Το πολύτιμο φωτογραφικό έργο του Κώστα Μπαλάφα εκτίθεται στο Μαρμάρινο Σπίτι της Δράμας

Mνήμες από τη σύγχρονη Ελλάδα και ένα μοναδικό φωτογραφικό οδοιπορικό στη μοναστική πολιτεία του Άθω φιλοξενούνται από την περασμένη εβδομάδα στον εντυπωσιακό εκθεσιακό χώρο του αρχοντικού Αναστασιάδη ή αλλιώς Μαρμάρινο Σπίτι, όπως το γνωρίζουν οι κάτοικοι της Δράμας, στο κατάφυτο πάρκο των πηγών της Αγίας Βαρβάρας.

Κώστας Μπαλάφας: Φωτογραφικές μνήμες από τη σύγχρονη Ελλάδα

Το έργο ενός από τους πλέον αξιόλογους Έλληνες φωτογράφους της μεταπολεμικής περιόδου, του Κώστα Μπαλάφα, παρουσιάζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, τιμώντας ταυτόχρονα τη μνήμη και την προσφορά του, στην πολύ ενδιαφέρουσα φωτογραφική έκθεση, που από την προηγούμενη εβδομάδα φιλοξενείται στον πολυχώρο πολιτισμού της ΑμΚΕ ΚΥΚΛΩΨ, δίπλα στο αρχοντικό Αναστασιάδη.

Μετά την έκθεση για τη ζωή και το έργο της διάσημης Ελληνίδας φωτογράφου Nelly's (κατά κόσμον Έλλη Σουγιουλτζόγλου - Σεραϊδάρη), την οποία επισκέφθηκαν χιλιάδες άνθρωποι από τη Δράμα, την Καβάλα, την Ξάνθη, τις Σέρρες αλλά και πολλοί επισκέπτες από την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό, οι καλοφροντισμένες αίθουσες του εκθεσιακού χώρου του αρχοντικού Αναστασιάδη φιλοξενούν φωτογραφικές μαρτυρίες της ελληνικής κοινωνίας, όπως τις κατέγραψε ο φακός του Κώστα Μπαλάφα.

Στην έκθεση, που θα διαρκέσει για περισσότερους από έξι μήνες, ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι κάτοικοι των απομακρυσμένων χωριών της γενέτειράς του, της Ηπείρου, καθώς και οι αγέρωχες ηπειρώτισσες μάνες, ταγμένες να διατηρήσουν κάτω από αντίξοες συνθήκες τη συνέχεια της ζωής.

Μέσα από τα έργα της έκθεσης που καλύπτουν τη μεταπολεμική περίοδο, ο φωτογράφος περιδιαβαίνει και καταγράφει, με το θαυμασμό ενός παιδιού και το αισθητήριο ενός καλλιτέχνη, τον σφυγμό του ελληνικού χώρου, από τις αλυκές του Ιονίου ως τα λιγνιτωρυχεία του Αλιβερίου και από τα χειμαδιά της Ηπείρου ως τα σιδηρουργεία της Αθήνας.

Οι φωτογραφίες παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στη Σκόπελο το καλοκαίρι του 1995, στο πλαίσιο της έκθεσης «Παρουσίες / Αναδρομική έκθεση / Μελετζής / Μπαλάφας / Τλούπας», που διοργανώθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού και το δήμο Σκοπέλου.

Την επιλογή τους πραγματοποίησε ο ίδιος ο δημιουργός σε συνεργασία με τον φωτογράφο και καθηγητή φωτογραφίας Νίκο Παναγιωτόπουλο.

Ο τίτλος «Φωτογραφικές μνήμες από τη σύγχρονη Ελλάδα» δόθηκε το 2003, με αφορμή την παρουσίαση της παρούσας έκθεσης στο μουσείο Μπενάκη και την έκδοση ομότιτλου λευκώματος.

Φωτογραφικό οδοιπορικό στο Άγιον Όρος, 1969-2001

Ο Κώστας Μπαλάφας επισκέφθηκε το Άγιον Όρος αρκετές φορές από το 1969 έως το 2001, με στόχο να συγκροτήσει τη δική του φωτογραφική κατάθεση για τον τόπο και τους ανθρώπους του.

Οι αγιορείτικες φωτογραφίες προσφέρουν την εμπειρία της οδοιπορίας του στον Άθω, αποκαλύπτουν το ξεχωριστό αυτό κομμάτι της ελληνικής γης μέσα από την οπτική του δημιουργού τους και μας εξοικειώνουν με έναν τρόπο ζωής, όπου η παράδοση παραμένει αναλλοίωτη και ο «μύθος της Ρωμιοσύνης» ζωντανός. Παράλληλα, συμπληρώνουν την εικόνα της δικής του Ελλάδας, προτού βρουν την τελική και οριστική τους θέση μέσα στη χοάνη της συλλογικής μας μνήμη.

