Ο Κωνσταντίνος Πίττας συστήνει την Πράγα του 1985 στην Πράγα του σήμερα

Το καλοκαίρι του 1985, ένας ασυμβίβαστος νεαρός που είχε μόλις πάρει το πτυχίο του από το Μετσόβειο, μπήκε στο μικρό του Pony –ένα μοντέλο της Citroen με παραγωγή στην Ελλάδα– και ξεκίνησε ένα μακρύ, πολύχρονο ταξίδι, για να αποδείξει στον κόσμο πως παρά τις πολιτικές μας διαφορές, παρά την ύπαρξη του σιδηρούς παραπετάσματος, οι Ευρωπαίοι δεν θα πάψουν ποτέ να έχουν περισσότερα κοινά στοιχεία παρά διαφορές.

Το ξέρω πως δεν σας λέω κάτι καινούργιο. Όλοι στην Ελλάδα έχουμε προ πολλού εκτιμήσει το συγκεκριμένο πρότζεκτ του φωτογράφου Κωνσταντίνου Πίττα που με τον τίτλο «Εικόνες μιας άλλης Ευρώπης» προβλήθηκε πριν μερικά χρόνια στο Μουσείο Μπενάκη σε μια ιδιαίτερα επιτυχημένη έκθεση. Πολλοί ακόμα τον ξέρουμε και από το εξαιρετικής αισθητικής φωτογραφικό άλμπουμ που κυκλοφόρησε παράλληλα, με φωτογραφίες από την πεντάχρονη περιπέτειά του στην Ευρώπη της εποχής του Ψυχρού πολέμου.

Σήμερα, όμως, θέλω να σας πω για την αποδοχή που είχε η έκθεση στην Πράγα η οποία μόλις ολοκληρώθηκε.

“IMAGES OF AN OTHER EUROPE”, λοιπόν, στην καρδιά της Πράγας, στο εμβληματικό μπαρόκ παλάτι Clam Gallas το οποίο ανακαινίσθηκε πρόσφατα. Σε τρεις χώρους του ισογείου με τις πανέμορφες αψιδωτές οροφές, που όταν κατασκευάστηκε το παλάτι στις αρχές του 18^ου αιώνα αποτελούσαν μέρος του μεγαλοπρεπέστατου καταλύματος για τα άλογα του παλατιού, οργανώσαμε την έκθεση σεβόμενοι απόλυτα την ιστορία και την αρχιτεκτονική του, προβάλλοντας συνολικά 55 φωτογραφίες. Στους κάτασπρους τοίχους και κάτω μόνο από το φως προβολέων, οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Κωνσταντίνου Πίττα αναδείχθηκαν ιδιαίτερα, σε μάγευαν και σε ταξίδευαν σε άλλες, γκρίζες εποχές. Δύσκολες· ναι.  Η σκέψη, όμως, των επισκεπτών δεν μπορούσε παρά να γυροφέρνει και στο αβέβαιο σήμερα. «Τριάντα εφτά χρόνια από την αλλαγή του καθεστώτος στην Ανατολική Ευρώπη κι όμως, με όσα βλέπουν τα μάτια μας σήμερα, τίποτα δεν μας βεβαιώνει πως η πορεία της Ευρώπης έχει χαραχτεί τελεσίδικα προς τη σωστή κατεύθυνση» μού εξομολογήθηκε με λύπη μια Λιθουανή κυρία.

