Χρήστος Παπαδόπουλος - Larsen C: Ένας παγετώνας στη Στέγη

Είστε έτοιμοι για ένα νυχτερινό πάρτι; Ένα πάρτι με παράξενα νυχτερινά πλάσματα που προσπαθούν να βρουν το ένα το άλλο, που έρχονται, φεύγουν, βρίσκονται, χάνονται, ίσως πεθαίνουν. Στη σκηνή του Théâtre des Abbesses στη Μονμάρτη αυτό που είδαμε, που θα δείτε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση από 30 Μαρτίου έως 3 Απριλίου, είναι τόσο απατηλά απλό που μας υπνωτίζει. Μια άσκηση για το πώς το ελάχιστο μπορεί να κρύβει το τεράστιο, πώς μια ανεπαίσθητη αλλαγή θέσης, ήχου ή φωτός μπορεί να αλλάξει εντελώς την αντίληψή μας για την πραγματικότητα. Όλη η δουλειά του Χρήστου Παπαδόπουλου είναι βασισμένη σε αυτή την αναζήτηση, στο πώς η επανάληψη μετατρέπει την κίνηση σε κατάσταση. Μια επίμονη έρευνα για τις ρυθμικές, ανεπαίσθητες, μη ανιχνεύσιμες εναλλαγές της κίνησης που όμως μπορούν να προκαλέσουν τόσο ουσιαστικούς μετασχηματισμούς, όπως αυτούς που προκαλούν τα φυσικά φαινόμενα. Αλλά και πώς μια κοινότητα ατόμων συνεργάζεται για την επιβίωσή της, μεταφορικά ή κυριολεκτικά.

Τον Νοέμβριο στο Παρίσι χιόνιζε. Έξω από το θέατρο, Γάλλοι θεατρόφιλοι μαζεμένοι σε πηγαδάκια συζητούσαν για την παράσταση αψηφώντας το τσουχτερό κρύο. Η φήμη για τις προηγούμενες sold-out παραστάσεις του βραβευμένου Έλληνα χορογράφου στις μεγάλες πρωτεύουσες της Ευρώπης τούς έχει φέρει ως εδώ. Το «Larsen C», η νέα χορογραφική δουλειά του, μια παραγωγή της Στέγης που περιοδεύει στην Ευρώπη, έχει χαρακτηριστεί από τον ευρωπαϊκό Τύπο συναρπαστικό, ποιητικό, μοναδική εμπειρία, ένας σχεδόν άπιαστος χορός που αιχμαλωτίζει και συγχρόνως απελευθερώνει το βλέμμα. «Ένα όνομα κυκλοφορεί, επαινείται για την τόλμη του και για τη μινιμαλιστική αλλά εκπληκτική του δεξιοτεχνία, για τους ερμηνευτές του. Μια αποκάλυψη. Είναι Έλληνας», αναφέρει το βελγικό «Le Vif».

Larsen C: Ο επιστημονικός όρος ενός παγετώνα, τεράστιου ακινητοποιημένου όγκου νερού, ηλικίας 10.000 ετών, που βρίσκεται στην Ανταρκτική και κινείται τόσο αργά, ώστε αυτή η κίνησή του δεν συλλαμβάνεται καν από τις ανθρώπινες αισθήσεις.

Ένα μαύρο σκηνικό: Μια ομάδα χορευτών αλλάζει συνεχώς θέσεις, κινήσεις, ρυθμό, στιλ. Χορεύουν, όπως ένας παγετώνας. Δέσμες φωτός «κόβουν» τα σώματα δημιουργώντας μας την παραίσθηση ότι βλέπουμε κατακερματισμένους θώρακες που χορεύουν. Όλα αλλάζουν, δεν υπάρχουν βεβαιότητες. Το τέλος ανοίγει σε κάτι μεγαλύτερο από τον άνθρωπο, με έναν τρόπο έχει να κάνει με πόσο κοντά ή μακριά το βλέπεις.

