Η εγγύτητα των φωτογραφιών του JH Engström

Τις φορές που θα εμπνευστείς, που πολλές δεν είναι, τις κρατάς στην μνήμη σου κάπως κοντά και σφιχτά. Ξεφύλλιζα ένα φωτογραφικό βιβλίο πριν χρόνια, όπου στην μπροστινή σελίδα ήταν ένα αψεγάδιαστο πορτρέτο, σε μια άλλη, ένα γυμνό αγόρι έτρεχε στους θάμνους να κρυφτεί. Πολλαπλά πορτρέτα, still life φωτογραφημένα με έναν ιδιαίτερο τρόπο και πολλές άλλες εικόνες από απροσδόκητες σκηνές ζωής ενός ανθρώπου πλάνητα.

Ήταν παιγνιώδες και προβοκατόρικο αυτό που έβλεπα, όσο και οριακό μερικές φορές. Ένιωθα κοντά σε όλο αυτό και οικεία. Ιδέες που είχαν στροβιλιστεί στο μυαλό ανυλοποίητες. Σε εκείνες τις σελίδες, ήταν σαν κάποιος σαν να είχε εκφράσει όλες τις μύχιες σκέψεις του, τα συναισθήματά του και τον κόσμο του, όλο μονομιάς. Είχε καταφέρει να ενώσει ασπρόμαυρες, έγχρωμες, τετράγωνες, φλασάτες, υπερεκτεθειμένες, όλες τις τεχνικές μαζί στην φωτογραφία, με έναν τρόπο που όμως κρατιόντουσαν, με ισορροπία και ρυθμό ηλεκτρονικής μουσικής. Με τρόπο οργανωμένο αλλά με αίσθηση ελευθερίας ταυτόχρονα. Magic    

«Πρέπει να γνωριστείτε» με παρότρυνε ένα από τους φωτογράφους που εκτιμώ. Έτσι και έγινε. Θα πηγαινοερχόμουν να κάνω μαθήματα. Τον συνάντησα στο μπαρ της γειτονιάς του στο Monreuil στο Παρίσι. Ατελείωτη συζήτηση σε μεγάλη παρέα. Με θέρμη, πολύ αγάπη για την φωτογραφία και εργατικότητα, οργανώνει το σύμπαν του σε κάθε project, κάθε κουβέντα του, με μεγάλη ακρίβεια και σκέψη. Εκτενείς, έντονες και πυρηνικές οι  συζητήσεις μαζί του (κυριολεκτικά). Μια μέρα θα πει, «Νιώθω ότι δεν ανήκω πουθενά». Αγαπάς το εύρος και την ανοιχτή σκέψη του. Αν άκουγε κάτι καλό, έδινε τα εύσημα και το έκανε και δικό του. Σουηδική σχολή.

Πόσο σημαντική είναι για εσάς η σύνδεση ή η σχέση με τους ανθρώπους που φωτογραφίζετε;
Η σύνδεσή μου με τους ανθρώπους, το χώρο ή την κατάσταση είναι καθοριστική για μένα όταν φωτογραφίζω.

Πώς προκύπτουν τα project σας; Πότε τελειώνει ένα project; Υπάρχει κάποια ιδέα που ακολουθείτε ή προκύπτουν μη συστηματικά από τη φύση της φωτογραφικής διαδικασίας;
Αυτό διαφέρει σε κάθε δουλειά που κάνω. Αλλά η πηγή είναι η αποδοχή αυτού που με περιβάλλει. Ή ένα είδος συμφιλίωσης. Τουλάχιστον αυτός είναι ο στόχος μου, ή αλλιώς, έτσι βλέπω τα πράγματα. Οπότε βασικά νομίζω ότι προέρχεται από την έκπληξη της ζωής. Το πώς εξελίσσεται κάθε έργο, είναι ένας πολύπλοκος λαβύρινθος στον οποίο θα ήταν αδύνατο να δώσω μια συγκεκριμένη και ακριβή απάντηση. Η διαίσθηση, η αμφιβολία και ο χρόνος είναι τα πιο πολύτιμα εργαλεία μου.

Πόσο σημαντικό είναι το πείραμα και τα λάθη για τους φωτογράφους;
Τα λάθη είναι μέρος της μεθόδου μου. Τα επιτρέπω και μάλιστα συχνά απομακρύνομαι από το να έχω τον απόλυτο έλεγχο και αφήνω την περιέργειά μου να με οδηγήσει περαιτέρω. Ο πειραματισμός έχει κάποια λαγνεία. Θα έλεγα λοιπόν ότι και το λάθος και ο πειραματισμός είναι σημαντικά.

Ποιες άλλες τέχνες ή καλλιτέχνες έχουν επηρεάσει τη δουλειά σας;
Όλες. Όποιες άλλες τέχνες μπορείτε να φανταστείτε.

