Maria Cyber: «Πρώτα έλεγα ότι είμαι λεσβία και μετά ότι με λένε Μαρία»

Πρώτα ανέφερε ότι είναι λεσβία και μετά ότι τη λένε Μαρία. Της ήταν τόσο πολύτιμο που δεν μπορούσε να διανοηθεί πως κάποιος θα ήταν εναντίον της, μια και έλεγε απλώς την αλήθεια της. Η Μαρία Cyber ή αλλιώς Μαρία Κατσικαδάκου ήταν από τις πρώτες λεσβίες ακτιβίστριες της ελληνικής LGBTQI+ κοινότητας που έγραφαν μαχητικά –διατηρούσε μάλιστα μόνιμη στήλη με τίτλο Proud Voice από τις αρχές της κυκλοφορίας της ATHENS VOICE– και πάλευαν ανοιχτά για τα ανθρωπινά δικαιώματα της LGBTQI+ κοινότητας και την αποδοχή της.

Μεταξύ άλλων το 2000 δημιούργησε τη μεγαλύτερη πύλη για λεσβίες στην Ελλάδα, το lesbian.gr, καθώς και το Outview Film Festival το 2007, ενώ είναι επίσης ιδρύτρια των θρυλικών Cyberdykes πάρτι. Η Μαρία είναι διαβητική και καρκινοπαθής, αλλά αυτό δεν τη σταματάει πουθενά, συνεχίζει να μιλάει και να γράφει ύμνους για τη λεσβιακή ζωή. Κοιτάει πλέον μέσα της και βγάζει προς τα έξω τον εαυτό και την τέχνη της. Με αφορμή την παρουσίαση του φωτογραφικού λευκώματός της «Μια λεσβιακή ζωή» στη Μικρή Σκηνή της Στέγης, μας διηγείται τη ζωή της.

Η Μαρία Cyber (Κατσικαδάκου) διηγείται τη ζωή της στην Athens Voice

Στα 37 μου διαγνώστηκα με Διαβήτη Τύπου 1, και δημιούργησα το 2010 το μεγαλύτερο portal στην Ελλάδα για άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, το glykouli.gr. Από τότε έκανα διάφορα φιλμ και βίντεο για να προσεγγίσω το θέμα. Έχω επίσης, καρκίνο και παλεύω με τη νόσο η οποία κάνει διάφορες μεταστάσεις σε άλλα σημεία του σώματός μου. Πρώτα είχα στον πνεύμονα και μετά στο λεμφαδένα, βρισκόμουν σχεδόν στο στάδιο 4. Στη συνέχεια πήγε στο κεφάλι, με τη μαγνητική να γράφει τουλάχιστον 10 όγκους στην παραγκεφαλίδα. Μετά πήγε στο συκώτι και ούτε καθεξής. Μετακινούνταν με γοργούς ρυθμούς, όπως γρήγορη ήταν και η λεσβιακή ζωή που έκανα πριν μάθω ότι έχω καρκίνο. Η νόσος μού δημιουργεί προβλήματα, καθώς ένα νεύρο από τον εγκέφαλο έχει μπλοκάρει το χέρι και το πόδι μου, κι εδώ και έναν χρόνο βρίσκομαι σε αναπηρικό αμαξίδιο. Στον ελεύθερο χρόνο μου κάνω με λίγα λόγια «ιατρικό τουρισμό». Ακόμη και όταν κατά τη θεραπεία είχα να αντιμετωπίσω μια κατάσταση με εμετούς και ναυτίες, δημιουργούσα το αρχείο μου και δεν το έβαζα κάτω.

Είμαι λεσβία και σκάλιζα ό,τι λεσβιακό υπήρχε από μικρή ηλικία. Η λεσβία είναι άλλωστε μια υπέροχη λέξη και από τότε που την ανακάλυψα δεν την έχω αποχωριστεί. Eκτός από ένα κείμενο του φωτογραφικού λευκώματός μου «Μια λεσβιακή ζωή» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Το Ροδακιό και θα παρουσιαστεί στη Μικρή Σκηνή της Στέγης, την Πέμπτη 30 Νοεμβρίου στις 20:00, και το οπισθόφυλλο που έγραψα με το αριστερό μου χέρι στον υπολογιστή, όλα τα υπόλοιπα τα έχω αφηγηθεί και τα έχει απομαγνητοφωνήσει και γράψει η Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη. Θα γίνει και μια προσπάθεια στην πορεία, να βγει το βιβλίο και στα αγγλικά ενώ τη μετάφραση θα αναλάβει και πάλι η Κρυστάλλη.

