Φωτογραφια

Η Αμερική όπως δεν την έχεις ξαναδεί

Ο Jacob Holdt τη φωτογραφίζει χωρίς στολίδια

Ο συγγραφέας Εντ Μπέριν («Vagabonding in Europe & North Africa», 1972) λέει πως το οτοστόπ είναι όντως επικίνδυνο. Πως υπάρχει πάντα η πιθανότητα να σε κλέψουν, να σε χτυπήσουν ή να σε σκοτώσουν. Όμως, συμπληρώνει, ο σύμφυτος με το «άθλημα» και αξεπέραστος κίνδυνος είναι πως πάντα βρίσκεσαι σοβαρά μπλεγμένος με την πραγματικότητα· και αυτό είναι το σημείο που τρομάζει τους ανθρώπους περισσότερο. Κάτι τέτοιο συνέβη με το Δανό φωτογράφο Τζέικομπ Χολντ.

holdt, athensvoice.gr

Το 1970, περίεργος και άφοβος, έφτασε στην Αμερική με 40 δολάρια στην τσέπη. Στόχος του να εντρυφήσει στην «αλητεία», να «τρέξει» τη χώρα με οτοστόπ και να καταλήξει σύντομα σε λατινοαμερικάνικες συντεταγμένες. Το νεαρόν της ηλικίας του -διένυε μόλις τη δεύτερη δεκαετία της ζωής του- και το περιπετειώδες «χύμα» της εποχής και του χαρακτήρα του δικαιολογούσαν το εγχείρημα. Τελικά, ο Χολντ έμεινε στις ΗΠΑ πέντε χρόνια.

holdt, athensvoice.gr

© Jacob Holdt

Έγινε μάλλον κατά τύχη φωτογράφος: Όσα έβλεπε στις περιπλανήσεις του τον τρόμαζαν. Η Αμερική της σκληρότητας και του κυνισμού, της οπλοφορίας και του ρατσισμού, της αδιανόητης φτώχειας και της επιβίωσης του ισχυροτέρου, για τα οποία μιλούσε στις επιστολές προς τους γονείς του, δεν είχαν καμία σχέση με το διαδεδομένο παγκοσμίως image του αμερικανικού παραδείσου και ονείρου. Οι περιγραφές του ακούγονταν τόσο απίστευτες, ώστε ο πατέρας του του αγόρασε μια φτηνή ερασιτεχνική φωτογραφική μηχανή για να στείλει πειστήρια.

Στην Αμερική ο Χολντ πουλούσε το αίμα του δύο φορές την εβδομάδα για να εξασφαλίσει τα προς το ζην. Κοιμήθηκε στην ύπαιθρο, έζησε ως άστεγος, διένυσε με οτοστόπ περισσότερα από 160.000 χιλιόμετρα, έγινε φίλος με εκατοντάδες οδηγούς που του πρόσφεραν θέση στο αυτοκίνητό τους αλλά και φιλοξενία μερικών ημερών στο σπίτι τους. Φωτογράφησε τους ενοίκους τους: από μαύρους των γκέτο μέχρι τζάνκια και μέλη της Κου Κλουξ Κλαν. Η αγάπη του για τον άνθρωπο του έδειχνε το δρόμο, ο φακός του ζούμαρε στον καθημερινό αγώνα των κατώτερων και περιθωριοποιημένων κοινωνικών τάξεων. Συχνά συνόδευε την εικόνα ενός φτωχού ή ενός άστεγου με σχόλια τύπου «λευκή θλίψη» ή «λευκή δύναμη».

Εκτός από τον ίδιο, τη δική τους περιπέτεια είχαν και οι φωτογραφίες που προέκυψαν από τις περιπλανήσεις. Αρχικά «συνοψίστηκαν» σε ένα slideshow που προβλήθηκε σε περισσότερα από 300 πανεπιστήμια, με την επιτυχία προβολής τους να ξεπερνά όχι μόνο τα σύνορα της Αμερικής και της Ευρώπης αλλά και της καλά οχυρωμένης Σοβιετικής Ένωσης. Η KGB προσφέρθηκε να πριμοδοτήσει-χρηματοδοτήσει το εγχείρημα έκδοσης του άλμπουμ «American Pictures». Σε κανιβαλικά συμφραζόμενα ψυχρού πολέμου, οι Σοβιετικοί βρήκαν στις φωτογραφίες του Χολντ, εν αγνοία του δημιουργού τους, την ευκαιρία και τα επιχειρήματα να αντιπαρατεθούν στην προεκλογική καμπάνια του Κάρτερ: ο πλανήτης μπορούσε να δει ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται όχι μόνο στη Σοβιετική Ένωση αλλά και στην Αμερική. Ο ίδιος ο Χολντ (πίστεψε ότι) βρήκε την ευκαιρία μέσω KGB να ξεπεράσει τα γραφειοκρατικά προβλήματα των μαρξιστών της Αγκόλα, ώστε να χρηματοδοτήσει την ανέγερση ενός νοσοκομείου.

Το 1977, έναν μόλις μήνα μετά την κυκλοφορία του άλμπουμ, η σοβιετική «παγίδα» αποκαλύφθηκε και ο Χολντ κινήθηκε δικαστικά επιδιώκοντας την απόσυρση του ίδιου του πονήματός του. Και τα κατάφερε. Μόνο που η πανουργία της ιστορίας και των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών δεν άργησαν να του κολλήσουν τη ρετσινιά του πράκτορα της KGB, αποδεικνύοντας πως στις ζωές των ανθρώπων της περιπέτειας δεν υπάρχει ηρεμία.

Αυτά όμως είναι πλέον πολύ μακρινό παρελθόν. Τυπικός outsider, από το 1991 ο Χολντ, με τα μακριά μαλλιά, το αφοπλιστικής αθωότητας χαμόγελο και τα σκανδαλιάρικα μάτια, εργάζεται ως εθελοντής σε πολλές χώρες του Τρίτου Κόσμου. Η βελτίωση των συνθηκών ζωής των απανταχού στερημένων και αδικημένων ανθρώπων εξακολουθεί να καθορίζει τις συνισταμένες της πορείας του. Ενέπνευσε τον Λαρς Φον Τρίερ στη δημιουργία των ταινιών «Dogville» και «Manderlay», ενώ είχε στενή σχέση στα 80s με τη συγγραφέα Sapphire (Ramona Lofton), στο βιβλίο της οποίας «Push» πάτησε η ταινία «Precious».

Ο Holdt στην Αγκόλα κατάφερε να χαρίσει ένα ολοκαίνουργιο νηπιαγωγείο. Συνεχίζει να φωτογραφίζει αρετουσάριστη την Αμερική, τους απόκληρους αλλά και τις ομάδες της που κηρύσσουν το μίσος. Η εξαθλίωση, ο ρατσισμός, το κυνήγι μαγισσών, η αμερικανική σκληρή καθημερινότητα είναι οι κωδικοί του. Οι φτωχοί, οι μαύροι, τα τζάνκια, η Κου Κλουξ Κλαν, τα καλύτερα μοντέλα του. Είναι πάντα ανθρώπινος, σοκαριστικός, αληθινός, και το υλικό του σπάνιο.

holdt, athensvoice.gr