«Ήθελα να δώσω έναν τίτλο που να αφορά τη δημιουργική διαδικασία», μου εξηγεί αργότερα, σε ένα από αυτά τα μικρά θορυβώδη παρισινά καφέ. «Η έννοια του παγόβουνου ήταν από την αρχή μέσα στην πρόβα, σημείο αναφοράς μας συνεχώς. Πώς όταν βλέπεις ένα παγόβουνο, αυτό που βλέπεις είναι ένα ελάχιστό τμήμα αυτού του όγκου που διαρκώς μεταμορφώνεται κι από κάτω υπάρχει ένας τεράστιος όγκος που τον νιώθεις, αλλά δεν τον βλέπεις, ένα τεράστιο σύστημα ατελείωτης κίνησης και βαθύτητας. Έδινα εικόνες στους χορευτές μου για να βρούμε το κινησιολογικό, ήθελα η κίνηση να έχει τόσο βάθος και η φαντασία να είναι τόσο πλούσια αλλά και τεράστια. Διαβάζοντας, ανακάλυψα την Τράπεζα Πάγου, την προέκταση του παγετώνα στη θάλασσα, το σημείο που χύνεται στον ωκεανό και που δημιούργει αυτή την τεράστια έρημο πάγου που ναι μεν επιπλέει, πλην όμως δεν μετακινείται, και όλο αυτό ήταν κοντά στην έρευνά μου γιατί είναι μια μεταβατική οντότητα μεταξύ ενός παγετώνα και του παγόβουνου. Άρχισα να μελετάω το φαινόμενο, και αυτή η περιβαλλοντολογική διάσταση επίσης με αφορά, γιατί η φύση είναι για μένα πηγή έμπνευσης».

Δεν έχει σημασία ίσως, αλλά θα σας το πω, είναι τόσο ζεστός, άμεσος,απλός, που τον αγαπάς χωρίς καν να τον ξέρεις. Είναι αυτή η φευγαλέα εντύπωση που μου δημιουργούν οι κινήσεις των χεριών του, τα λόγια του, ο τρόπος που μιλάει για τη μητέρα του, για τη ζωή του, καθώς τον παρατηρώ να τρώει ελάχιστα από αυτό που έχει παραγγείλει και να εξηγεί την ουσία της δουλειάς του.

Δεν ήμουν από τα παιδιά που ήθελαν να κάνουν από μικρά χορό, δεν ήξερα τίποτα. Το θέατρο μπήκε τυχαία στη ζωή μου. 

«Είμαι ένα παιδί της αγροτιάς και της επαρχίας. Η μητέρα μου είχε μια βιοτεχνία ζυμαρικών στη Νεμέα, έφτιαχνε παραδοσιακά ζυμαρικά και τη βοηθούσα με τις αδελφές μου. Τα καλοκαίρια πήγαινα και βοηθούσα τον παππού μου στα αμπέλια. Στην Αθήνα μετακομίσαμε οικογενειακώς στις τελευταίες τάξεις του σχολείου. Τελείωσα το λύκειο, έδωσα εξετάσεις και πέρασα στο Πάντειο, Πολιτικές Επιστήμες. Δεν ήμουν από τα παιδιά που ήθελαν να κάνουν από μικρά χορό, δεν ήξερα τίποτα. Το θέατρο μπήκε τυχαία στη ζωή μου. Κάποια στιγμή, πήρα μέρος σε μια ερασιτεχνική θεατρική ομάδα, άρχισε να μου αρέσει, και είπα γιατί όχι, θα δώσω εξετάσεις στο Εθνικό. Γενικά τις αποφάσεις στη ζωή μου τις παίρνω πάρα πολύ γρήγορα και απλά. Ήμουν εντελώς απροετοίμαστος, είχα μάλλον άγνοια κινδύνου, γι' αυτό δεν είχα καθόλου άγχος. Σκεφτόμουν "θα πάω έτσι και του χρόνου, θα είμαι σοβαρός, θα μελετήσω και θα περάσω"! Πήγα λοιπόν, έκανα τα δικά μου και πέρασα στη Δραματική Σχολή. Μέσα από το Εθνικό άρχισα να κάνω χορό, και έτσι πήρα την απόφαση ότι το επόμενό μου βήμα θα είναι ο χορός. Όταν το είπα στη μητέρα –οι γονείς μου είναι χωρισμένοι– μου είπε “είσαι σίγουρος, αν είσαι κάν' το”. Η μητέρα μου είναι φανταστικός άνθρωπος, μου έδινε πάντα χώρο και της τα οφείλω όλα. Έδωσα εξετάσεις στη σχολή στην SNDO (School for New Dance Development) στο Άμστερνταμ και πέρασα. Σπούδασα χορό και χορογραφία. 

