Καγετάνο Σότο-Ντάριο Σούσα: Ο δικός μας Τσαϊκόφσκι έχει μια εναλλακτική λογική

Ο «Τσαϊκόφσκι» των Καγετάνο Σότο και Ντάριο Σούσα στην Εθνική Λυρική Σκηνή είναι μια παράσταση χορού αφιερωμένη στη ζωή του μεγάλου Ρώσου συνθέτη, που εμπνέεται από τις προσωπικές του επιστολές στα αγαπημένα του πρόσωπα. Εμείς μπήκαμε στις πρόβες, μιλήσαμε με τους δύο δημιουργούς και παρακολουθήσαμε και τον τρόπο που δουλεύουν με τους χορευτές. Κατά τη διάρκεια της κουβέντας μας μιλούσε περισσότερο ο Καγετάνο Σότο, ενώ ο Ντάριο Σούσα έκανε πάντοτε καίριες παρατηρήσεις για σημαντικές λεπτομέρειες. Ίδιος ήταν και ο τρόπος που τους είδα να δουλεύουν πάνω στο έργο με τους χορευτές. Ο Καγετάνο Σότο δούλευε τις λεπτομέρειες κάθε σκηνής και ο Ντάριο Σούσα παρακολουθούσε από πιο μακριά, παρεμβαίνοντας εκεί όπου έκρινε ότι χρειαζόταν.

Συνέντευξη στον Καγετάνο Σότο και τον Ντάριο Σούσα για τον «Τσαϊκόφσκι» στην Εθνική Λυρική Σκηνή

Την παράσταση την υπογράφετε μαζί. Είναι το πρώτο έργο που συνυπογράφετε; Πώς προέκυψε η ιδέα;
Κ.Σ. Προερχόμαστε από διαφορετικά backgrounds. Εγώ από ένα πιο καλλιτεχνικό, εκείνος από πιο τεχνοκρατικό, αλλά είμαστε ζευγάρι από το 1999. Όταν εγώ ξεκίνησα να εργάζομαι ως χορογράφος, είχα ανάγκη από μια πιο τεχνοκρατική υποστήριξη στη δουλειά μου, για τα οικονομικά και άλλα πρακτικά ζητήματα. Τότε ήταν που αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε. Λόγω της δικής του περιέργειας και της αγάπης του για την τέχνη, ο Ντάριο άρχισε να εμπλέκεται λίγο περισσότερο στις δημιουργίες μου και έγινε ο ατζέντης μου. Οπότε ουσιαστικά δουλεύει εδώ και χρόνια μαζί μου ανεπίσημα. Με τον «Τσαϊκόφσκι» νιώσαμε ότι ήταν η ευκαιρία όχι να κάνει ο καθένας τα δικά του από την πλευρά του (εγώ χορογραφία, εκείνος σκηνογραφία), αλλά να κάνουμε τα πάντα μαζί.

Επομένως δεν υπάρχουν μοιρασμένες αρμοδιότητες στην παράσταση;
Κ.Σ. Πολύς κόσμος μάς ρωτάει ποιος κάνει τι. Εμείς απαντάμε ότι εδώ τα κάναμε όλα μαζί. Ούτε εγώ ούτε ο Ντάριο βλέπουμε κάποιο όριο ο ένας στη δουλειά του άλλου. Όταν σκέφτομαι κάτι, του το λέω, το ίδιο κι εκείνος, και δίνουμε κουράγιο ο ένας στον άλλο, ώστε να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα. Εγώ είμαι ο χορευτής, αλλά κι ο Ντάριο έχει πολλές γνώσεις από χορό και μπορεί να δώσει κάποιες οδηγίες στους χορευτές όπου κρίνει. Από την άλλη, όλα τα υλικά για την παράσταση (κοστούμια, φώτα, σκηνικά), τα επιλέξαμε μαζί. Επομένως, δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι ρόλοι. Κρατάμε ο ένας το χέρι του άλλου και πάμε παραπέρα μαζί. Και μοιραζόμαστε τις ιδέες μας.

