Σπύρος Μπακάλης: Το «RIDE AΘENS» είναι μια φωτογραφική έκθεση για την αστική ποδηλασία στην περίμετρο του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος
Αθήνα και ποδήλατο. Ο Σπύρος Μπακάλης, φωτογράφος-με κύρια ενασχόληση τη φωτογραφία ντοκουμέντου-παρουσιάζει τους ποδηλάτες της Αθήνας στην έκθεση RIDE AΘENS που εγκαινιάζεται το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου στο πλαίσιο του SNFCC Green Weekend, αλλά θα φιλοξενείται στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος μέχρι και τις 10 Νοεμβρίου. Η δουλειά αυτή προέκυψε έπειτα από έρευνα και συλλογή δεδομένων, ώστε να μπορεί να «χτίσει» το προφίλ κάθε ποδηλάτη. Όπως μου ανέφερε, «Σε κάθε άνθρωπο που συναντάω και δέχεται να γίνει μέρος του RIDE AΘENS παραθέτω και ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με την εμπειρία του με την αστική ποδηλασία. Για παράδειγμα, αν φοβόταν τον πρώτο καιρό που ξεκίνησε να χρησιμοποιεί το ποδήλατο, πώς τα βγάζει πέρα με τις ανηφόρες της Αθήνας, πόσο συχνά χρησιμοποιεί το ποδήλατο κτλ. Μαζεύω δεδομένα με όσους περισσότερους τρόπους γίνεται, ώστε η όλη “απάντηση” που έρχεται να δώσει το πρότζεκτ στο σύνολό του να είναι τεκμηριωμένη και να μην αφήνει κενά».
RIDE AΘENS του Σπύρου Μπακάλη: Μια φωτογραφική έρευνα που συνεχίζεται
Η φωτογραφική έρευνα του RIDE AΘENS ξεκίνησε πριν από 3 χρόνια και ο καλλιτέχνης έχει ήδη συγκεντρώσει έναν μεγάλο αριθμό φωτογραφιών. Για την έκθεση επιλέχτηκαν 49 πορτραίτα. Όπως μου ανέφερε, «το κριτήριο ήταν μέσα από 49 πορτραίτα να καλύψουμε τη διαφορετικότητα μέσα στην ποδηλατική κοινότητα και κατ’ επέκταση την ανθρώπινη διαφορετικότητα, από ηλικία και σωματότυπο, μέχρι οικονομική κατάσταση και lifestyle».
Η έρευνα αυτή συνεχίζεται και μάλιστα δεν έχει σκοπό να τη σταματήσει. Ποιοι χρησιμοποιούν το ποδήλατο στην πόλη; «Όλοι και όλες είναι η απάντηση, το ξανά λέμε και ταυτόχρονα επιστρέφει το ερώτημα στον θεατή: Εσύ θα έδινες στο ποδήλατο μια ευκαιρία να μπει στη ζωή σου; Αν όχι για όλες σας τις διαδρομές, σίγουρα για κάποιες και με αυτό το τρόπο να κάνεις ένα κόπο και να προσφέρεις ανιδιοτελώς στον εαυτό σου, στους συμπολίτες και στην Αθήνα».
Μέσα από τις φωτογραφίες που έχει συλλέξει, σκιαγραφεί και τα διαφορετικά προφίλ των αστικών ποδηλατών. «Για μένα το RIDE AΘENS, εξελίσσεται και εμπλέκει και παράπλευρες θεματικές, όπως το “Small Business” όπου καταγράφω μικρές επιχειρήσεις γύρω από το ποδήλατο, το “Stigma” όπου φωτογραφίζω ποδηλατικά τατουάζ και μαζεύω τους λόγους που το έχει χτυπήσει ο καθένας και καθεμία, τα Critical Mass, τους αγώνες alleycat, και γενικά προσπαθώ να καταγράφω ό,τι συμβαίνει μέσα στην πόλη με επίκεντρο το ποδήλατο ως μέσο».