Στην πρώτη αίθουσα η οποία αποτελούσε και τον χώρο υποδοχής, εκτέθηκαν αποκλειστικά φωτογραφίες από την Πράγα. Εκεί άκουσα τα πιο αντιφατικά σχόλια από τους Τσέχους επισκέπτες. «Γιατί μόνο δέκα μέρες!» σχολίασε με πάθος μια κυρία που πρέπει να είχε μόλις γεννηθεί την εποχή που καλύπτουν οι φωτογραφίες. «Αυτήν την έκθεση θα έπρεπε να έχουν την ευκαιρία να τη δουν όλοι οι νεότεροι», συνέχισε. Κάποια άλλη κυρία όμως, σαφώς μεγαλύτερης ηλικίας, έχοντας προλάβει να δει ίσα-ίσα τις πρώτες πέντε Πραγιανές φωτογραφίες, αλλά και να διαβάσει ένα πικρό σχόλιο του φωτογράφου όπου αναφερόταν στο γκρίζο βλέμμα που διέκρινε στα μάτια των πολιτών, μου πέταξε θυμωμένα: «Δεν βλέπω εμάς σε αυτές τις φωτογραφίες! Ζήσαμε όμορφα χρόνια! Γελάσαμε, χορέψαμε, χαρήκαμε!» Έβαλα το χέρι μου γύρω από τους ώμους της, αν και ξέρω… δεν κάνεις τέτοιες χειρονομίες στην Πράγα, και την οδήγησα να δει τα πρόσωπα στις υπόλοιπες φωτογραφίες· από την Πράγα, τη Βιέννη, τη Βενετία και το Βουκουρέστι· από κάθε γωνιά της Ευρώπης. «Ναι», μου είπε τέλος, «εμείς παραμένουμε άνθρωποι. Με τις χαρές μας και τις λύπες μας. Τα άλλα είναι των πολιτικών».

Το παλάτι βρίσκεται μόλις ένα λεπτό από την πασίγνωστη γέφυρα του Καρόλου. Οι μεγάλες αφίσες που αναρτήσαμε στις δυο εισόδους του παλατιού, οδήγησε πολλούς τουρίστες κοντά μας. «Έχω έρθει για τρεις μέρες στην Πράγα, κι έχω ψάξει παντού για να βρω κάποια αναφορά στα χρόνια του κουμμουνισμού. Αυτό που παρουσιάζετε εδώ είναι ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ! Αυτό ακριβώς για το οποίο ταξίδεψα μέχρι εδώ», μου εκμυστηρεύτηκε ένας τριαντάρης Αργεντινός. Μια Βερολινέζα φωτογράφος μου εμπιστεύθηκε τα στοιχεία της υπευθύνου των πολιτιστικών υπηρεσιών της πόλης τους. «Αυτή η έκθεση ΠΡΕΠΕΙ να έρθει και στο Βερολίνο», μου είπε με βεβαιότητα.

Πέρασαν Γάλλοι, πολλοί Γερμανοί, Σκανδιναβοί, Λατινοαμερικάνοι, Αυστριακοί, ακόμα και Αυστραλοί. Τεράστιο ενδιαφέρον εξέφρασαν και οι Αμερικάνοι, ιδιαίτερα οι Νεοϋορκέζοι, κάποιοι από τους οποίους ζήτησαν να αγοράσουν συγκεκριμένα έργα.

«Η φωτογραφία δρόμου είναι πολύ δύσκολο είδος. Δεν μπορώ να πιστέψω πως ο φωτογράφος, εδώ, ήταν ένας ερασιτέχνης. Έχει καταφέρει να καταγράψει με τον φακό του ΤΗ στιγμή. Σε κάθε μία από αυτές τις φωτογραφίες που εκτίθενται εδώ». Αυτά ήταν τα λόγια ενός νεαρού Μαλτέζου, που κάθισε πολύ ώρα μπροστά από την κάθε φωτογραφία, λες και του ψιθύριζε τα δικά της μυστικά.

Λάτρεψα τις ώρες που πέρασαν μέσα σε αυτόν τον χώρο. Λάτρεψα τις στιγμές που, ακουμπισμένη στον τοίχο που χωρίζει τον προθάλαμο από τον χώρο με τις εντυπωσιακές ταΐστρες των αλόγων από κόκκινο μάρμαρο, παρατηρούσα τη μυστική συνεννόηση που είχαν οι δεκάδες επισκέπτες της κάθε μέρας, με τους χαρακτήρες που απαθανάτισε ο Πίττας με τη μικροσκοπική του κάμερα, έτσι όπως την κρατούσε σταθερά στο μέρος της καρδιάς του. Ναι, με την καρδιά του τράβηξε αυτές τις φωτογραφίες ο Κωνσταντίνος Πίττας. Με την καρδιά του και την αγάπη για τον άνθρωπο. Χωρίς πολιτικές προκαταλήψεις και χωρίς αρνητικές σκέψεις. Πάγωσε με το φακό του στιγμές ανθρώπινες, που χρωμάτισαν από μόνες τους την ίδια την εποχή τους· την εποχή των νιάτων μας. Την εποχή που μας δίδαξε αυτό που δεν θα θέλαμε να ζήσουμε ξανά ποτέ.