Τι το ιδιαίτερο έχει ο δικός σας «Τσαϊκόφσκι»;
Ντ.Σ. Τα μπαλέτα που έχει συνηθίσει να παρακολουθεί το κοινό λειτουργούν λίγο πολύ με τον ίδιο τρόπο. Εμείς θέλαμε να δουλέψουμε πάνω σε δημιουργίες που δεν είχαν ξαναπαρουσιαστεί στο κοινό και να βρούμε και μια ιστορία ώστε να τις διηγηθούμε στον κόσμο όπως κανείς δεν το είχε κάνει μέχρι τώρα. Έτσι, ο δικός μας Τσαϊκόφσκι έχει μια εναλλακτική λογική. Μάλιστα, πέρα από το χορευτικό κομμάτι, υπάρχει και πολύ κείμενο, από τις επιστολές του Τσαϊκόφσκι και αποσπάσματα εφημερίδων. Οπότε οι χορευτές μιλάνε κιόλας, κάτι που δεν συμβαίνει συνήθως επί σκηνής.
Κ.Σ. Κι ο Ντάριο είναι πολύ καλός στο να τους καθοδηγεί σ’ αυτό το κομμάτι.

Πότε έγινε η παγκόσμια πρεμιέρα της παράστασης; Πώς προέκυψε η παρουσίαση στη Λυρική;
Ντ.Σ. Η πρεμιέρα έγινε πριν από δύο χρόνια. Έχει ανέβει από τότε συνολικά 4 φορές (Κροατία, Ιταλία και Γερμανία), ενώ αυτή είναι η πέμπτη.
Κ.Σ. Πώς προέκυψε; Ο Κωνσταντίνος Ρήγος, ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ, παρακολούθησε την πρεμιέρα στη Λειψία και μας προσκάλεσε να έρθουμε να το διδάξουμε στους χορευτές του.

Τι αλλαγές υπάρχουν σ’ αυτή την εκδοχή σε σχέση με το πρώτο ανέβασμα;
Κ.Σ. Κάθε φορά που δουλεύουμε με κάποιο μπαλέτο, αναζητούμε τρόπους να ανεβάσουμε τον πήχη. Οπότε πάντα κάνουμε αλλαγές. Γιατί οι καλλιτέχνες είναι κάθε φορά διαφορετικοί. Έπρεπε να καταλάβουν τις δικές μας φιλοδοξίες, να μπουν στον δικό μας κόσμο κι εμείς, από την άλλη, έπρεπε να τους κάνουμε τον χώρο ώστε να αναπτυχθούν μέσα από τη δική μας φιλοδοξία. Όχι απλώς να αντιγράψουν τις οδηγίες μας.
Παράλληλα, κάθε φορά που επεξεργαζόμαστε ένα έργο, προσπαθούμε να το πάμε ένα βήμα παραπέρα. Κοιτάμε την κάθε λεπτομέρεια που θα μπορούσε να ανεβάσει έστω και λίγο την παράσταση.

Ποιο ήταν το βασικό υλικό που σας ενέπνευσε; Πώς δουλέψατε το έργο;
Ντ.Σ. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να προσεγγίσεις μια προσωπικότητα. Εμείς δεν θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε την παραδοσιακή μέθοδο.
Κ.Σ. Ο Ντάριο ήταν εκείνος που ανακάλυψε τις επιστολές του συνθέτη. Ήταν όλα τα γράμματα που είχαν απαγορευτεί από το Κρεμλίνο γιατί ήθελαν να αποκρύψουν την προσωπική του ζωή.
Θα παρομοίαζα τις επιστολές τού τότε με το Instagram και το Facebook τού σήμερα. Συνήθιζαν άλλωστε να γράφουν 3-4 γράμματα την ημέρα εκείνη την εποχή. Παράλληλα, οι επιστολές αντιπροσώπευαν και το κοινωνικό στάτους κάθε οικογένειας. Κάπως έτσι ξεκινήσαμε να δουλεύουμε με τα γράμματα. Εγώ ήθελα να οργανώσω τα πάντα σε κεφάλαια. Κι ο Ντάριο αντιπρότεινε: να δημιουργήσουμε ένα βιογραφικό μπαλέτο. Και να τονίσουμε τις στιγμές που εμείς πιστεύουμε ότι πρέπει να τονιστούν. Και δε μιλάω για το επάγγελμά του, αλλά για την προσωπική του ζωή. Και ειδικότερα για όσα πράγματα ζούσε κρυφά…