Όπως αναφέρει για το όλο project: «Το RIDE AΘENS έχει δημιουργηθεί από ποδηλάτες/τισσες της Αθήνας αλλά απευθύνεται σε όσους και όσες δεν χρησιμοποιούν το ποδήλατο. Θέλω μέσα από αυτή τη δουλειά να λύσω απορίες σε ανθρώπους που τους "ψήνει" η ιδέα και το σκέφτονται, αλλά να βάλω και την ιδέα σε ανθρώπους που δεν έχουν σκεφτεί καν το ποδήλατο ως μέσο μετακίνησης».
Σπύρος Μπακάλης: οι αστικοί ποδηλάτες και οι ιστορίες τους
Οι φωτογραφίες του λένε ιστορίες, ωστόσο καλεί και τον θεατή να πλάσει και τις δικές του και να τον βάλει σε σκέψεις για το πώς καταφέρνουν κάποιοι άνθρωποι όχι μόνο να κινούνται με ποδήλατο αλλά και να μεταφέρουν πολλά και βαριά πράγματα. «Με νοιάζει ο θεατής όταν κοιτάζει τα διαφορετικά σουλούπια αρχικά να βρει αυτό με το οποίο θεωρεί ότι μοιάζει και να μάθει πώς τα καταφέρνει ο φίλος/η μας. Με νοιάζει να δει «χαρακτήρες» και να αναρωτηθεί, “αλήθεια τώρα;! Με το ποδήλατο και εσύ!;” . Όταν το παθαίνω αυτό το αίσθημα στον δρόμο, είναι σαν να ερωτεύομαι».
Μια από τις ιστορίες που θυμάται χαρακτηριστικά είναι ενός 67χρονου μετανάστη ονόματι Dimitri. Τον συνάντησε ένα βράδυ στην Ομόνοια, τον Μάρτιο του 2023, και το ποδήλατό του ήταν φορτωμένο με ένα τεράστιο λιόπανο, σακούλες και άλλα ψώνια. Όταν τον ρώτησε πώς τα βγάζει πέρα με τις ανηφόρες της Αθήνας, τότε εκείνος απάντησε: « Είμαι πιο χαρούμενος όταν είναι ανηφόρα, γιατί ιδρώνω και βγάζω την κακία που έχω μέσα μου».
Ο ίδιος ο φωτογράφος αγαπά το ποδήλατο και έχει μελετήσει τους τρόπους ώστε να το εντάξει στη ζωή του και στις μετακινήσεις του. Μάλιστα, ο ίδιος μας δίνει ιδέες για το πώς θα το καταφέρουμε. Η πρώτη εντύπωση που δίνει η Αθήνα είναι ότι δεν αποτελεί μια πόλη φιλική για μετακινήσεις με ποδήλατο. «Στην Αθήνα δεν είναι εύκολο ή πολλές φορές εφικτό να κυκλοφορήσεις και με τα πόδια. Αν είσαι γονιός με καρότσι και μωρό, αν είσαι παιδί ή ηλικιωμένος και η πίστα δυσκολιών τερματίζει αν έχεις κάποιου είδους αναπηρία». Ωστόσο, όσοι και όσες αποφάσισαν να πάνε κόντρα σε αυτήν την αρχική εντύπωση, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είναι εφικτό και μερικές φορές μάλιστα και απολαυστικό».
Εκείνος όταν ξεκίνησε να χρησιμοποιεί το ποδήλατό του για τις μετακινήσεις του, έκανε μια μικρή απόσταση, από τον Κολωνό μέχρι την Πνύκα, ώστε να μεταβεί στον χώρο εργασίας του. Όλες τις άλλες μετακινήσεις τις έκανε με αυτοκίνητο. Ξεκίνησε να χρησιμοποιεί συστηματικά το ποδήλατο το 2009, αλλά, όπως ομολογεί, «η απεξάρτηση μου από την καθολική χρήση αυτοκινήτου δεν έγινε από τη μια μέρα στην άλλη». Του πήρε 4 χρόνια. Και δεν είναι εύκολο, λόγω της φύσης της εργασίας του, αφού πολλές φορές χρειάζεται να κουβαλά ογκώδη εξοπλισμό (φώτα, stands κλπ). Οπότε υπάρχουν περιπτώσεις που αναγκαστικά πρέπει να πάρει το αμάξι του. «Κάποια στιγμή σκοπεύω να πάρω ένα ηλεκτρικό και μαζί με πλαϊνές τσάντες και μια σχάρα θα το λύσω το πρόβλημα. Το αμάξι μετά θα χρειάζεται για αποστάσεις άνω των 40 χιλιομέτρων».
