Βαλασία Συμεωνίδου: «Υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης να αποδοθεί ηγετικός ρόλος σε ανάπηρο καλλιτέχνη»

Απόφοιτη της Κρατικής Σχολής Ορχηστρικής Τέχνης (2009), με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Τεχνών ArtEZ της Ολλανδίας, η Θεσσαλονικιά περφόρμερ, χορογράφος και εκπαιδεύτρια κίνησης Βαλασία Συμεωνίδου εμπνέεται από την αόρατη κίνηση που εμπεριέχεται σε πράγματα που συνήθως θεωρούμε στατικά (αντικείμενα, αρχιτεκτονική, υλικά, γλυπτά). Δημιουργεί έργα χοροθεάτρου και χορευτικές περφόρμανς που ενσωματώνουν στοιχεία τόσο από σωματικές όσο και από εικαστικές πρακτικές με κύριο χαρακτηριστικό, όπως μας αναφέρει, «τη χρήση και τον σχεδιασμό του χώρου τόσο ως πρωταρχικό υλικό δημιουργίας και ανάλυσης της κίνησης όσο και ως αποτέλεσμα».

Τα τελευταία χρόνια, μετά από μια περιπέτεια υγείας, αντιμετωπίζει κινητικά προβλήματα. Και παρότι χρειάστηκε να ξαναπιάσει τα πάντα από την αρχή και να χορογραφεί εκ των προτέρων κάθε της βήμα, παρατηρεί πλέον με άλλο βλέμμα την κίνηση και ερευνά τις δυνατότητές της στην αναπηρία, καθοδηγώντας σχετικά εργαστήρια αλλά και μεταφέροντας στη σκηνή την προσωπική της εμπειρία. Είναι αυτή η αυτοβιογραφική της κατάθεση, την οποία ξεδιπλώνει στο πλαίσιο του φεστιβάλ M-POWER της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση για άτομα με και χωρίς αναπηρία, που υπήρξε η αφορμή γι’ αυτή τη συνάντηση.

«Το Ephemeral Body είναι μια βιωματική χορευτική περφόρμανς, η οποία προέκυψε μέσα από τη συνύπαρξή μου με ένα αντικείμενο με το οποίο πειραματιζόμουν κινητικά και χορογραφικά λίγο πριν έρθει η αναπηρία στη ζωή μου και με το οποίο με συνδέει μια περίεργη συγκυρία: η μεταβολή της σωματικής μου κατάστασης και η καταστροφή του αντικειμένου την ίδια χρονική στιγμή» σημειώνει για τη δουλειά που θα παρουσιάσει για τρία βράδια (από τις 27 έως τις 29 Απριλίου) στον πέμπτο όροφο της Στέγης. Η εικόνα αυτή του τσαλακωμένου αντικειμένου και της δικής της σωματικής αλλαγής και η επιθυμία της να επαναπροσδιορίσει τη χορευτική της ταυτότητα, την έκαναν να αναλογιστεί πάνω στις σωματικές μνήμες που τα αντικείμενα φέρουν και να ερευνήσει την υλικότητα του αντικειμένου σε σχέση με τη δική της σωματική κατάσταση ως να συνεχίζει το ένα μέσα στο άλλο. «Μια προσπάθεια ανασυγκρότησης του χορευτικού μου σώματος και αποκάλυψης της κίνησης που εμπεριέχεται σε πράγματα που συνήθως θεωρούμε στατικά. Άλλωστε πουθενά δεν μπορεί να μπει ένα τέλος και τίποτα δεν παραμένει ακίνητο, το ίδιο. Τα πράγματα, τα σώματα είναι παροδικά, μεταβάλλονται διαρκώς».

Χρησιμοποιείτε την έννοια της πτύχωσης / δίπλωσης αυτού του σκηνικού αντικειμένου προκειμένου να μιλήσετε για τη σωματική αλλαγή που βιώνετε. Ξεδιπλώστε το σκεπτικό αυτής της επιλογής και μιλήστε μας σχετικά με το τι θα δούμε επί σκηνής.