Ποιες είναι οι άγνωστες πτυχές του Τσαϊκόφσκι που θέλατε να αναδείξετε με το έργο σας;
Ντ.Σ. Ο Τσαϊκόφσκι δεν ήταν ένας παραδοσιακός άνθρωπος. Την έζησε τη ζωή του στο έπακρο. Έκανε μια τρελή ζωή. Έκανε πολλά πράγματα στο περιθώριο, ζούσε μέσα στις αντιφάσεις. Αλλά έζησε αυτά που ήθελε.
Κ.Σ. Δεν θέλαμε να τονίσουμε τα επιτεύγματά του, αλλά να παρουσιάσουμε τον άνθρωπο πίσω από την αυθεντία. Αλλά και το πώς τον έβλεπαν οι άλλοι. Ποια ήταν η επιρροή που είχαν πάνω του τα μέλη της οικογένειάς του, η μητέρα του, τα δίδυμα αδέρφια του (ένας μάλιστα από τους δύο αυτούς αδερφούς του ήταν και ο βιογράφος του). Επίσης μαθαίνουμε ότι ήταν ομοφυλόφιλος και, φυσικά, αναγκασμένος να το κρύβει. Αλλά η οικογένεια και οι κοντινοί του φίλοι το γνώριζαν καλά. Ωστόσο, τον υποχρέωσαν να παντρευτεί, γιατί αυτό επέβαλλε τότε η κοινωνία. Αυτό δεν τον εμπόδιζε να ζει τη ζωή του. Είχε πολλούς εραστές, κάπνιζε και ταξίδευε πολύ. Ήθελε να ταξιδέψει μακριά από τη Ρωσία, γιατί ένιωθε ότι δεν ταίριαζε σ’ αυτή τη χώρα. Αλλά σε άλλα μέρη τον αντιμετώπιζαν ως ξένο.

Πόσο απαιτητικό είναι το έργο για τους χορευτές;
Ντ.Σ. Είναι πολύ απαιτητικό. Έχει πολλές τεχνικές δυσκολίες και απαιτεί πολύ καλή φυσική κατάσταση και άρτια τεχνική.
Κ.Σ. Είναι πολύ δύσκολες οι χορογραφίες, όπως για κάθε χορευτή ανά τον κόσμο. Γιατί πρέπει να πας πιο πάνω από εκεί που ονειρεύεσαι. Πάντα λέμε στους χορευτές: αν δεν θες να έρθεις να χορέψεις μαζί μας, μην το κάνεις. Δεν θα σε υποχρεώσουμε. Αλλά αν θέλεις να έρθεις, τότε πρέπει να δουλέψεις πολύ σκληρά. Οι χορευτές λένε ότι είναι τεράστια πρόκληση γι’ αυτούς αλλά το αγαπούν. Όσο για τις χορογραφίες της παράστασης, η βάση τους είναι κλασική, αλλά πηγαίνει προς τη μοντέρνα κατεύθυνση. Άλλωστε, χρειάζεται κλασική εκπαίδευση για να μπορέσεις να χορέψεις πιο μοντέρνα. Οπότε κάποιος χωρίς κλασική εκπαίδευση δεν θα μπορέσει ποτέ να χορέψει τα κομμάτια μας.

Με ποια κριτήρια επιλέξατε τη μουσική του έργου;
Κ.Σ. Θέλαμε να επιλέξουμε όλα τα κομμάτια που το κοινό του μπαλέτου δεν συνδέει με τον Τσαϊκόφσκι. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα ακουστούν στην παράσταση τα πιο δημοφιλή του έργα, όπως η «Λίμνη των κύκνων», ο «Καρυοθραύστης», η «Ωραία κοιμωμένη». Έχει συνθέσει μια τεράστια ποικιλία από κομμάτια (συμφωνίες, κονσέρτα, μινούετα…), που προσπαθήσαμε να χρησιμοποιήσουμε ώστε να δείξουμε και μια άλλη πλευρά του.
Ντ.Σ. Υπάρχουν κάποια κομμάτια που είναι πολύ μελαγχολικά και κάποια άλλα πολύ αλέγκρα.
Κ.Σ. Το πιο σοκαριστικό στοιχείο είναι ότι κατά τη διάρκεια της Επανάστασης πολλά από αυτά τα κομμάτια είχαν απαγορευτεί. Και αυτή η «πολιτιστική ακύρωση» επανέρχεται στις μέρες μας. Νιώθω μεγάλη απελπισία για την πολιτική κατάσταση αυτή τη στιγμή στη Ρωσία.