Ποια είναι τα βήματα που προτείνει:
- Ένα ποδήλατο στα μέτρα σας. Είναι πολύ σημαντικό να είναι βολικό το μέσο ώστε να μπορεί κάποιος να μετακινηθει. «Σκεφτείτε το όπως τα παπούτσια σας, αν δεν σας κάνει στο νούμερο, δεν θα βολευτείτε ποτέ».
- Βάλτε μια μικρή διαδρομή στην καθημερινότητά σας. Πώς την ορίζει; 2-5 χιλιόμετρα. Αν είναι σε τέτοια απόσταση η δουλειά σας για παράδειγμα, μπορείτε να το χρησιμοποιείτε για αυτό.
- Ο σχεδιασμός της διαδρομής: για να νιώσει κάποιος ασφάλεια μετακίνησης με το ποδήλατο, πρέπει να έχει λίγο προβλέψει τη διαδρομή. Να τη σχεδιάσει με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγονται οι μεγάλοι δρόμοι και οι ανάποδες πορείες. «Έτσι θα αρχίσετε να εξοικειώνεστε με την θέση στον δρόμο και με τα άλλα οχήματα και σιγά-σιγά θα αρχίσει να ξεμακραίνει η δυσκολία».
Είναι τελικά η Αθήνα πόλη για ποδήλατο; Τι λύσεις προτείνει ο Σπύρος Μπακάλης;
Ο Σπύρος Μπακάλης πιστεύει πως είναι. Αρκεί βέβαια να ληφθούν και κάποια μέτρα από την πολιτεία αλλά και να αλλάξει η νοοτροπία του κόσμου. «Θα είχε ενδιαφέρον να ρωτάγαμε έναν Ολλανδό/η το 1971 αν θα φανταζόταν ότι το Άμστερνταμ θα έπαιρνε τη μορφή που έχει μέχρι και σήμερα, ή έναν Παριζιάνο/να πριν από πέντε χρόνια αν θα πίστευε ότι το Παρίσι θα γινόταν ποδηλατικός παράδεισος σχεδόν σε όλες του της γειτονιές μέσα σε τρία χρόνια», όπως μου ανέφερε.
Ειδικοί έχουν εκπονήσει διάφορες μελέτες εδώ και χρόνια, για μια πόλη με επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι το αυτοκίνητο. Ωστόσο, ο ίδιος μιλά από την προσωπική του εμπειρία και μόνο. Και αυτό που έχει παρατηρήσει -κάτι που όλοι μας το έχουμε παρατηρήσει- είναι ότι σαφώς έχουν αυξηθεί τα ποδήλατα στους δρόμους. «Είναι και τα έξοδα του αυτοκινήτου πλέον δυσβάσταχτα. Αν σε αυτούς τους ανθρώπους κάνουμε πιο εύκολη την επιλογή του ποδηλάτου, θεωρώ ότι θα το προτιμήσουν και ας ιδρώνουν λίγο παραπάνω, από το να κάθονται κολλημένοι στη κίνηση και στο άγχος του παρκαρίσματος όσο κολυμπάνε στα ετήσια έξοδα του αυτοκινήτου».
