Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2023: Χορεύοντας στην Πειραιώς 260

Εδώ και αρκετά χρόνια, πολλά και διαφορετικά έργα παρουσιάζονται κάτω από τον τίτλο «σύγχρονος χορός». Σε κάποια πράγµατι βλέπουµε στη σκηνή περφόρµερ να στροβιλίζονται, να συστρέφονται, να ίπτανται παρασέρνοντας τους θεατές ιδεατά σε έναν εσωτερικό χορό που τους συγ-κινεί. Σε άλλα, ωστόσο, ό,τι συµβαίνει δεν αναγνωρίζεται από όλες/ους ακριβώς ως «χορός». Και όντως φαίνεται να µην είναι ή τουλάχιστον να µην ταυτίζεται µε τον ορισµό που δίνει για τη λέξη ένα λεξικό. Ίσως για αυτό ένα κοµµάτι του κοινού, που δεν είναι τόσο εξοικειωµένο, να αισθάνεται δικαιολογηµένα ακόµη κάπως αµήχανα απέναντί τους. Σε αντίθεση µε το θέατρο, όπου ο οµιλών λόγος µπορεί να λειτουργεί ως ένα σηµείο σύνδεσης και κατανόησης, η ανοιχτή δραµατουργία του «σύγχρονου χορού» τον καθιστά έναν κόσµο αχαρτογράφητο. Και πράγµατι, απ’ τον χορό µπορείς να περιµένεις τα πιο αναπάντεχα πράγµατα. Το υλικό του δηµιουργείται πρωτογενώς, αντλώντας από ποικίλους κόσµους – της πραγµατικότητας, της φαντασίας, των άλλων τεχνών, της ίδιας του της ιστορίας. Με ανοιχτούς ορίζοντες που µπορούν πάντα να σε εκπλήξουν.

Το φεστιβάλ θα ανοίξουν οι «Ονειροπόλοι» (στις 7-9 Ιουνίου). Η κολεκτίβα καλλιτεχνών µε και χωρίς αναπηρία Εν ∆υνάµει από τη Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία µε τον Βιεννέζο χορογράφο Μίκαελ Κλίεν, δηµιουργεί τις συνθήκες µιας πρόσκαιρης κοινωνικής-καλλιτεχνικής συνύπαρξης. Στον χώρο Β της Πειραιώς αφαιρούνται οι κερκίδες και το πατάρι της σκηνής. Σε αυτή την εφήµερη συµβίωση αίρεται η διάκριση ανάµεσα στη σκηνή και στην πλατεία, καθώς οι σαράντα περφόρµερ µάς καλούν να συνυπάρξουµε µε ασφάλεια σε ένα προσωρινό-ουτοπικό «µαζί».

Στον ίδιο χώρο, ξανά χωρίς κερκίδες, η Μέτε Ίνγκβατσεν παρουσιάζει το ορµητικό σόλο «Dancing Public» (στις 17 και 18 Ιουνίου). Ένα έργο, που είναι ταυτόχρονα συναυλία, πάρτι και παράσταση, και που υποστηρίζει µόνη η ∆ανή χορογράφος. Γεµίζει τον χώρο, τον σαρώνει και µας προσκαλεί να χορέψουµε, αν θέλουµε, µαζί της. Αντίστοιχα µε την ορµητική της παρουσία είναι τα λόγια που τραγουδά πάνω σε ήχους ηλεκτρονικής µουσικής. Ο λόγος, άλλωστε, αποτελεί ένα σηµαντικό κοµµάτι αρκετών από τα έργα της.

Αν τα προηγούµενα δύο έργα διευρύνουν το τι µπορεί να αφορά η χορογραφία, το «Lovetrain 2020» του Εµάνουελ Γκατ (στις 22 και 23 Ιουνίου) διερευνά το τι µπορεί ακόµη να είναι όταν ταυτίζεται µε την «οργάνωση της κίνησης στον χώρο και στον χρόνο». Οι 12 εξαιρετικοί χορευτές της οµάδας είναι και συνδηµιουργοί του κινητικού υλικού. Τα πολύχρωµα κοστούµια δίνουν την αίσθηση γλυπτών. Η µουσική των Tears for fears ανακαλεί ό,τι έχει κανείς στο µυαλό του για τη δεκαετία του 1980. Μια παράσταση που επιτρέπει να αναδύονται, ενδεχοµένως, µικρές ιστορίες και αφηγήσεις.