Η έκθεση «Κώστας Μπαλάφας. Φωτογραφικό Οδοιπορικό στο Άγιον Όρος, 1969-2001» πραγματοποιήθηκε χάρη στην πρωτοβουλία και την πολύτιμη συμβολή του ιερομόναχου Ιουστίνου Σιμωνοπετρίτη και περιλαμβάνει πρωτότυπες εκτυπώσεις του δημιουργού.

Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο μουσείο Μπενάκη το 2006, σε συνεργασία με την Αγιορειτική Φωτοθήκη και με την επιμέλεια της Φανής Κωνσταντίνου, τ. υπεύθυνης των φωτογραφικών αρχείων του ιδρύματος.

Ποιος ήταν ο Κώστας Μπαλάφας

Ο Κώστας Μπαλάφας γεννήθηκε το 1917 στο ορεινό χωριό Χώσεψη (Κυψέλη σήμερα) της Ηπείρου, από γονείς αγρότες. Το διάστημα των γυμνασιακών του σπουδών βρέθηκε στην Αθήνα. Κατά την παραμονή του στην πρωτεύουσα κράτησε για πρώτη φορά φωτογραφική μηχανή σε μία εκδρομή στην Πάρνηθα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 αποφοίτησε από τη Γαλακτοκομική Σχολή Ιωαννίνων, όπου και εργάστηκε έως την κήρυξη του πολέμου. Την ίδια περίοδο απέκτησε μια Kodak Junior, ενώ την τεχνική εκτύπωσης έμαθε δίπλα στον επαγγελματία φωτογράφο των Ιωαννίνων Αποστόλη Γ. Πανταζίδη.

Στα τέλη του 1940, στα συντρίμμια ενός ιταλικού βομβαρδιστικού που καταρρίφθηκε από ελληνικά αντιαεροπορικά πυρά έξω από τα Ιωάννινα βρέθηκε ένα κουτί με κινηματογραφικό φιλμ, το οποίο ο Μπαλάφας αγόρασε με αντίτιμο λίγες οκάδες καλαμποκάλευρο. Με αυτό και με μια γερμανική φωτογραφική μηχανή Robot, που είχε λίγο νωρίτερα προμηθευτεί από έναν Ιταλό στρατιώτη και με παρακινδυνευμένες ενέργειες, καθώς η φωτογράφηση ήταν απαγορευμένη την περίοδο της Κατοχής, αποτύπωσε μοναδικές ιστορικές στιγμές από τον ένοπλο αντάρτικο αγώνα του ηπειρώτικου λαού κατά των κατακτητών.

Την περίοδο του Εμφυλίου (1946-49) και έως το 1951 εργάστηκε ως επίσημος μεταφραστής της Βρετανικής Αποστολής ταξιδεύοντας σε όλη τη χώρα. Στη συνέχεια, χάρη στη καλή γνώση της αγγλικής γλώσσας προσλήφθηκε στην αμερικανική εταιρεία EMBASCO SERVICES INC, πρόδρομο της ΔΕΗ, αναλαμβάνοντας τον τομέα αναπαραγωγής σχεδίων.

Κατά τη διάρκεια της συνεργασίας του με την εταιρεία φωτογράφησε την εξελικτική πορεία της κατασκευής του φράγματος των Κρεμαστών στον Αχελώο ποταμό πραγματοποιώντας πιθανόν την πρώτη μεθοδική καταγραφή σημαντικού δημόσιου έργου στην Ελλάδα.

Το 2008, τρία χρόνια πριν από τον θάνατό του, ο Κώστας Μπαλάφας εμπιστεύτηκε το πλούσιο και πολύτιμο φωτογραφικό του έργο (15.000 αρνητικά, πρωτότυπα φωτογραφικά τυπώματα, 72 κινηματογραφικές ταινίες καθώς και ηχητικές και γραπτές μαρτυρίες) στο μουσείο Μπενάκη με τη βεβαιότητα ότι θα το διαχειριστεί με σεβασμό και την αρμόζουσα δεοντολογία τόσο ως προς τη φύλαξή του, όσο και ως προς την αξιοποίησή του.

Με την πρωτοβουλία αυτή, ο Κώστας Μπαλάφας προσέφερε το αρχείο του στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας του, στην ιστορία της, καθώς και στην εξέλιξη της φωτογραφικής τέχνης στην Ελλάδα.