Πόσο διαφορετική μπορεί να είναι η αφήγηση μιας ίδιας ιστορίας στην φωτογραφία σε σχέση με την κινηματογραφική της αφήγηση;
Λοιπόν, για να ξεκινήσουμε. Σε μια φωτογραφία η εικόνα στέκεται ακίνητη και σε μια ταινία η εικόνα κινείται. Το οποίο ήδη, δεν είναι και λίγο. Έτσι η κινηματογραφική αφήγηση, τουλάχιστον στην πιο παραδοσιακή της μορφή, είναι πιο κλειδωμένη, υπό την έννοια ότι όταν κάθομαι και κοιτάζω μια ταινία πρέπει να παρακολουθώ την εξέλιξη και την ιστορία με τη σειρά που μου παρουσιάζονται οι σκηνές. Πρέπει να δω την πρώτη σκηνή μέχρι την τελευταία για να έχω δει την ταινία. Με τρόπο και σειρά που μου παρουσιάζεται. Η φωτογραφία είναι πιο ελεύθερη ή «χαλαρή» με αυτή την έννοια. Μια έκθεση φωτογραφίας ή ένα φωτογραφικό βιβλίο, είναι λιγότερο «αυστηρή» με αυτή την έννοια. Το βιβλίο μπορεί να ξεφυλλιστεί από την αρχή, τη μέση ή το τέλος για παράδειγμα. Θα μπορούσατε να κοιτάξετε δέκα λεπτά σε ένα spread και πέντε δευτερόλεπτα σε ένα άλλο, για παράδειγμα. Το ίδιο και με έναν εκθεσιακό χώρο. Θα μπορούσατε να κοιτάξετε μια φωτογραφία τοποθετημένη από διαφορετικές οπτικές γωνίες ή απόσταση κ.λπ. Αλλά και πάλι, όλα αυτά έχουν αλλάξει από τότε που αλληλεπιδρούμε διαφορετικά με όλες τις μορφές των πολυμέσων.

Για πολλά χρόνια υπήρχε ένας δογματικός κανόνας ότι δεν αναμειγνύονται έγχρωμες και ασπρόμαυρες φωτογραφίες, ο οποίος πλέον έχει εγκαταλειφθεί. Εφόσον χρησιμοποιείτε αυτό το αμάλγαμα, τι προσθέτει σε ένα έργο;
Είναι αλήθεια ότι όταν παρουσίασα το dummy του “Trying to Dance” στους εκδότες πριν από 18 χρόνια, κανείς δεν το εξέδιδε γιατί όλοι είπαν ότι ήταν αδύνατο να αναμειχθούν ασπρόμαυρες και έγχρωμες φωτογραφίες στο ίδιο έργο. Εκτός από τον Gösta Flemming, εκδότη του “Journal”, που το αγκάλιασε. Αλλά όπως είπατε, όλα έχουν αλλάξει τώρα. Για μένα η εναλλαγή μεταξύ ασπρόμαυρου και χρώματος είναι σημαντική για την αύξηση του δυναμισμού και ενέργειας. Για τον ίδιο λόγο αναμιγνύω επίσης διαφορετικά φορμά κάμερας στην ίδια δουλειά. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει ιεραρχία μεταξύ διαφορετικών μορφών και τεχνικής.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα που έχετε πάρει από την φωτογραφίας την τέχνη και τη διαδικασία της.
Δυστυχώς δεν νομίζω ότι έχω πάρει κανένα μάθημα

Ποια είναι για εσάς η κύρια δύναμη της φωτογραφίας σε σύγκριση με τις άλλες τέχνες.
Η δύναμή της είναι ίδια με την αδυναμία της. Η φωτογραφία είναι πολύ κοντά σε αυτό που λέγεται «πραγματικότητα». Και αυτή η εγγύτητα είναι δύναμη. Ταυτόχρονα, νομίζω ότι η προσέγγιση τη φωτογραφίας που βλέπουμε κατά καιρούς, είναι μια δυσχείριστη φωτογραφία, επειδή αγγίζει την πραγματικότητα τόσο στενά. Και όπως όλοι γνωρίζουμε, η πραγματικότητα δεν είναι εύκολη υπόθεση.

Τι αγαπάτε περισσότερο στη φωτογραφία ως μορφή τέχνης, ως διαδικασία και τρόπο ζωής;
Την αγαπώ γιατί με αφήνει να εκφραστώ, παρόλο που αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συγκρουστώ μαζί της και να αμφιβάλλω γι' αυτή. Ως τρόπος ζωής, δεν είμαι σίγουρος. Δεν ξέρω άλλο τρόπο να ζήσω, εκτός από αυτόν. Και ίσως υπάρχουν καλύτεροι τρόποι να ζήσεις τη ζωή σου. Ή είμαι αρκετά πεπεισμένος για αυτό.

Αν υπήρχε μόνο μία συμβουλή που θα δίνατε σε έναν νέο φωτογράφο, ποια θα ήταν αυτή;
Θα ήταν ένα κλισέ. Προσπάθησε να είσαι ο εαυτός σου.

Τι πραγματεύεται το νέο σας βιβλίο «The frame»;
«Μέσα στο πλαίσιο των σωμάτων, των λέξεων και του χρόνου,
Βλέπω παροδικότητα, ερωτήσεις και αλλαγές,
εκεί που πλοηγούνται αιώνια.
Και είδα έναν λιθώνα από πέτρες».

Ο JH Engström έχει μόλις εκδώσει το νέο του βιβλίο με τίτλο «The frame» που θα βρίσκεται στο Paris Photo 22.

Γεννημένος στο Karlstad το 1969, ο JH Engström είναι Σουηδός φωτογράφος και video artist. Ζει και εργάζεται μεταξύ Παρισιού και Smedsby (Värmland, Σουηδία). Το έργο του είναι διεθνώς αναγνωρισμένο και ο ίδιος ως ένας από τους σημαντικότερους φωτογράφους. Περισσότερες πληροφορίες για το έργο και το βιογραφικό του εδώ.