Αποφασίσατε να φτιάξετε το έργο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος με την Ουκρανία, έτσι δεν είναι;
Ντ.Σ. Ακριβώς. Και ενώ ήμασταν σοκαρισμένοι με το πόσο καταπιεσμένος ήταν τότε ο Τσαϊκόφσκι, συνειδητοποιήσαμε ότι κάπως έτσι είναι και σήμερα τα πράγματα στη Ρωσία. Και το έχουμε βάλει αυτό στο έργο.
Κ.Σ. Όταν παρουσιάσαμε για πρώτη φορά το έργο, συνειδητοποιήσαμε ότι είχε ξεκινήσει μια ήπια αντι-γκέι προπαγάνδα. Τώρα τα πράγματα έχουν χειροτερέψει. Οπότε με τρομάζει το τι θα ακολουθήσει. Φαίνεται ότι δεν μαθαίνουμε από την ιστορία. Και σήμερα το έργο «Τσαϊκόφσκι» είναι πολύ επίκαιρο, ειδικά για τη Ρωσία. Γιατί στην εποχή που ζούσε ο συνθέτης, οι γυναίκες δεν είχαν δικαιώματα. Σήμερα, πηγαίνουμε προς τα πίσω δυστυχώς, έπειτα από τόσους αγώνες.

Πώς επιλέξατε τα κοστούμια και τα φώτα;
Κ.Σ. Όταν σχεδιάζαμε τα κοστούμια, θέλαμε να επιλέξουμε υλικά που δεν χρησιμοποιούν άλλοι. Πήγαμε λοιπόν μαζί στη Νέα Υόρκη. Θέλαμε να φέρουμε το θέατρο μέσα στο θέατρο αλλά με υλικά που ο κόσμος δεν είναι συνηθισμένος να βλέπει. Γι’ αυτό και επιλέξαμε αυτά τα κοστούμια που θα δείτε επί σκηνής, με υλικά που δεν συνηθίζουμε να βλέπουμε σε μπαλέτα.
Ντ.Σ. Το ίδιο συνέβη και με τα φώτα. Ψάχναμε κάτι που δεν το χρησιμοποιούν οι άλλοι. Η ιδέα μάς ήρθε όταν ήμασταν στο Βανκούβερ. Τα φώτα που χρησιμοποιούμε στην παράσταση προέρχονται από τη βιομηχανία του κινηματογράφου. Ψάχνοντας να βρω παρόμοια μ’ αυτά που είχαμε δει στο Βανκούβερ, ανακάλυψα τα φώτα που έχουμε στην παράσταση στην Κροατία.
Κ.Σ. Είναι πολύ ιδιαίτερα, γιατί κάνουν αντικατοπτρισμούς πάνω στη σκηνή.

Σε ποια χώρα είναι η βάση σας;
Κ.Σ. Είμαστε πολύ τυχεροί που ζούμε στη Βαρκελώνη, που είναι η πατρίδα μου. Επίσημα ζούμε στην Ισπανία, αλλά περνάμε και πολύ χρόνο στην Κροατία. Οπότε ζούμε ανάμεσα στη Βαρκελώνη και στο Ζάγκρεμπ. Στη Βαρκελώνη έχουμε ένα διαμέρισμα στο κέντρο της πόλης, με όλη την τρέλα. Αντίθετα, στο Ζάγκρεμπ ζούμε σ’ ένα μικρό χωριό που ονομάζεται Σαμoμπόρ, κοντά στη φύση, μέσα στην ηρεμία.

Στη δουλειά σας επιλέγετε τον δύσκολο δρόμο, τον μη δοκιμασμένο, αυτό που δεν κάνουν οι άλλοι. Γιατί;
Ντ.Σ. Μας αρέσει να σκεφτόμαστε πάντα out of the box και να πηγαίνουμε τη δουλειά μας ένα βήμα παραπέρα. Πάντα βγαίνουμε από την comfort zone μας. Και πολλές φορές, όταν δουλεύουμε, το ένα πράγμα οδηγεί στο άλλο.
Κ.Σ. Ανέκαθεν πίστευα ότι οι έξυπνοι άνθρωποι δεν είναι ποτέ ευχαριστημένοι με τις απαντήσεις που δίνουν. Ψάχνουν συνεχώς πώς θα βελτιωθούν Ένας αληθινά σπουδαίος καλλιτέχνης είναι πάντα σεμνός. Η μετριότητα είναι εκείνη που προκαλεί έπαρση. Όσο καλύτερος είσαι, τόσο πιο ταπεινός είσαι.

ΙNFO
Εθνική Λυρική Σκηνή, Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, 14, 16, 21, 22, 23 Φεβρουαρίου 2025 στις 19:30
(Κυριακή στις 18:30)