Ο Χρήστος Παπαδόπουλος έχει παρουσιάσει τις προσωπικές δουλειές «De Perdidos», «Gandau» και «Counter Reset» (Melkweg Τheater Amsterdam). Ως χορευτής έχει συνεργαστεί με τους Δημήτρη Παπαϊωάννου, Φώτη Νικολάου, Μαριέλλα Νέστορα, Alexandra Waierstall - Noema Dance Company, Kirstin Andersen WEGO Company, Robert Stein, Ria Higler. Ως χορογράφος έχει συνεργαστεί στο θέατρο με τους Θωμά Μοσχόπουλο, Γιάννη Καλαβριανό, Γιάννη Κακλέα, Βασίλη Νικολαΐδη, Βασίλη Μαυρογεωργίου, Κώστα Γάκη. Ήταν μέλος της ομάδας των Τελετών Έναρξης και Λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας (2004) και των Ευρωπαϊκών Αγώνων 2015 στο Μπακού.

«Το 2003, που τελειώνω τη σχολή, έρχεται πρόταση να είμαι στη χορογραφική ομάδα των Ολυμπιακών του 2004. Ήξερα τον Φώτη Νικολάου, που ήταν στην Ομάδα Εδάφους και συνεργάτης χορογράφος, και μεσολάβησε. Η πτυχιακή μου άλλωστε αφορούσε τους Ολυμπιακούς, πώς μπορείς να πάρεις αναγνωρισμένα έργα τέχνης και να τους δώσεις κίνηση. Έτσι γύρισα από την Ολλανδία κατευθείαν στην Ελλάδα και μπήκα στην ομάδα. Χορογράφος ήταν η Αγγελική Στελλάτου και υπήρχε μια χορογραφική ομάδα 15 άτομα. Φοβερή εμπειρία. Όπως φοβερή εμπειρία ήταν και το Μπακού. Μας είχαν καλέσει για τους Ευρωπαϊκούς Αγώνες. Μείναμε 7 μήνες. Ήταν δύσκολο γιατί ήταν μια εντελώς διαφορετική κουλτούρα που έπρεπε να αντιμετωπίσουμε με σεβασμό, με διάβασμα, με κατανόηση, να καταλάβουμε ποιο είναι το πολύτιμο πετράδι του πολιτισμού τους και να το αποδώσουμε.

Το χορογραφικό του ντεμπούτο έγινε το 2014 με το «Εlvedon», μια χοροθεατρική παράσταση για έξι χορευτές βασισμένη στο μυθιστόρημα της Βιρτζίνια Γουλφ «Τα κύματα», που παρουσιάστηκε στο Θέατρο Πόρτα.

«Όταν γύρισα στην Ελλάδα έκανα χορογραφίες για το θέατρο, την Επίδαυρο, συγχρόνως χόρευα με τον Παπαϊωάννου και άλλους. Είχα όμως μια ανασφάλεια, μια αναποφασιστικότητα, σκεφτόμουν τι έχεις να πεις εσύ, αλλά από μέσα μου με έτρωγε, δεν μου έφτανε όλο αυτό. Από μικρός έβαζα τις αδελφές μου και τις χορογράφουσα, σαν παιχνίδι, αλλά δεν πίστευα ότι θα μπορούσε να γίνει δουλειά. Πώς ξεκίνησα; Κάποια στιγμή, ο Θωμάς Μοσχόπουλος, που συνεργαζόμασταν, ήθελε να βάλει στο θέατρο Πόρτα χορό και μου ζήτησε να κάνω κάτι καινούριο. Το 2014 ανέβηκε το "Εlvedon", έργο βασισμένο στα "Τα κύματα" της Βιρτζίνια Γουλφ. Πήγε πολύ καλά, και ο Μοσχόπουλος μου πρότεινε να κάνω κι άλλη δουλειά. Έκανα το "Opus". Με την Αμάλια Μπένετ δημιουργήσαμε το νομικό πλαίσιο μιας ομάδας χορού, μετά όμως δεν ήθελε να συνεχίσει, οπότε έμεινα εγώ με την ομάδα». 