Η επιλογή της πτύχωσης προέκυψε μέσα από την έρευνά μου πάνω στο υλικό αντικείμενο. Ως διαδικασία η πτύχωση προκύπτει από τη δίπλωση δύο πλευρών ενός υλικού και προσδιορίζει την καμπή, τον χώρο που δημιουργείται πάνω στην επιφάνεια, στη συγκεκριμένη περίπτωση στην επιφάνεια ενός χαρτιού, η οποία μοιάζει σαν να διαχωρίζει αλλά και να ενώνει τις δύο πλευρές ταυτόχρονα.

Η πρακτική αυτή έχει για εμένα μια διπλή μεταφορά. Από τη μία παραπέμπει στις επιπτώσεις της ημιπληγίας που βιώνω, τον διαχωρισμό δηλαδή των δύο πλευρών του σώματός μου σε παράλυτη και κινητική πλευρά. Και από την άλλη λειτουργεί ως μια μεταφορά για ένα σώμα που δεν είναι τέλειο, αλλά παθαίνει, αλλάζει, μάχεται, φθείρεται, όμως και ξαναγεννιέται, προσαρμόζεται και αναδιαμορφώνεται.

Χρησιμοποιώντας τη διπλή αυτή σημασία της πτύχωσης και μέσα από μια ιεροτελεστική διαδικασία ανοίγματος και αλληλεπίδρασης του σκηνικού πτυχωτού αντικειμένου με το σώμα, το έργο συνθέτει μια σειρά από στιγμές που έχω βιώσει, ενώ παράλληλα μετατρέπει την πτύχωση σε σωματική κίνηση ως μια προσπάθεια ανάδειξης της συνέχειας της ζωής και της δημιουργίας μίας νέας, ακόμα και σε περιόδους κρίσης.

Πώς έχουν επηρεάσει τα κινητικά προβλήματα που αντιμετωπίζετε τον τρόπο που βλέπετε τον χορό και λειτουργείτε στην τέχνη σας;

Στην αρχή απομακρύνθηκα από τον χορό εξαιτίας των κινητικών προβλημάτων, χωρίς όμως να σταματήσω ποτέ να τον παρακολουθώ και να τον σκέφτομαι. Η απόστασή μου αυτή από τον χώρο, καθώς και τα κινητικά προβλήματα που αντιμετωπίζω έχουν ενισχύσει την παρατήρηση της κίνησης γύρω μου καθώς και τον τρόπο που οραματίζομαι την κίνηση, να τη δημιουργώ δηλαδή νοητά στο μυαλό μου ή να τη σχεδιάζω χωρίς να κινούμαι. Θαρρώ πως έχω βρει έναν τρόπο να κινούμαι νοητά εσωτερικά, ακόμα και όταν παραμένω ακίνητη. Μία άλλη αλλαγή που παρατηρώ είναι το πόσο έχω αρχίσει να εκτιμώ την απλότητα στην κίνηση. Επίσης, εκείνο που έχει αρχίσει να με ενδιαφέρει περισσότερο είναι πώς μέσα από τον χορό μπορούν να αναδειχθούν τα κοινά μας σημεία, πώς μπορούμε να συνεργαστούμε, να ανταλλάξουμε και να μάθουμε ο ένας τον άλλο.

Ποια η μεγαλύτερη πρόκληση που χρειάστηκε να αντιμετωπίσετε στη νέα σας πραγματικότητα; Πόσο έχετε αναθεωρήσει πρακτικά την καθημερινότητά σας και τι έχετε κατακτήσει μέσα από αυτήν τη διαδικασία;