Το πώς είμαι σαν χαρακτήρας είναι τεράστιο κεφάλαιο. Πριν τον καρκίνο ή μετά τον καρκίνο; Το μικρό κεφάλαιο του λευκώματος με τίτλο «Λατρεύω τον κόσμο», με αντιπροσωπεύει και στην πραγματικότητα είμαι ακριβώς αυτό. Η βάση μου είναι αυτή, ίδια πριν και μετά τον καρκίνο, παρότι έχω ωριμάσει και έχω γίνει πιο σοφή. Ωστόσο, πριν ήμουν τρομερά εξωστρεφής και συνέχεια έκανα πράγματα που δεν αντιλαμβανόμουν τον κοινωνικό τους αντίκτυπο. Δεν μετανιώνω που έκανα ό,τι ήθελα στη ζωή μου. Έλεγα απλώς ότι ζούσα όσα είχα ανάγκη, τώρα που παλεύω 3,5 χρόνια με τον καρκίνο λέω ότι καταλαβαίνω τη ζωή που έκανα. Αντιλαμβάνομαι τι και γιατί έκανα διάφορα πράγματα, τα τοποθετώ κάπου – πράγμα υπέροχο, το εκτιμώ. Ο καρκίνος σε κάνει και νιώθεις στο πετσί σου ότι έχεις δυο ζωές κι ότι η δεύτερη ζωή ξεκινά όταν καταλάβεις ότι έχεις μία. Ο καρκίνος είναι μια ποιητική νόσος για τη ζωή, «την ακούς στερεοφωνικά» και αλλάζεις πολλά πράγματα. Κι ήρθε ακριβώς σε μια ηλικία που έτσι κι αλλιώς θα ωρίμαζα. Ήρθε μια συνειδητοποίηση που την αγκαλιάζω και την καλοδέχομαι.

Η Μαρία Cyber μιλάει για το φωτογραφικό λεύκωμα «Μια λεσβιακή ζωή» (εκδόσεις Το Ροδακιό) 

Το φωτογραφικό λεύκωμα υπήρχε σαν ιδέα εδώ και πολλά χρόνια, αλλά ποτέ δεν έβρισκα τον χρόνο να την πραγματοποιήσω. Ποτέ δεν είχα χρόνο να καθίσω να αφουγκραστώ τι έχω κάνει, να δω τι φωτογραφίες έχω τραβήξει, να φροντίσω το αρχείο μου και να δείξω στον κόσμο το δικό μου υλικό. Πάντα έκανα project και προωθούσα άλλους καλλιτέχνες. Το ζήτημα ήταν καθαρά πρακτικό, αφού δεν μπορούσα να τρέχω σαν το ζουζούνι γύρω γύρω. Ο καρκίνος μού έδωσε τον χρόνο για να το κάνω. Ευγνωμονώ που ήρθε η ώρα να κοιτάξω μέσα μου και να βγάλω προς τα έξω εμένα και την τέχνη μου. Επιτέλους έστρεψα το βλέμμα στον εαυτό μου. Καλή η εξωστρέφεια αλλά καλύτερο είναι να ξέρεις πού πατάς και πού βρίσκεσαι. Η μεγαλύτερη κινητήριος δύναμη βέβαια ήταν ο φόβος ότι δεν θα προλάβω. Σου μπαίνει μια θηλιά στον λαιμό και εκεί ανακαλύπτεις ότι είναι προτεραιότητα αυτά που θέλεις να δείξεις πριν έρθει το τέλος. Ασχολούμενη με τη δημιουργία, ξεχνιόμουν από τον καρκίνο και ελπίζω να με ξεχάσει και αυτός για να είμαστε ήσυχα και ωραία.