«Στην εισβολή, το ’68, ημουν οκτώ χρονών, θυμάμαι τα τανκς και τους Ρώσους στρατιώτες να σημαδεύουν τον κόσμο με τα όπλα. Αργότερα, ως φοιτήτρια, δεν ήμουν με το καθεστώς αλλά δεν έκανα και αντίσταση, παρακολουθούσα σιωπηλά όπως ο πολύς ο κόσμος. Ήταν βέβαια σχιζοφρένεια άλλα να σκέφτεσαι και άλλα να πρέπει να λες. Όμως ήταν μεγάλη η χαρά να διαβάζουμε στα κρυφά τα απαγορευμενα βιβλία, όπως το "1984", που περνούσαν από χέρι σε χέρι. Ξέραμε ότι υπήρχε ακόμη σοβιετικός στρατός σε ορισμένα σημεία της χώρας. Υπήρχε φόβος, όπως αυτός που είδατε. Τώρα έχουμε ελευθερία, είμαστε ευτυχισμένοι σήμερα; δεν ξέρω. Όλα αλλάζουν πολύ γρήγορα και ο κόσμος φοβάται». Μια κυρία γύρω στα εξήντα μου έλεγε αυτά στην εκθεση. Άλλοι, πιο μεγάλοι, έβλεπαν τις φωτογραφίες της Πράγας του 80 με αμηχανία, κάποιοι με ελαφριά ενόχληση. «Ήμασταν τόσο χάλια τότε;». «Ήμασταν και χαρούμενοι, δεν ήμασταν τόσο λυπημενοι».

Οι νέοι που ήρθαν, το διασκέδαζαν περισσότερο. Είναι αστείο να βλεπεις το πώς «σκηνοθετούσαν» στο κρατικό μαγαζί την πώληση νάiλον καλτσών (ημιπολύτιμο είδος). Και είναι αστείο γιa αυτούς γιατί η Τσεχία έχει κάνει τεράστια άλματα από τότε, μέσα σε 30 χρονια καπιταλισμού, στην Πράγα τουλάχιστον, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου βγάζει μάτια. Πουθενά αλλού στην Ευρώπη δεν κυκλοφορούν τόσο ακριβά αυτοκίνητα όσο εδώ. Αυτά τα παιδιά βλέπουν το παρελθόν ως κάτι περίπου γραφικό, έχουν ακούσει βεβαίως τι συνέβαινε παλιά και τι πέρασαν οι γονείς τους, αλλά το μέλλον είναι η μαγική εικόνα μπροστά τους, δεν έχουν καιρό για άλλα.
Μιά μεγάλη σε ηλικία κυρία, που γεννήθηκε και ζει πάντα στην Πράγα, μου είπε τη φράση που ήταν όλο το ταξίδι μου εδώ. Ένιωσα ακούγοντάς την ότι δεν αδίκησα πολύ τους ανθρώπους τότε με τον τρόπο που τους έβλεπα. «Εσείς βλέπατε τότε τηn γκριζαδα γύρω σας στην Πράγα. Εμείς την είχαμε μέσα μας». -Κ.Πίττας

Η έκθεση του Κωνσταντίνου Πίττα με τίτλο “Images of an other Europe” παρουσιάστηκε από τις 14-24 Σεπτεμβρίου 2023 στο Clam Gallas Palace, κάτω από την αιγίδα του Δήμου της Πράγας και της Πρεσβείας της Ελλάδας στην Πράγα. Τα εγκαίνια της έκθεσης έγιναν από τον Πρέσβη της Ελλάδας στην Πράγα κ. Αθανάσιο Παρέσσογλου και παραβρέθηκε μεγάλος αριθμός Πρέσβεων άλλων χωρών, καθώς και φίλων της φωτογραφίας και της Ελλάδας γενικότερα. Επιμελήτρια της έκθεσης ήταν η Κύπρια συγγραφέας Βίβιαν Αβρααμίδου Πλούμπη.