Το «Εlvedon» άρεσε, επαναλήφθηκε και την επόμενη χρονιά, ενώ υπήρξε η πρώτη επιλογή του πανευρωπαϊκού δικτύου Aerowaves 16 Dance Across Europe (ένα πρωτοποριακό δίκτυο επαγγελματιών χορού που ξεκίνησε το 1996 που ανακαλύπτει, βραβεύει και προωθεί ανερχόμενους Ευρωπαίους καλλιτέχνες χορού) και στη συνέχεια παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στο Παρίσι (Théâtre de la Ville και La Briqueterie), στο Άμστερνταμ και σε άλλες ευρωπαϊκές σκηνές. Ακολούθησε το «Opus», που επίσης διακρίθηκε, επελέγη από το Aerowaves 18, ενώ τον Μάρτιο του 2018 ξεκίνησε η διεθνής περιοδεία του. «Η επιτυχία δεν ήρθε εύκολα», σχολιάζει για τις διακρίσεις στο Aerowaves. «Πήραμε την πρώτη θέση με κόπο, μπορεί γίνεται μετά επικοινωνιακά εύκολο, αλλά όσο διακρίνεσαι, τόσο πιο αυστηρά κρίνεσαι». Το 2018 έρχεται το «ΙΟΝ» [ανάθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, σε συμπαραγωγή του Théâtre de la Ville (Παρίσι) και του Le Lieu Unique (Εθνική Σκηνή της Ναντ)]. Την καμπάνια του οποίου αναλαμβάνει ο διάσημος φωτογράφος Nick Knight και το οποίο επίσης είχε μια πολύ επιτυχημένη περιοδεία στην Ευρώπη. Και τώρα το «Larcen C»…

«Αυτό που προσπαθώ να κάνω και στο "Larcen C" και σε όλα μου τα έργα είναι να δημιουργήσω μία οντότητα. Παρατηρούσα στη φύση τον τρόπο που πετούν τα πουλιά. Λέμε τι ωραία που είναι τα σμήνη που βλέπουμε στον ουρανό επειδή καταφέρνουν να συγχρονίζονται λειτουργώντας στο πλαίσιο ενός συστήματος, αλλά εκτός από όμορφος ο συγχρονισμός τους είναι και ένας λειτουργικός τρόπος ο οποίος τους εξασφαλίζει την επιβίωση. Όταν ορμάει ο αετός, εάν δεν κάνουν αυτή την κίνηση θα πεθάνουν. Αν τα μέλη της ομάδας δεν πουν όλα «ναι» στη συνεργασία, δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν.

Στη χορογραφία, οι χορευτές είναι διαφορετικοί άνθρωποι που καλούνται να εκτελέσουν το ίδιο πράγμα και ο καθένας το εκτελεί με λίγο διαφορετικό τρόπο, γιατί δεν είμαστε ρομπότ. Αυτή η μικρή μετατόπιση του καθενός για μένα είναι το κομβικό σημείο της δουλειάς μου. Κάνουμε ατελείωτες ασκήσεις στο πώς μπορεί ο ένας να κοιτάζει σε ένα σημείο και ταυτόχρονα με την περιφερική του όραση να πρέπει να καταλάβει τι κάνει ο διπλανός του και πώς διαφοροποιείται, ακόμα και ελάχιστα, ας πούμε με μια ανάσα λίγο μεγαλύτερη. Είναι ο διαρκής αγώνας να καταλαβαίνω τι κάνω και τι κάνει ο άλλος και να είμαι σε θέση να πω "ναι" σε αυτό του άλλου. Χωρίς να θέλω να βγάλω ένα συμπέρασμα, ένα μήνυμα ή ένα δίδαγμα, αυτή η λειτουργία για μένα έχει μια κοινωνική και πολιτική διάσταση. Όλη αυτή η διαδικασία με ενδιαφέρει πολύ, το πώς δηλαδή κάτι ασήμαντο, κάτι τόσο φευγαλέο όσο μια εντύπωση ή κάτι μικρό όπως μια διαφορετική ανάσα, αρχίζει να μεγεθύνεται τόσο ώσπου στο τέλος γίνεται έργο. Πώς θα μπορεί μια ασήμαντη αλλαγή της σωματικής κίνησης να μετατραπεί σε κάτι εξαιρετικό.

