απώλεια της Μικράς Ασίας• η αριστερά το γεγονός πως έχασε στον εμφύλιο... Γράφοντας τα σενάρια των δύο ταινιών ανακαλύπτω πως αυτό το θέμα της απώλειας με απασχολεί πολύ. Τι σημαίνει «θέλω κάτι και δεν μπορώ να το κατακτήσω» ή «θέλω κάτι, το αποκτώ και το χάνω μέσα από τα χέρια μου»; Οι ήρωές μου έχουν να κάνουν με αυτά που περιέγραψα κι εκεί συνδέεται και ο τίτλος της ταινίας «Νοτιάς». Οι ήρωες περιστρέφονται γύρω από καταστάσεις που έχουν να κάνουν είτε με τον καιρό είτε με τον προορισμό – νότος.

Στην ταινία οι «απώλειες» μένουν στο μικροκλίμα των ηρώων;


Η πλοκή της ταινίας αφορά τις απώλειες των ηρώων, τα όνειρά τους που δεν κατέκτησαν. Σε δεύτερο επίπεδο είναι η συλλογική αδυναμία διαχείρισης – που για μένα δικαιολογεί την άποψη που έχουν οι περισσότεροι ξένοι για εμάς πως δεν συμπεριφερόμαστε ως ενήλικες αλλά ως παιδιά. Στην ταινία περνάει η εποχή είτε με σχόλια είτε με υλικό ντοκoυμενταρίστικο – ένα μέρος του μας το παραχώρησε με μεγάλη γενναιοδωρία ο Νίκος Καβουκίδης, στο οποίο έχουμε ενσωματώσει τους ηθοποιούς μας. Αισθάνεσαι το βάρος της πολιτικής αλλά ο «Νοτιάς» είναι για τα πάθη του ήρωά μας• ενός παιδιού που έρχεται στην Αθήνα να σπουδάσει. Τον υποδύεται ένα υπερταλαντούχος, κατά τη γνώμη μου, νέος ηθοποιός, ο Γιάννης Νιάρρος που τον βρήκα μέσω κάστινγκ. Δίπλα του ο Θέμης Πάνου, η Μαρία Καλλιμάνη, ο Ταξιάρχης Χάνος, ο Όμηρος Πουλάκης, ο Αργύρης Ξάφης, ο Δημήτρης Ήμελλος και η Ζωζώ Σαπουντζάκη. Εμφανίζονται και πολλοί άλλοι ηθοποιοί. Ξέρετε, έχω το κόλλημα να δουλεύω πολύ και τους δεύτερους ρόλους αλλά και με τους κομπάρσους. Μου το είχε πει μια καθηγήτρια στην Αμερική, πως πρέπει τον οποιοδήποτε κομπάρσο να τον κάνεις να αισθάνεται πως παίζει σημαντικό ρόλο. Είναι διαφορετικό να λες σε κάποιον «θα περπατήσεις με γρήγορο βήμα από εκεί ως εκεί» και διαφορετικό να του λες «μόλις έμαθες πως γέννησε η κόρη σου, έχουν απεργία τα λεωφορεία και πρέπει να πας να τη δεις». Το περπάτημά του αποκτά ένα στόχο.


Πώς βρεθήκατε στην Αμερική;


Με την υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση. Η ιστορία έχει ως εξής. Εγώ σπούδασα στο Φυσικό γιατί έτσι είχα συμφωνήσει με τον πατέρα μου, που ήθελε πρώτα να σπουδάσω κάτι «χειροπιαστό» και μετά να ασχοληθώ με το όνειρό μου, και να γίνω κινηματογραφιστής. Όταν τελείωσα το πανεπιστήμιο έστειλα τα χαρτιά μου σε τρία πανεπιστήμια, με δέχτηκαν όλα και αποφάσισα να πάω στο UCLA, στο Λος Άντζελες. Όμως, δεν είχα τους οικονομικούς πόρους να πάω μόνος μου. Έκανα αίτηση, λοιπόν, στο Ίδρυμα Ωνάση για μεταπτυχιακό στον κινηματογράφο – νομίζω δύο με τρία χρόνια ήταν που είχαν ξεκινήσει οι υποτροφίες. Θυμάμαι, είχαν εκπλαγεί, γιατί δεν συνηθιζόταν, τότε, να κάνει κάποιος μεταπτυχιακό σε τόσο διαφορετικό κλάδο από αυτόν στον οποίο σπούδασε. Συμβαίνει, όμως, το εξής. Το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο, όπως και άλλα παρόμοια αμερικάνικα πανεπιστήμια, στηρίζουν πολύ περισσότερο σπουδαστές που έρχονται από χώρους εκτός σινεμά. Γιατί πας οχυρωμένος και διαμορφωμένος μέσα από ένα άλλο πεδίο – εξάλλου είναι εύκολο να μάθεις τα βασικά της κινηματογραφικής γλώσσας. Έτσι μου την έδωσαν και μπόρεσα να πάω στην Αμερική. Με κάποιον τρόπο ίσως, έβρισκα τον τρόπο να σπουδάσω και μόνος μου – γιατί ήμουν παθιασμένος μ’ αυτό. Όμως, η υποτροφία κέρδισε για μένα χρόνο, γλίτωσα το άγχος... και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Μπόρεσα να ζήσω το όνειρό μου. Δεν μπορώ να ξεχάσω το πρωί στο λεωφορείο όλοι οι φοιτητές να διαβάζουν –τα σπουδαία αμερικανικά πανεπιστήμια απαιτούν αυστηρή προσήλωση από τους σπουδαστές– κι εγώ ξυπνούσα για να δω ταινίες του τρίτου κόσμου, για τις οποίες μετά θα έπρεπε να γράψω.