Στο φωτογραφικό λεύκωμα θα βρει κανείς μικρές, δομημένες, αυτόνομες ιστορίες και έπειτα ξεκινούν οι 142 φωτογραφίες που έχουν τοποθετηθεί με την εξής λογική: η χαρά της λεσβιακής ζωής, η κ@@λα της λεσβιακής ζωής, η λεσβία. Είναι ένα βιβλίο στο οποίο θα δεις trans γυναίκα, trans άντρα, αλλά άντρα δεν θα βρεις. Οι ιστορίες μοιάζουν λίγο με τις περιπέτειες του μικρού Νικόλα, αλλά πρόκειται για αποσπάσματα από προσωπικά βιώματα και τη δική μου λεσβιακή ζωή. Δεν υπάρχει τίποτα ψεύτικο. Ότι μας έρχεται εκείνη την ώρα στο κεφάλι το κάνουμε. Κάνουμε φωτογράφιση μετά από εξόδους, party, hangover. Bρίσκουμε τα φώτα, το ντύσιμο, το make up artist, όλα γίνονται εκείνη τη στιγμή σε διάφορες ταράτσες και όχι μόνο.

Οι φωτογραφίες στο λεύκωμά μου συνοδεύονται από λεζάντες, εκτός από κάποιες που δεν χρειάζονται εξήγηση. Κάποιες έχουν ακριβείς ημερομηνίες ενώ άλλες έχουν αποκλίσεις μερικών χρόνων, αλλά δεν είναι αυτό το σημαντικό. Για παράδειγμα φιλοξενώ τώρα κάποιους φίλους στο σπίτι μου και μου λένε «Μαρία, αυτό έγινε το 2000» αλλά εγώ γράφω το 1995. Σημασία για μένα έχει η στιγμή.

Επικοινώνησα ακόμη, με τις γυναίκες που απεικονίζονται στις φωτογραφίες του λευκώματός μου και έδωσαν τη συγκατάθεσή τους στη δημοσιοποίηση, πράγμα που με συγκίνησε, ιδιαίτερα για τις Ελληνίδες. Δεν ξεχωρίζω ωστόσο, κάποια από τις ιστορίες, είναι όλες τόσο δικές μου. Μπορώ να σου πω ότι λείπουν ιστορίες και θα ήθελα να περιέχει παραπάνω.

Μια ιστορία που δεν γράφω αλλά θα ήθελα να βρίσκεται εκεί ξεκινάει ως εξής: Όταν ακόμη έμενα στο πατρικό μου και ήμουν πιτσιρίκι, έκανα μια συνέντευξη ως λεσβία στην Ελευθεροτυπία. Ήταν grande συνέντευξη, είχε και φωτογραφίες πορτρέτο, καταλαβαίνεις. Την επόμενη Κυριακή από την ημέρα της δημοσίευσης κοιμόμουν και εγώ κι ο αδερφός μου. Έρχεται η μάνα μου από πάνω με κλάματα και γκρίνια. Ψυλλιάζομαι αμέσως ότι το έχει μάθει. Ξεκινάει να λέει τα δικά της. Η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση σκέφτομαι, και της απαντάω «Δεν με αφήνεις, ακόμη είναι νωρίς». Πάει στον αδερφό μου, τον ξυπνάει αμέσως και φωνάζει "Τάσο, τι μας έκανε η αδερφή σου;" Σηκώνεται εκείνος και με ρωτά «Τι έκανες πάλι;" Σηκώνομαι κι εγώ και της απαντάω «Τι θέλεις, μαμά;» Εκείνη τα δικά της... «Πώς θα βγαίνω στη γειτονιά; Πώς θα πηγαίνω για ψώνιο στο σούπερ μάρκετ και στον φούρνο; Θα λένε να η μάνα της λεσβίας». Και της απαντά ο αδερφός μου «Μα είσαι η μάνα της λεσβίας. Δεν το έχεις καταλάβει;» Εγώ της λέω πως αν αυτό είναι το μοναδικό της θέμα, τότε θα πηγαίνουμε εγώ και ο αδερφός μου για ψώνια, και πετάγεται ο αδερφός μου και λέει «Εσύ είσαι η λεσβία, εσύ θα πηγαίνεις». Τελικά πεθάναμε στα γέλια, δεν την αφήσαμε να παίξει το δράμα της.

Στο λεύκωμα με δυσκόλεψε η επιλογή των 142 φωτογραφιών από τις 400. Ήταν χαοτικό. Δεν κοιμόμουν το βράδυ. Υπήρχε στην αρχή η ιδέα για τοποθέτηση των φωτογραφιών ανά τόπους, αλλά δεν έβγαινε η κατηγοριοποίηση. Επίσης, κάτι σημαντικό που θα ήθελα να αναφέρω είναι ότι το λεύκωμα διαβάζεται εύκολα, τα γράμματα είναι μεγάλα για τους ανθρώπους με προβλήματα όρασης, ανήκω άλλωστε και σε αυτήν την κατηγορία.