Μία από τις σημαντικότερες και πολλές προκλήσεις με την οποία ήρθα αντιμέτωπη ήταν η ανάγκη μου να κερδίσω ξανά την αυτονομία μου, μαθαίνοντας ξανά τα πάντα από την αρχή και εφευρίσκοντας δικούς μου τρόπους αυτοεξυπηρέτησης. Έτσι για μεγάλο διάστημα χορογραφούσα και χαρτογραφούσα την κάθε μου κίνηση πριν την κάνω, έτσι ώστε να μετακινούμαι αποτελεσματικά και με ασφάλεια. Το γεγονός αυτό άλλαξε πρακτικά την καθημερινότητά μου καθώς τώρα χρειάζομαι περισσότερο χρόνο για να κάνω τα πράγματα που μου είναι απαραίτητα. Ουσιαστικά οτιδήποτε αυτοσχεδιαστικό, με την έννοια του μη προσχεδιασμένου, έχει πλέον εκλείψει από την καθημερινότητά μου. Σε αυτό να προστεθεί και η ανάγκη να εκπαιδεύσω τους ανθρώπους του στενού μου περιβάλλοντος να συνυπάρχουν μαζί μου όσο το δυνατόν ισότιμα και να με εμπιστεύονται δίνοντάς μου τον χώρο και χρόνο που χρειάζομαι. Αυτή ήταν άλλη μια από τις μεγάλες προκλήσεις για την οποία χρειάστηκε να δουλέψω πολύ με τον εαυτό μου. Βέβαια, μέσα από όλη αυτήν τη διαδικασία έχω πλέον εξασκήσει αρκετά τη δημιουργικότητά μου και έχω εκτιμήσει τον αργό ρυθμό ενώ έχω αναθεωρήσει το ζήτημα της βοήθειας ως ένδειξη αδυναμίας.

Πώς διαμορφώνεται το τοπίο σήμερα στην Ελλάδα για τους ανάπηρους καλλιτέχνες; Ποια είναι τα σημαντικότερα ζητήματα που αντιμετωπίζουν και ποιες κατά τη γνώμη σας οι λύσεις που χρειάζονται;

Το ζήτημα της αναπηρίας στην Ελλάδα έχει να διανύσει πολύ δρόμο ακόμη σε πολλούς τομείς. Δυστυχώς το πολιτικό και θεσμικό καθεστώς της αναπηρίας οριοθετεί ένα πολύ συγκεκριμένο τρόπο ζωής για τους ανάπηρους –ο οποίος δύσκολα αλλάζει– περιορίζοντας την οποιαδήποτε επαγγελματική δράση των ατόμων με αναπηρία στο ελάχιστο.

Όσον αφορά τον χώρο του πολιτισμού και συγκεκριμένα του χορού, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες ενσωμάτωσης των ατόμων με αναπηρία στον χορό μέσα από τη δημιουργία εκπαιδευτικών εργαστηρίων τόσο από διάφορους φορείς όσο και από μεμονωμένες ομάδες. Ωστόσο, είναι ακόμη πολύ περιορισμένοι οι χώροι όπου ο ανάπηρος καλλιτέχνης μπορεί να εξασκείται και να αναπτύσσεται καλλιτεχνικά σε μια πιο συστηματική βάση καθώς επίσης και οι πολιτιστικοί φορείς που επιτρέπουν και στηρίζουν τόσο τη συμμετοχή όσο και τη δημιουργία έργων καλλιτεχνών με αναπηρία. Υπάρχει, θα έλεγα, ακόμη μια έλλειψη εμπιστοσύνης να αποδοθεί ηγετικός ρόλος σε κάποιον ανάπηρο καλλιτέχνη.

Προσωπικά, πιστεύω ότι πρέπει εκτός από τον πολιτισμό να υπάρξει εμπλοκή των ατόμων με αναπηρία και στην εκπαίδευση ώστε να εμπνεύσουν αλλά και να στηρίξουν και άλλους, δημιουργώντας και καλλιεργώντας έτσι ένα έδαφος εμπιστοσύνης, ανοικτό και συμπεριληπτικό για όλους και όλες.

INFO:
Βαλασία Συμεωνίδου, Ephemeral Body
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Συγγρού 107, Νέος Κόσμος
27 Απριλίου στις 19:30, 28 & 29 Απριλίου στις 17:30
Εισιτήρια: 2111981784, γραμμή για ΑμεΑ 2130178036, https://tickets.onassis.org/