Χάρης Κακαρούχας: Η έκθεση φωτογραφίας που βασίζεται στα διάσημα πορτραίτα Φαγιούμ στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα
Τα ταξίδια του φωτογράφου Χάρη Κακαρούχα εντυπωσιάζουν. Ινδία, Ισλανδία, Κόστα Ρίκα, Αιθιοπία, Τουρκία, Θιβέτ, αλλά και πανέμορφοι προορισμοί της χώρας μας όπως η Λέσβος, ο ποταμός Αώος, ο Έβρος, η Πίνδος, ο Άθως, τα Τζουμέρκα και η Πάρνηθα. Συγχρόνως όμως έρχονται σε δεύτερη μοίρα καθώς το περιεχόμενο της έκθεσης δεν ταυτίζεται με αυτό που θεωρούμε αμιγώς ως «ταξιδιωτική φωτογραφία». Πορτρέτα, τοπία και οι λεπτομέρειες τους, ιδέες που προέκυψαν μετά την πρώτη και καθοριστική επαφή του φωτογράφου Χάρη Κακαρούχα με τα Πορτραίτα Φαγιούμ, δηλαδή τις προσωπογραφίες που χρονολογούνται από τον 1ο έως τον 3ο αιώνα και ανακαλύφθηκαν στην όαση Φαγιούμ, 85 χλμ νότια του Καΐρου.
Ο Χάρης Κακαρούχας κατάφερε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, μέσα από εικόνες «απροσποίητες». Το ιδιαίτερο background του, σε συνδυασμό με τα πρόσωπα των μοντέλων καθαυτά, δημιούργησε την ιδανική ένωση της προσωπογραφίας με την τοπιογραφία, δημιουργώντας αυτό το «εύθραυστο θαύμα», όπως εύστοχα τιτλοφορείται η έκθεση. Ο Χάρης Κακαρούχας σπούδασε Χαρτογραφία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Οπτική εντύπωση και θεωρία χρώματος στο University of Glasgow (M.Sc) και Φωτογραφία στο University of Derby (Ph.D 2008).
Ερεύνησε ενδελεχώς διάφορους τρόπους θεραπείας μέσω των τεχνών και άλλες πρακτικές μεθόδους εφαρμογής της σύγχρονης ψυχοθεραπείας. Έχει διατελέσει καλλιτεχνικός διευθυντής του πρώτου Eco-Art Festival στην Αθήνα, το οποίο οργανώθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (2013), ενώ επίσης έχει κάνει την επιμέλεια σε ομαδικές και ατομικές εκθέσεις, σε πολλές αίθουσες τέχνης της πρωτεύουσας.
Τα φωτογραφικά λευκώματά του που έχουν εκδοθεί είναι τα «Στα μονοπάτια του χρόνου» (1994), «Μετέωρος χρόνος: Ένα πορτραίτο της Κούβας» (2004) και «Natural Presence» (2019). Το λεύκωμα «Μετέωρος χρόνος» έχει εκδοθεί σε έξι χώρες της Ευρώπης και έχει βραβευτεί με το European Publishers Award, καθώς και με το βραβείο «Μήλος» για το καλλιτεχνικό βιβλίο της χρονιάς στην Ελλάδα.
Η έκθεση φωτογραφίας «Ένα εύθραυστο θαύμα» αποτελείται από 71 φωτογραφίες που με τη σειρά του χωρίζονται σε 28 πορτραίτα και 43 τοπία. Έχουν τραβηχτεί μέσα στα τελευταία είκοσι χρόνια, σε 32 συνολικά διαφορετικές τοποθεσίες, στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη χρονική αλληλουχία, ενώ όπως γίνεται φανερό δεν είναι το φυσικό κάλλος αυτό που πρωταγωνιστεί, αλλά το εσωτερικό. Φωτογραφίες χαμηλών τόνων και χρωμάτων, δυναμικές μέσα στη διακριτικότητά τους, αντίστοιχες με τα πρόσωπα και τα τοπία που καταγράφουν. Τα πρόσωπα «μιλάνε» μέσα από τις καλά αποτυπωμένες λεπτομέρειές τους, με την τελική απεικόνιση να αποτελεί ωδή στη φυσικότητα και το ειλικρινές βλέμμα.
Μιλώντας στην Athens Voice, ο ίδιος ο φωτογράφος Χάρης Κακαρούχας εξηγεί
«Σ’ αυτήν την σειρά εικόνων, έχουμε τοπία που εκπέμπουν ενεργειακές δονήσεις μεταξύ άλλων τρυφερότητας, γλυκύτητας, στιβαρότητας, δύναμης, αέρινης αίσθησης, μυστηρίου, και ανθρώπους που έχουν βγει από την εγωική συνθήκη του matrix και στέκονται ολοκληρωτικά παρόντες στον εαυτό τους. Είναι η κατάσταση ύπαρξης όπου στέκεσαι στην κάθετη αιωνιότητα του τώρα ανοιχτός και σε ροή, σε ενότητα με την ζωή. Σε αληθινή σχέση με τον εαυτό σου, έναν άλλο άνθρωπο, την Μητέρα Γη. Ο καθένας ενσαρκώνει το δικό του μοναδικό αμάλγαμα των ποιοτήτων του είναι που του δίνει την αληθινή του ταυτότητα. Το πρόσωπο τους ανασύρεται μέσα από την κενότητα που αντικρίζεις όταν συναντάς την α-λήθεια του εαυτού σου. Μια κενότητα που μυστηριωδώς μετατρέπεται σε μήτρα ζωής. Ένα τίποτα που αγκαλιάζει τα πάντα, και μας αλλάζει την ζωή. Αυτό δεν είναι ο ορισμός του Θαύματος; Ωστόσο το Θαύμα παραμένει εύθραυστο γιατί οι ασυνείδητες δομές της προσωπικότητας μας, παραμένουν ενεργές έτοιμες να μας επαναφέρουν στην συνθήκη του matrix».
Τα όμορφα πρόσωπα κοιτάνε στα μάτια και επίμονα τον θεατή, ενώ οι εξαιρετικά προσεγμένες λεπτομέρειές τους προσδίδουν μια εκπληκτική ζωντάνια στη φωτογραφία. Τα Πορτραίτα Φαγιούμ συνδύασαν την αιγυπτιακή πρακτική της μουμιοποίησης με την παράδοσης της ελληνορωμαϊκής προσωπογραφίας, καταφέρνοντας να δημιουργήσουν ένα εξαιρετικά καλαίσθητο και μοναδικό φαινόμενο. Ο Χάρης Κακαρούχας τονίζει την επιρροή τους στην προσέγγιση του:
«Κάποια από τα Φαγιούμ είναι από αυτές τις εικόνες που με αφήνουν σύξυλο. Στη θέα τους σαν κάτι να με καταλαμβάνει συνήθως με έναν γλυκό και ήσυχο τρόπο και με αλλάζει. Το νιώθω, το αισθάνεται το σώμα μου, και ταυτόχρονα το μυαλό μου μένει σιωπηλό. Δεν έχω ανάγκη να καταλάβω, να εξηγήσω, να αναλύσω, να σχολιάσω. Δεν θέλω να πω, η να κάνω απολύτως τίποτα, μένω ακίνητος καθώς ατενίζω, αφουγκράζομαι την εικόνα και δεν θέλω να τελειώσει ποτέ. Όπως όταν στέκομαι εμπρός σε αγαπημένο πρόσωπο».
«Φυσικά προσπάθησα να κάνω παρόμοιες φωτογραφίες αλλά ενώ όλα ήταν σωστά πάντα έλειπε το βάθος του βλέμματος. Αυτό το βλέμμα που αγκαλιάζει ζωή και θάνατο μαζί. Δεν είχα ιδέα από που έρχονταν και πως θα μπορούσα να το εκμαιεύσω από κάποιον άνθρωπο. Και σιγά σιγά αυτό έγινε αποστολή ζωής. Το πορτραίτο ήταν επίσης το θέμα της διδακτορικής μου διατριβής (Προσωπογραφία: Εικονίζοντας τον Εαυτό). Ήταν η αφορμή μιας βιωματικής εξερεύνησης που γρήγορα με βοήθησε να συνειδητοποιήσω ότι οι φωτογραφίες μου δεν είναι παρά ο καθρέφτης της εσωτερικής μου πραγματικότητας. Έτσι αν ήθελα να κάνω Φαγιούμ θα έπρεπε να γίνω πρώτα εγώ ένα τέτοιο».
Ξετυλίγοντας το film της σταδιοδρομίας του στη φωτογραφία, ο Χάρης Κακαρούχας περιγράφει το πως κατανόησε καλύτερα την όλη διαδικασία, δηλώνοντας ξεκάθαρα ένας άνθρωπος της «εικόνας» και όχι του «λόγου».
«Το πρώτο λεύκωμα “Στα μονοπάτια του χρόνου” είναι ένα πρωτόλειο δείγμα αυτού που εκκολαπτόταν μέσα μου. Το επόμενο “Μετέωρος χρόνος: ένα πορτραίτο της Κούβας” ήρθε σαν αποτέλεσμα μιας φωτογραφικής έκρηξης. Έκανα φωτογραφία και μόνο φωτογραφία. Δύο χρόνια 2000 φιλμ. Το βραβείο των Ευρωπαίων εκδοτών ήρθε σαν επιστέγασμα αυτής της περιόδου που ξεκαθάρισα ότι αυτό που θέλω, είναι να κάνω εικόνες και με κάποιο τρόπο μπορώ. Και το σημαντικότερο αρχίζω να συνειδητοποιώ τι ψάχνω. Η δουλειά της “Κούβας» είναι η έκφραση μιας έντονης νοσταλγίας για την πραγματική μου ταυτότητα, το εσωτερικό μου σπίτι. Τα επόμενα πέντε χρόνια, η φωτογραφική μηχανή βρίσκεται στο ντουλάπι και εγώ αναζητώ μια βαθύτερη κατανόηση του εαυτού μου και της φωτογραφικής διαδικασίας, μέχρι που βρέθηκα με ένα διδακτορικό στη φωτογραφία, και πτυχίο θεραπευτή. Και αυτό γιατί παράλληλα έκανα σπουδές σε διάφορα είδη art therapy και ανθρωπιστικής ψυχοθεραπείας. Αυτό μου έδωσε μια ουσιαστική προσωπική σύνδεση με τη φωτογραφική δημιουργία. Και ακόμη είδα καθαρά ότι ο καλλιτεχνικός δρόμος από μόνος του δεν οδηγεί πουθενά αν δεν ξέρεις ποιος είσαι».
«Το επόμενο λεύκωμα ”Natural Presence” έρχεται δεκαπέντε χρόνια αργότερα και θα έλεγα ότι εδώ οι εικόνες έχουν μεγαλύτερο βάθος (κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα στα μάτια των πορτρέτων) απλότητα, και ταυτόχρονη αφαίρεση. Δεν ψάχνω φωτογραφίες, ψάχνω την ουσία στη ζωή. Είμαι άνθρωπος της εικόνας, όχι του λόγου. Και οι εικόνες μου είτε σαν έκθεση είτε σαν ένα βιβλίο είναι αυτό που μοιράζομαι - έτσι όπως μοιράζομαι με τους ανθρώπους μου τη ζωή μου - και ταυτόχρονα είναι το δικό μου παρεκκλήσι, μια δόνηση τού πραγματικού και ένας εναγκαλισμός μ’ εκείνους που συντονίζονται στην ίδια αυτή συχνότητα».
«Δεν ξέρω ποια γρανάζια κινούνται μέσα μας όταν κοιτάμε φωτογραφίες, ειδικά φωτογραφίες καλλιτεχνών όπως ο Cartier-Bresson, αλλά δεν είναι μόνο η όραση που δουλεύει, ούτε μονάχα η φαντασία»
Ένα συλλογικό εγχείρημα της Αστικής μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Αρχείων Πηνελόπης Μασούρη με έργα 30 φωτογράφων στους Δήμους Λουτρακίου, Περαχώρας, Αγίων Θεοδώρων και Σοφικού Κορινθίας
18°