Αυτό που θέλω είναι η ορατότητα. Ο κόσμος, τουλάχιστον στην εποχή μου, το ’80, τη λεσβία τη θεωρούσε ως κάτι διαφορετικό. Ένα λεσβιακό περιοδικό έγραφε: «Λεσβίες» με μεγάλα γράμματα και είχε δίπλα τέρατα με δυο κεφάλια. Μετά, και την επόμενη γενιά πάλι θεωρούμασταν κάτι το εξωγήινο. Φωτογραφίζανε λεσβίες και κάποια περιοδικά έκαναν αφιέρωμα με κάτι τύπισσες με νύχια τεράστια, και τους λέγαμε δεν μπορεί να μπει αυτό το νύχι στο κ@λ@ ή στο μ@@@ί. Έχουμε φτάσει όμως, στο 2023. Σήμερα, αν πάρεις το λεύκωμα αυτό πλημμυρίζεις από εικόνες και λεσβιακές ιστορίες. Αυτή τη ζωή έχω κάνει και αυτή τη ζωή θέλω να δείξω. Έτσι είμαστε, δεν είμαστε έρμαιο στις φαντασιώσεις κανενός. Αυτές είμαστε και το βιβλίο θεωρώ πως καταφέρνει να το αναδείξει αυτό, γιατί έχει μεγάλο συνονθύλευμα από διαφορετικές προσωπογραφίες και φάσεις. Το λεύκωμα είναι μια ποίηση από λεσβία, δεν βλέπεις τίποτα άλλο. Υπάρχουμε μέσα στον κόσμο. Ας μας βοηθήσουν και ας μας υποστηρίξουν για να υπάρχουμε όλοι ισόνομα. Γκέι, τρανς, αλλοδαποί, όλοι.

Εγκλωβισμένη στα στερεότυπα και στις κοινωνικές κατασκευές δεν ένιωσα, ωστόσο, ποτέ σαν άνθρωπος. Δεν τις σεβόμουνα και δεν τις καταλάβαινα άλλωστε. Ταυτιζόμουν με το ότι οι νόμοι είναι για να τους σπας και δεν αντιλαμβανόμουν ότι την ίδια στιγμή το έκανα, γιατί το θεωρούσα απόλυτα φυσιολογικό. Για να καταλάβεις, αν πάω σήμερα κάπου να ψωνίσω και είμαι με μια φίλη μου, στην περίπτωση που ρωτήσουν στο μαγαζί αν είμαστε μαζί (εννοώντας για να παραγγείλουμε), απαντάω αν είναι γυναίκα «την ψήνω, αλλά μου κάνει τσαλιμάκια». Αν είναι άντρας φίλος μου, λέω «δεν γίνεται εγώ πάω με γυναίκες». Δίνω ορατότητα ακόμη κα αν δεν έχω κέφια γιατί πολλές φορές θα είσαι μουρτζούφλης στη ζωή σου. Θεωρώ όμως, υποχρέωσή μου να κάνω ένα αστείο που μέσα από αυτό θα υπάρχει ορατότητα.

Maria Cyber: H παιδική ηλικία και το coming out 

Χρειάστηκε φυσικά να πω ότι είμαι λεσβία στους δικούς μου. Άποψή μου είναι ότι αν πάρεις την αποδοχή τους μετά βγες και κάνε ό,τι θες. Είναι η πιο ουσιαστική, η πιο βαθιά, η πιο απαραίτητη αποδοχή. Δεν ξέρω τι θα γινόταν αν δεν με αποδεχόταν, δεν ήταν εύκολο αλλά δεν ήταν και δύσκολο όπως στην περίπτωση των παιδιών της επαρχίας. Δεν πήγα σε κάποιο χωριό της Μάνης για να κάνω αποκαλυπτήρια. Υπάρχουν κάποιες περιοχές πολύ τρομακτικές, αλλά ούτε στην Αθήνα ήταν εύκολα τα πράγματα το '85. Όταν κατάλαβα, στα 15 μου, ότι είμαι λεσβία και αυτό μου έφταιγε και με διαφοροποιούσε από τις υπόλοιπες συμμαθήτριες, το αναγνώρισα ως ανακάλυψη. Πρώτα έλεγα ότι είμαι λεσβία και μετά ότι με λένε Μαρία. Μου ήταν τόσο πολύτιμο που δεν μπορούσα να διανοηθώ πως κάποιος θα ήταν εναντίον μου λόγω του ότι του λέω την αλήθεια μου. Το έκανα τόσο αυθόρμητα και τόσο φυσικά που αυτό νομίζω ότι με έσωσε. 