Φαντάζομαι, επιπλέον, ό,τι το να λες υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση δημιουργούσε ένα κλίμα σεβασμού.


Α, ναι, έδινε πρεστίζ. Μπορεί τότε να μη γνώριζαν το Ίδρυμα, αλλά όλοι γνώριζαν τον Ωνάση.

Πώς και επιστρέψατε;


Υπήρχε η δέσμευση από την υποτροφία με το πέρας των σπουδών να επιστρέψω και να δουλέψω Ελλάδα για πέντε χρόνια. Υπήρχε ολοκληρωμένη πολιτιστική πολιτική σε σχέση με την Ελλάδα, από τότε, από την πλευρά του Ιδρύματος Ωνάση. Αξίζει να αναφέρω πως η σχέση μου μαζί του τελείωσε με το που τελείωσα τις σπουδές. Και δεν το λέω γιατί πάντα είμαι ηθικά δεσμευμένος μαζί του, αλλά ουσιαστικά. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ήδη είχε συσταθεί ο σύνδεσμος υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση. Αρχικά βρισκόμασταν οι υπότροφοι μεταξύ μας και παρουσίαζε ο καθένας μας –σε μια εκλαϊκευμένη μορφή– τη δουλειά του. Γιατί οι υποτροφίες δεν αφορούν μόνο καλλιτέχνες, αλλά και επιστήμονες• θα εκπλαγείτε αν δείτε ποτέ τη λίστα των υποτρόφων, πόσοι επιστήμονες ή καλλιτέχνες που διαπρέπουν αυτή τη στιγμή έχουν πάρει τη συγκεκριμμένη υποτροφία. Όταν ανέλαβε την προεδρία του Ιδρύματος Ωνάση ο Αντώνης Παπαδημητρίου θέλησε να γίνει πιο εξωστρεφής και πιο παρεμβατικός ο ρόλος του Ιδρύματος στην κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό μου ζητήθηκε και αποδέχτηκα να αναλάβω καθήκοντα προέδρου του Συνδέσμου. Αρχίσαμε μια σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων, παρεμβάσεις με κοινωνική απήχηση και ανταπόδοση στην κοινωνία, ενώ παράλληλα συνεχιζόταν ο θεσμικός ρόλος του. Στο μεταξύ άνοιξε η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, όπου κάποιες ημερομηνίες είναι πάντοτε κρατημένες για τον Σύνδεσμο.

Το πορτρέτο του Ωνάση υπάρχει σε μια σκηνή της ταινίας. Λογικό, λόγω της εποχής. Όπως και τα λατινοαμερικάνικα κινήματα (πορτρέτο του Τσε κ.λπ.)• μένω σ’ αυτό γιατί στο μεταξύ ο σκηνοθέτης ανακάλυψε τη Λατινική Αμερική, λάτρεψε το Μπουένος Άιρες, έμαθε ισπανικά και τάνγκο και θέλει την επόμενη ταινία του να τη γυρίσει εκεί. Μου αποκαλύπτει πως στον «Νοτιά» υπάρχει ένα κλείσιμο ματιού• σε μια στιγμή της ταινίας ακούγεται από ένα τραντζιστοράκι ένα μουσικό κομμάτι της «Πολίτικης κουζίνας». Πώς το σενάριο το δούλευε από το 2007• ό,τι η «Πολίτικη» άρεσε σε όλους, Έλληνες και Τούρκους, το ίδιο συμβαίνει και με όσους είδαν τον «Νοτιά», αν και άλλοι τη «διαβάζουν» ως μια αριστερή ταινία και άλλη ως μια ταινία με κριτική ματιά στην αριστερά. Όπως και να ’χει οι ταινίες του έχουν τις δικές του εμπειρίες («Είχα κάνει μια μικρού μήκους ταινία, τη “Νειλώ”, όταν σπούδαζα στο Φυσικό, με το Θεατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου. Η κατασκευή αυτής της ταινίας παίζει καθοριστικό ρόλο στον “Νοτιά”• ο ήρωας εμπλέκεται με το Θεατρικό τμήμα του Πανεπιστημίου») και αλήθειες – ναι, φιλτραρισμένες από τη ματιά και τις εμπειρίες του χρόνου. Το σίγουρο είναι πως έχει τον τρόπο να τις ενώσει και με τις εμπειρίες και τις αλήθειες πολλών θεατών. Οπότε, μην εκπλαγείτε αν η επιτυχία συνεχιστεί...

Η ταινία θα κυκλοφορήσει στις 16/1 στους κινηματογράφους.