Μία διαφορετική προσέγγιση της χορογραφίας, περισσότερο εσωστρεφή, πραγµατοποιεί το έργο της Αγνής Παπαδέλη Ρωσέτου «Η απόλαυση της αναπαράστασης» (στις 24-26 Ιουνίου). Οι τρεις χορεύτριες (Τιτή Αντωνοπούλου, Σάνια Στριµπάκου, Αγνή Παπαδέλη Ρωσσέτου) συνθέτουν µία ροή από σωµατικές καταστάσεις και εικόνες που µοιάζει ταυτόχρονα γνώριµες και ασυνήθιστες σαν να ταλαντεύονται ανάµεσα στην καθηµερινή ζωή και το φανταστικό. Ένα έργο που παίζει µε τις πολλαπλές έννοιες της αναπαράστασης επιτρέποντας στο κοινό, περιµετρικά της σκηνής, να παρατηρεί τις χορεύτριες σε εγγύτητα.

Η εγγύτητα µοιάζει να είναι σηµαντική και για το έργο της Ανδρονίκης Μαραθάκη «Επώδυνα εύκολο» (στις 1-3 Ιουλίου). Μια χορογραφική σύνθεση που µέσω της κίνησης και των ήχων επιχειρεί να διερευνήσει την αίσθηση του πόνου. Η οµάδα των τεσσάρων περφόρµερ (Έλτον Πέτρη, Σοφία Πουχτού, ∆έσποινα Σανιδά-Κρεζία, ∆έσποινα Χατζηπαυλίδου) αναµετράται µε µία εµπειρία που είναι οικεία σε όλες/ους, βαθιά προσωπική και εσωτερική. Μια αίσθηση που µοιραζόµαστε µε τους άλλους, χωρίς ωστόσο ποτέ να είµαστε σίγουρες και σίγουροι για το πώς ακριβώς τη βιώνουν.

Πολύ διαφορετική είναι η χορογραφική γραφή των Rootless Root που παρουσιάζουν το έργο «Σιωπή» (στις 3 και 4 Ιουλίου). Τα έργα τους διακρίνονται από ισχυρή σωµατική παρουσία και σχεδόν µνηµειακές εικόνες. Οι έξι χορευτές (Aλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Γιώργος ∆ερέσκος, Αναστάσης Καραχανίδης, Μαρία Μπρέγιαννη, Μάρω Σταυρινού και ο Χρήστος Στρινόπουλος) διαδρούν µε ποικίλα υλικά της σκηνής προκαλώντας συνεχείς µεταµορφώσεις. Υλικά και σώµατα χάνονται το ένα µέσα στο άλλο και διαχωρίζονται, απορροφούνται και εµφανίζονται ξανά. Οι εντάσεις παραµένουν υψηλές. Οι οπτικές συνθέσεις που δηµιουργούν είναι µια πρόσκληση ανοιχτή σε ερµηνείες.

Μία άλλη προσέγγιση της χορογραφίας επιλέγει ο νεαρός ∆ηµήτρης Μυτιληναίος για το «re-pair». Εστιάζει στην, ιδιαίτερα σηµαντική για το µπαλέτο, έννοια του ζευγαριού (pas de deux) και δηµιουργεί ένα χορογραφικό κολλάζ, συνθέτοντας τρία εµβληµατικά έργα ρεπερτορίου («L’après midi d’un faune», 1912, «Grand pas classique», 1949 και «Tchaikovsky Pas de Deux», 1960). Το πρωτότυπο υλικό µοιράζεται στα τέσσερα σώµατα της οµάδας (Αµαλία Κοσµά, Pierre Magendie, Κωνσταντίνα Μπάρκουλη-Γάβρη, ∆ηµήτρης Μυτιληναίος) επαναπλάθεται και ανασυντίθεται σε ένα νέο έργο.

Από τη δεκαετία του 1990 ο Jerome Bel παρουσιάζει έργα όπου διευρύνει µε τόλµη το τι σηµαίνει έργο χορού. Παραστάσεις όπου οι περφόρµερ µετακινούν οικιακά υλικά για µία ώρα («Name given by the author», 1995). Σόλο όπου ένας χορευτής βγάζει τα δεκάδες µπλουζάκια που φορά («shirtology», 1997). Χορογραφίες που το κινητικό τους µέρος αποτελείται µόνο από «ανακυκλωµένο υλικό» («The last performance», 1998). Ίσως να είναι δε ο µόνος, που «πήγε» τον χορό στα δικαστήρια, όταν µετά από την παρουσίαση του έργου του «Jerome Bel» (1995) ένας θεατής υποστηρίζοντας ότι «δεν είχε πληροφορηθεί επαρκώς» για το τι περιλαµβάνει το έργο, περιµένοντας να δει «χορό», µήνυσε το φεστιβάλ που το φιλοξενούσε. Περισσότερα για το έργο του στην παράσταση «Jerome Bel-Σταυρούλα Σιάµου» (11 Ιουλίου), µία «αυτο-χορο-βιογραφία» όπου µία ή ένας περφόρµερ παίρνει τη θέση του στη σκηνή και αφηγείται τη χορογραφική του πορεία, δείχνοντας εµβόλιµα αποσπάσµατα από τα έργα του. Η επιλογή να µην αφηγείται ο ίδιος το χορογραφικό πορτρέτο αλλά ένας/µία περφόρµερ στη γλώσσα που µιλιέται στη χώρα, αντιπαρατίθεται µε την «ηγεµονική χρήση» της αγγλικής.