Παρότι δεν μου φαίνεται, είμαι πολύ φοβιτσιάρα. Φοβάμαι να χαρώ γιατί νομίζω ότι αν χαρώ, κάτι θα συμβεί και θα πονέσω. Έχω μια τεράστια προκατάλειψη που προσπαθώ να διαχειριστώ. Χοροπηδάω συγκρατημένα. Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, η Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση είναι για μένα το νούμερο ένα, ο άγγελός μου, και μου έδωσε μεγάλη χαρά. Πρόκειται για τη γυναίκα που χωρίς αυτήν δεν θα γινόταν το βιβλίο. Παρ' όλο που δεν με ήξερε, της είπα μια φορά ότι θέλω να βγάλω ένα βιβλίο και δεν με ρώτησε καν τι, απλώς με βοήθησε να το πραγματοποιήσω. Αυτό το θεωρώ θαύμα. Δεν βρίσκεις ανθρώπους να σε αγκαλιάζουν έτσι χωρίς να σε ξέρουν καν.

Αν με ρωτήσεις για μια συγκινητική στιγμή που δεν πίστευα ποτέ ότι θα μου συμβεί, θα σου πω για τη μέρα που τιμήθηκα, τον Μάιο του 2021, με το βραβείο Γραμμάτων και Τεχνών του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού. Μου έδωσαν αυτό τον τίτλο για την γκέι δραστηριότητά μου. Ήταν η πρώτη φορά που δινόταν ένα τέτοιο βραβείο σε άτομο LGBTQIA+, και κυρίως σε γυναίκα. Δεν μπορούσα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου. Εδώ δυστυχώς, αργούμε γι' αυτά. Νέα ήμουν και γέρασα, που λέμε, κι ακόμη η ομοφοβία καλά κρατάει. Ανεβαίνει η ακροδεξιά σε όλη την Ευρώπη, την Αμερική, την Αργεντινή, βλέπω ότι ζούμε σε τρομερή δυστοπία. Ας μας αφήσουν όσα χρόνια έχουμε ακόμη, να περνάμε καλά. Είναι αμαρτία να χαραμίζεις τη ζωή για π@@ς.

Τα σχέδια της Maria Cyber

Μπορεί να βγάλω και δεύτερη έκδοση του βιβλίου. Έχω πολλές ακόμη ιστορίες που θέλω, αν ζήσω, να διηγηθώ. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι στη ζωή μου μου κάθονται απίστευτα πράγματα, τρομερές συμπτώσεις που με κάνουν και λέω «Tι έγινε τώρα, μα καλά έζησα αυτό το πράγμα;» Το φιλμάκι μου «Dildo Riot» είναι πολύ χαρακτηριστικό του τι συμβαίνει στη ζωή μου. Εγώ υπάρχω και πέφτουν γύρω μου κομήτες. Θεωρώ ευτυχία όμως, όσα πράγματα μου συμβαίνουν, όσο δύσκολα κι αν είναι. Ετοιμάζω και μια μικρού μήκους ταινία για τη διάγνωση του καρκίνου – η οποία στην περίπτωσή μου ήταν hilarius, τύπου Αλμοδόβαρ, Κούτρας, τους τρέλανα όλους χωρίς να το θέλω. Θα κάνω, λοιπόν, το ταινιάκι μου, έχω βρει σκηνοθέτη και παραγωγό. Πιστεύω σε 1,5-2 χρόνια θα είναι έτοιμο. Γενικότερα όμως θέλω να συνεχίσω να κάνω πράγματα δημιουργικά, προσπαθώ να είμαι μακριά από την τοξικότητα και δεν ασχολούμαι με τον καρκίνο. Πηγαίνω φυσικά για τις απαραίτητες εξετάσεις, είμαι ψυχαναγκαστικά υποχόνδρια, αλλά κάνοντας πράγματα που με ευχαριστούν, νιώθω καλά. Μια τέτοια νόσος απαιτεί να μην κεντράρεις στο πρόβλημα αλλά στη λύση, σε κάτι άλλο. Δεν ξέρω τι θα γίνει, είναι πολύ άτιμο πράγμα ο καρκίνος, αλλά εγώ πάντα θα κάνω αυτά που θέλω.