»Θα σου πω μια ιστορία. Μια φορά οδηγούσα σε ένα βουνό κάπου στην Πελοπόννησο και άκουγα κλασική μουσική. Ξαφνικά μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι βρισκόμουν σε ένα δάσος στις Άλπεις. Όταν κάποια στιγμή άλλαξα σταθμό και ξεχύθηκε από τα ηχεία ελληνική παραδοσιακή μουσική, αμέσως εξαφανίστηκε η Αυστρία και η Βιέννη και ένιωσα ότι πάω να κάνω Πάσχα στο χωριό με τον παππού μου. Η πραγματικότητά μου άλλαξε εντελώς. Αυτό με έβαλε σε σκέψεις, πώς μια παράμετρος της πραγματικότητας, εδώ η μουσική, ορίζει το πώς βιώνουμε αυτή την πραγματικότητα. Αυτή η εμπειρία άλλαξε όλη μου τη θεώρηση. Άρχισα να σκέφτομαι πώς μπορεί αυτή η μετατόπιση, αυτό που ένιωσα να γίνει σωματικό. Τι σημαίνει να αλλάξει η βεβαιότητα του σώματος, τι συμβαίνει στο μυαλό των ανθρώπων που είχαν ένα ατύχημα και έμειναν παραπληγικοί; Ή πιο απλά πόσο σοκαριστικό είναι όταν μουδιάζει το πόδι σου και δεν μπορείς να το κουνήσεις, που ξαφνικά το νιώθεις σαν να μην είναι δικό σου, σαν να μην είσαι εσύ. Τι σημαίνει ένα σώμα που θέλει να "προτείνει" κάτι και εσύ να πας σε αυτό που προτείνει, όχι γιατί θέλεις, αλλά επειδή τα χέρια σου σε τραβάνε στο άγνωστο, σαν το σώμα σου να μη σου ανήκει. Με τον χορό εξερευνώ την ιδέα αυτή, πώς το σώμα μου ανατρέπει βεβαιότητες όπως μια λειτουργικότητα ή τι σημαίνει να μην είναι λειτουργικό γιατί δεν υπακούει πια...»

Έχουν περάσει σχεδόν 4 μήνες από τη συζήτησή μας και η Ευρώπη μοιάζει να έχει παγώσει. Ο πόλεμος μας έχει μουδιάσει, νιώθουμε και εμείς σαν να πηγαίνουμε στο άγνωστο, κάπου που δεν θέλουμε να πάμε αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Σε λίγες μέρες αυτά που διαβάζετε θα ζωντανέψουν στη σκηνή της Στέγης. Η παράσταση στο Παρίσι είχε κάτι ξεχωριστό και για τον Χρήστο Παπαδόπουλο και για μας που τη βλέπαμε μέσα από τα μάτια των ξένων θεατών. Το «Larsen C», που περιοδεύει σε Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο, Ολλανδία, υποστηρίζεται από το πρόγραμμα «Εξωστρέφεια» της Στέγης. Είναι ένα πρόγραμμα που δεν κάνει μόνο γνωστούς νέους ταλαντούχους Έλληνες καλλιτέχνες στο εξωτερικό, αλλά τους φέρνει σε επαφή με τις διεθνείς τάσεις. Χορογράφοι, σκηνοθέτες, μουσικοί, εικαστικοί, επιμελητές, περισσότερες από 70 παραγωγές της Στέγης, έχουν ταξιδέψει όλα αυτά τα χρόνια σε όλο τον κόσμο και έχουν παρουσιάσει τη δουλειά τους σε διεθνή φεστιβάλ και μεγάλους πολιτιστικούς οργανισμούς. Η τέχνη είναι εδώ για να εξερευνά το μέλλον και να ενώνει τους λαούς, τώρα το έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ.

Οι φωτογραφίες του Χρήστου Παπαδόπουλου είναι του Ανδρέα Σιμόπουλου.