Το χορογραφικό πορτρέτο του Bel είναι το πιο πρόσφατο από µία σειρά πορτρέτων που ξεκίνησαν το 2004 και ασχολούνται µε «ζωντανούς χορευτές». Ωστόσο, το 2019 επιλέγει να αναµετρηθεί µε µια ιστορικής σηµασίας προσωπικότητα, τη χορεύτρια και χορογράφο Ισιδώρα Ντάνκαν και τους µύθους που τη συνοδεύουν. Συνεργάζεται µε την Elizabeth Schwartz (µία από τις µαθήτριες των Isidorables) για το οµώνυµο έργο (στις 9 και 10 Ιουλίου). Στις 11 και 12 Ιουλίου στο Κέντρο Έρευνας Χορού Ισιδώρα Ντάνκαν στον Βύρωνα θα πραγµατοποιηθεί σεµινάριο µε τη Schwartz για επαγγελµατίες και ερασιτέχνες χορευτές, καθώς και συζήτηση µε την ίδια, τον Bel, τη Μέντη Μέγα και την Πηνελόπη Ηλιάσκου.

Η παράσταση «Κάθε απόπειρα θα καταλήγει σε κοµµατιασµένα κορµιά και τσακισµένα κόκαλα» του Γιαν Μάρτενς (στις 14 & 15 Ιουλίου) πραγµατεύεται ταυτόχρονα το τι µπορεί να είναι κινητικά η χορογραφία ενώ θέτει εννοιολογικά ερωτήµατα για τη συµβίωση. ∆εκαεπτά χορευτές ηλικίας 18-71 ετών συνυπάρχουν, µε το δικό τους ιδιαίτερο σωµατικό και κινητικό τρόπο. Οι βίαιες φράσεις που ακούγονται ή διαβάζονται φέρνουν στη σκηνή τη λεκτική βία µε τη µορφή που αναδύεται στα κοινωνικά δίκτυα και αλλού στην καθηµερινότητά µας. Μία βία που µοιάζει να µας αναστατώνει όλο και λιγότερο καθώς εκτιθέµεθα σε αυτή καθηµερινά. Με τον τρόπο αυτό, όπως υποστηρίζει, «προστατεύει την παράσταση από την αφέλεια, συνδέοντας την ελπίδα µε τη σκληρή πραγµατικότητα».

Το «Αγρίµι» της Λενιώς Κακλέα, το οποίο έκανε πρεµιέρα στο KunstenFestivaldesarts στις Βρυξέλες, κλείνει το πρόγραµµα χορού του Φεστιβάλ (στις 19 και 20 Ιουλίου). Τρεις περφόρµερ (Λενιώ Κακλέα, Γιώργος Κοτσιφάκης, Ιωάννα Παρασκευοπούλου) εξερευνούν επί σκηνής τη σχέση µας µε τη φύση, την άγρια ζωή, την ταλάντευση ανάµεσα στο φανταστικό και το φυσικό, το ενστικτώδες και το κοινωνικό, τον ποιητικό κόσµο των δασών. Ο χορός, προσεγγίζεται σαν µια «ζώνη άγριας ζωής προς υπεράσπιση».

Ακόµη και αν τα περισσότερα από τα παραπάνω έργα δεν αποµακρύνονται τόσο πολύ από την πράξη του χορού, παίρνουν καθένα µία άλλη θέση απέναντί του, τον διερευνούν και µας προσκαλούν να τα ανακαλύψουµε. Να χτίσουµε γέφυρες επικοινωνίας συνδέοντας τον ανεξερεύνητο κόσµο τους µε ό,τι ήδη αναγνωρίζουµε. Συγκρίνοντας ό,τι βλέπουµε µε τους οικείους µας κόσµους. Κάποιες/οι µπορεί να εστιάσουν στο πώς διαπραγµατεύεται κάθε έργο την έννοια της χορογραφίας, την καλλιτεχνική φόρµα, τη δραµατουργία ή το πώς τοποθετείται στο ευρύτερο πεδίο της τέχνης. ∆εν αποτελεί, ωστόσο, προϋπόθεση µια τόσο εξειδικευµένη γνώση για να τα πλησιάσει κανείς. Είναι αντιθέτως καλοδεχούµενο να αφήνεται σε ό,τι προτείνουν σχηµατίζοντας δεσµούς µέσω προσωπικών αφηγήσεων.

*Η Παρασκευή Τεκτονίδου είναι σύµβουλος χορού στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου