Βασίλης Μανίκας: Η διαδικασία της φωτογραφίας λειτουργεί ψυχαγωγικά

Ο Βασίλης Μανίκας γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Λάρισα. Ξεκίνησε την ενασχόλησή του με τη φωτογραφία το 2008. Την τελευταία δεκαετία ζει και δραστηριοποιείται φωτογραφικά στην Αθήνα, με φωτογραφικές αναθέσεις, σεμινάρια και εκθέσεις.

Γι’ αυτόν όλα ξεκινάνε από την πεποίθηση πως τίποτα δεν είναι απλώς αυτό που φαίνεται. Όλα έχουν βαθύτερα, πολλαπλά και ευμετάβλητα επίπεδα ύπαρξης και πραγματικότητας, κάτι που ισχύει και για τον ίδιο μας τον εαυτό. Παράγοντας πραγματικότητες μέσα από την φωτογραφία, προσπαθεί να ανακαλύψει αυτές και τον εαυτό του που τις δημιουργεί, προβάλλοντάς τον σε εικόνες του εξωτερικού κόσμου, διαχωρισμός που, στην ουσία, δεν υπάρχει. Για τον λόγο αυτό, η φωτογραφική του προσέγγιση είναι ανθρωποκεντρική, αναζητώντας τον άνθρωπο ή την απουσία του.

Παραφράζοντας την ρήση του μεγάλου φωτογράφου Ansel Adams, οι φωτογραφίες του «κουβαλάνε» όλες τις εικόνες που έχει δει, τα βιβλία που έχει διαβάσει, τα συναισθήματα που έχει νιώσει, τις σκέψεις του, τους ανθρώπους που τον έχουν επηρεάσει και όλα τα βιώματά του μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Η φωτογραφική διαδικασία λειτουργεί εν πολλοίς υποσυνείδητα, διότι αυτή είναι η φύση της. Δεν απαιτείται να του προκαλέσει συναίσθημα. Απαιτείται όμως να του προκαλέσει «ένταση», την ένταση που νιώθει κάποιος όταν αδιόρατα αντιλαμβάνεται πως έχει συνδεθεί με τη μυστική δομή του κόσμου.

Όταν φωτογραφίζει, απομονώνεται από τον εξωτερικό κόσμο και παράλληλα νιώθει συνδεδεμένος με ό,τι τον περιβάλλει. Είναι μια περίεργα αντιφατική, εσωτερική και μυσταγωγική διαδικασία, η οποία έχει κλιμακώσεις και επίπεδα. Σταματάει ο εσωτερικός, αέναος διάλογος με τον εαυτό και συνδέεται με το όλον. Ουσιαστικά, παρακάμπτεται το συνειδητό επίπεδο που δημιουργεί την ψευδαίσθηση του διαχωρισμού του έσω με το έξω.

Τις φωτογραφίες του τις δημιουργεί ακριβώς αυτή η αίσθηση. Δεν ψάχνει οπωσδήποτε το κραυγαλέο θέμα, αλλά απλές καθημερινές σκηνές-ιστορίες που συμβαίνουν συνέχεια τριγύρω και χάνονται στη στιγμή. Πιστεύει ότι η φωτογραφία μπορεί να «φωνάζει» αλλά κυρίως πρέπει να υπονοεί. Εκεί είναι για αυτόν όλα όσα λέει. Σε αυτά που σιγοψιθυρίζει…

Γιατί φωτογραφίζετε;

Αυτό είναι το θεμελιώδες ερώτημα στο οποίο οφείλει να απαντά ο κάθε φωτογράφος. Η επίγνωση τού γιατί αφιερώνει κάποιος τόσο πολύ κόπο και χρόνο στην φωτογραφία είναι καίριας σημασίας. Η απάντηση δύναται μέσα στην πάροδο των ετών να αλλάζει, αλλά χρειάζεται το ερώτημα να τίθεται και να απαντάται εκ νέου από τον φωτογράφο. Προσωπικά, για μένα η διαδικασία της φωτογραφίας, από την αρχή μέχρι με το τέλος, λειτουργεί ψυχαγωγικά, με την κυριολεκτική σημασία της λέξεως και καλύπτει ένα μεγάλο μέρος της ανάγκης δημιουργικότητας και καλαισθησίας, καθώς επίσης λειτουργεί και ψυχοθεραπευτικά.

Αν εμβαθύνει κάποιος σε αυτά τη ζητήματα θα αντιληφθεί ότι η ενασχόληση με την τέχνη γενικότερα είναι μία προσπάθεια εξωραϊσμού του θανάτου, σωματικού και ψυχικού. Αυτό το συνειδητοποίησα πολύ καλύτερα μέσα από το πολύ ενδιαφέρον και πρωτότυπο σεμινάριο του iFocus.gr με τίτλο «Αυτογνωσιακή Φωτογραφία» που κάνατε με τη Λένια Θεοδώρου και στο οποίο συμμετείχα τα προηγούμενα χρόνια και με χαρά έμαθα ότι θα συνεχιστεί και στα φετινά iFocus.gr Photography Seminars 2024.

Ποιες είναι οι επιρροές σας;

Θεωρώ ότι όλες οι εμπειρίες που με έχουν διαμορφώσει σαν άνθρωπο έχουν επηρεάσει την φωτογραφική μου δουλειά. Οι εικόνες που έχω δει, τα βιβλία που έχω διαβάσει, τα συναισθήματα που έχω αισθανθεί, τα ταξίδια που έχω κάνει, οι άνθρωποι που έχω γνωρίσει και συναναστραφεί, έχουν βάλει την σφραγίδα τους στον τρόπο που προσεγγίζω την φωτογραφία.

Από άποψη καθαρά φωτογραφικών επιρροών θα έλεγα ότι τα πρώτα χρόνια είχα έντονη επιρροή από τους κλασσικούς μεγάλους φωτογράφους και για αυτόν τον λόγο φωτογράφιζα κατά βάση ασπρόμαυρα. Τα τελευταία χρόνια ένιωσα την ανάγκη να «ανακαλύψω» το χρώμα, οπότε η αισθητική μου επηρεάστηκε από πιο σύγχρονους φωτογράφους με πιο εναλλακτικές ματιές.

Ποιο θεωρείται ότι είναι το μέλλον της φωτογραφίας;

Επειδή η φωτογραφία είναι συνδεδεμένη με ένα τεχνικό μέσο, θεωρώ ότι το μέλλον της είναι άμεσα συνυφασμένο με αυτό. Το πού θα πάει τεχνολογικά το μέσο θα επηρεάσει και την αισθητική της φωτογραφίας, τουλάχιστον από τεχνικής απόψεως. Αυτό συμβαίνει επειδή η τεχνολογία μπαίνει ολοένα και πιο αποφασιστικά στις ζωές μας και διαμορφώνει θεμελιωδώς τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα. Θεωρώ λοιπόν ότι το ίδιο θα συμβεί και συμβαίνει ήδη και με την φωτογραφία.

Αυτό που εύχομαι από πλευράς μου είναι να κρατήσει τον βασικό πυρήνα της και την ουσία που την έχει αναδείξει σε τέχνη. Και αυτό είναι η βαθύτερη της σύνδεση με τον άνθρωπο και τις εσωτερικές  πνευματικές του ανάγκες.

Αν θα μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στο φωτογραφικό τοπίο, τι θα ήταν αυτό;

Αυτό που θα ήθελα προσωπικά θα ήταν να δω νέα παιδιά με φρέσκιες ματιές. Είναι κάτι που λείπει από τον φωτογραφικό χώρο στην Ελλάδα. Αν θα άλλαζα λοιπόν κάτι θα ήταν τα κίνητρα και οι υποδομές που θα κάνει ένα νέο παιδί να ασχοληθεί με την φωτογραφία και, γιατί όχι, μέσα από αυτό να δημιουργηθούν νέα ρεύματα που θα εμπνεύσουν και τους παλαιότερους φωτογράφους και στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό.

Επίσης κάτι που για μένα είναι πολύ σημαντικό και θα ήμουν ευτυχής να το δω να συμβαίνει είναι αυτό που ανέφερα κατά κάποιον τρόπο σε προηγούμενη ερώτησή σας και αφορά τον επαναπροσδιορισμό των λόγων που ένας φωτογράφος κάνει φωτογραφία. Ο σκοπός για μένα είναι ο φωτογράφος να συνδεθεί με τον εσωτερικό του κόσμο και μέσα από αυτή την εσωτερική αναζήτηση να εξωτερικεύσει με τις εικόνες που δημιουργεί τον κόσμο του σε έναν πολύ ενδιαφέροντα διάλογο με τον θεατή. Είναι μία μυσταγωγική διαδικασία με απίστευτη συγκίνηση και χαρά για όποιον την πετυχαίνει. Αυτή είναι και η προσέγγιση που έχω σαν εισηγητής στο σεμινάριο του iFocus.gr με τίτλο «Creating Realities: A Magical Palette», το οποίο θα συνεχιστεί και φέτος, με αφετηρία την iFocus Photo Gallery και καλώ παλαιούς και νέους φωτογράφους να συμμετέχουν.