Τι προτείνει; «Χρειαζόμαστε ένα μητροπολιτικό δίκτυο ποδηλατοδρόμων να ενώνει βορρά με νότο και τα δυτικά με τα ανατολικά προάστια, όπως ο νότιος άξονας. Η τοπική ανάπτυξη δικτύου σε κάθε Δήμο, που να συναντιέται στον μητροπολιτικό ποδηλατοδρόμο είναι κάτι που πρέπει να γίνει στην Αθήνα και τα πέριξ της. Όπως και να έχει, μέχρι να προχωρήσει το παραπάνω σχέδιο, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ασφαλείς θέσεις στάθμευσης ποδηλάτων για αρχή έξω από δημόσιες υπηρεσίες, νοσοκομεία, σχολεία, χώρους πολιτισμού, μουσεία, κινηματογράφους, αθλητικές εγκαταστάσεις και στα ήδη υπάρχοντα πάρκινγκ αυτοκινήτων του κέντρου της Αθήνας. Και παράλληλα, μείωση, αν όχι κατάργηση, του ΦΠΑ σε όλα τα ποδήλατα, ηλεκτρικά και μηχανικά, καθώς και στα ποδηλατικά αξεσουάρ, κράνη, φωτάκια, λάστιχα, σαμπρέλες, σέλες. Σημαντικό πολύ είναι να μειωθούν τα όρια ταχύτητας μέσα στον αστικό ιστό και να γίνουν επιτέλους αξιόπιστα όλα τα ΜΜΜ. Έτσι βάζουμε τις καλύτερες βάσεις για να ξεκινήσουμε την απεξάρτηση μας από τη καθολική χρήση του αυτοκινήτου. Να φτάσουμε στην απαραίτητη χρήση του, αυτός είναι ο σκοπός».
Άλλωστε η περίοδος του covid απέδειξε ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό: «Την περίοδο του Covid στέγνωσε η αγορά από ποδήλατα και ανταλλακτικά. Με μια απόφαση απαγόρευσης της κυκλοφορίας, αναγκάστηκε ο κόσμος να αφήσει το αυτοκίνητο του σπίτι, να στέλνει μήνυμα για άθληση, το ποδήλατο για διαβατήριο και βόλτα έξω σε μια άλλη Αθήνα. Συγγνώμη, αλλά εμένα προσωπικά η Αθήνα της καραντίνας μου έχει λείψει πολύ, σαν ψέμα ήταν. Μοιάζει με την Αθήνα τον Αύγουστο. Είχε αλλάξει ο αέρας, ο ήχος της πόλης, ο ρυθμός της, όλα ήταν πιο ασφαλή και πιο ήσυχα. Δυστυχώς πολύ γρήγορα ξαναγυρίσαμε σε αυτό που έχουμε συνηθίσει. Το συγκεκριμένο πείραμα πάντως μας έπεισε όλους και όλες ότι γίνεται και χωρίς αυτοκίνητο και πως τελικά η Αθήνα δεν είναι και τόσο τεράστια για να θες αμάξι για τα πάντα».
Μια παραγωγή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) στο πλαίσιο του SNFCC Green Weekend 2024- Ιδέες για μια Πράσινη Πόλη, που θα πραγματοποιηθεί στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος 21 και 22 Σεπτεμβρίου.
Σπύρος Μπακάλης: Σύντομο βιογραφικό σημείωμα του καλλιτέχνη
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του ως Μηχανικός Αυτοματισμού και τις μεταπτυχιακές σπουδές του στην Τεχνολογία, την Επιστήμη και τα Μαθηματικά. Παράλληλα, ασχολήθηκε με τη Φωτογραφία, με έμφαση στην φωτοειδησεογραφία και τη φωτογραφία ντοκουμέντου. Στη συνέχεια, προχώρησε σε συστηματικές σπουδές Φωτογραφίας και Οπτικοακουστικών Τεχνών.
Η απεικόνιση της Αθήνας κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης και των σημείων εισόδου στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης, αποτέλεσαν τις πρώτες του καταγραφές. Από το 2017 εργάζεται ως φωτογράφος και έχει συνεργαστεί με τον ελληνικό Τύπο αλλά και με διεθνή πρακτορεία ειδησεογραφίας.
Κύρια φωτογραφικά ερεθίσματά του είναι ο αγώνας επιβίωσης του ανθρώπου, μέσα σε επιβεβλημένες κοινωνικές συνθήκες. Αναδεικνύοντας συναισθήματα και σκέψεις, με τις φωτογραφίες του επιχειρεί να διεγείρει την συνείδηση του θεατή προσκαλώντας τον να θέσει τα δικά του ερωτήματα
«Δεν ξέρω ποια γρανάζια κινούνται μέσα μας όταν κοιτάμε φωτογραφίες, ειδικά φωτογραφίες καλλιτεχνών όπως ο Cartier-Bresson, αλλά δεν είναι μόνο η όραση που δουλεύει, ούτε μονάχα η φαντασία»
21°
