Οι φωτογραφικές αφηγήσεις του Γιάννη Γιαννάτου

Το όνομα του φιγουράρει στους καταλόγους νικητών διεθνών φωτογραφικών διαγωνισμών όπως οι «Black and white Spider Awards» και «35 Awards». Εκφράζεται με τη φωτογραφία από έφηβος, αλλά συστηματικά από την απαρχή της ψηφιακής εικόνας, κυρίως, όπως ο ίδιος λέει, λόγω της άμεσης επιβεβαίωσης των αποτελεσμάτων που έδωσε η ψηφιακή τεχνολογία. Μέσω της φωτογραφίας, προσπαθεί να ξεπεράσει τα όρια της ρεαλιστικής απεικόνισης δουλεύοντας με πρωταρχικό υλικό τους ανθρώπους ενώ αντιστέκεται στο εντυπωσιασμό των χρωμάτων χωρίς όμως να αναιρεί την αξία τους όταν το χρώμα είναι το κύριο θέμα. Με τον Γιάννη Γιαννάτο συναντηθήκαμε ένα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας και συζητήσαμε για τη φωτογραφία και τη θέση της στο «κεφάλαιο» τέχνη.

Βλέποντας τις φωτογραφίες σου έχω την αίσθηση της κίνησης. Σαν να βλέπω κινηματογραφικά καρέ.
Αυτά που βλέπω και φωτογραφίζω είναι κινηματογραφικές και αφηγηματικές στιγμές σαν μια ταινία πολύ μικρού μήκους. Η ζωή είναι ταινία. Είναι μια καλλιτεχνική ταινία που εξελίσσεται γύρω μας κάθε στιγμή, με εμάς στον πρωταγωνιστικό ρόλο και όλους τους άλλους ως κομπάρσους.

Υπάρχει κάτι συγκεκριμένο που προσπαθείς να συλλάβεις με το φακό σου και να το αποδώσεις στις εικόνες σου;
Κυνηγώ τις στιγμές και τα σχήματα αυτά που θα με κάνουν να κατανοήσω, να ερμηνεύσω να εξηγήσω και εν τέλει να αξιολογήσω αυτό που θεωρώ ωραίο. Το υψηλά αισθητικό. Όλο αυτό σε συνδυασμό με το συναίσθημα που υπονοεί κάποιου είδους δράμα. Ή χαρά! Οι φωτογραφίες μου έχουν σκοπό να αποτυπώσουν τις σκιές των δικών μου ονείρων ή φόβων. Εν συνεχεία τις δημοσιεύω, μήπως τυχόν κάποιος εμπνέεται ή συγκινείται από τις ίδιες σκιές.

Στις φωτογραφίες δρόμου που έχεις τραβήξει παρατηρώ ότι απουσιάζουν στοιχεία που συνήθως συναντά κάποιος στο αστικό τοπίο π.χ. ταμπέλες. Υπάρχει κάποιος λόγος για αυτό;
Στις φωτογραφίες μου απουσιάζουν τα πολιτισμικά «σκουπίδια». Σπάνια θα δείτε ένα αυτοκίνητο, ένα κάγκελο, μια ταμπέλα, ή μια κεραία. Ο χρονικός προσδιορισμός μειώνει την αξία μιας εικόνας διότι την αναγάγει από καλλιτεχνική σε ρεπορτάζ. Η χρονολογία ενός μεγάλου έργου τέχνης μας παρουσιάζεται εκ των υστέρων αλλά το έργο έχει αξία ακόμη και χωρίς αυτή την πληροφορία. Διότι στο τέλος τείνει να γίνει κλασικό. Ακριβώς λόγω της ουδετερότητας του στο χρόνο.

Και ως κλασικό αποκτάει πλέον διαχρονική αξία;
Αν η τέχνη διαστέλλεται πέραν των χρονικών ορίων που εμείς ζούμε ή αντιλαμβανόμαστε, τότε θα έλεγα ότι ο καλύτερος θαυμαστής των φωτογραφιών μου θα μπορούσε να είναι το δισέγγονο μου που δεν έχει γεννηθεί. Όταν μπαίνεις σε μια τέτοια συλλογιστική, η εικόνα σου απελευθερώνεται από τα «βαρίδια» του σήμερα και κοιτάει στο μέλλον. Ακριβώς για να δικαιώσει και τον τίτλο «απαθανατίζω» δηλαδή να νικήσει το θάνατο. Να απεγκλωβιστεί από προκαταλήψεις, αναστολές, φόβους, κοινωνικές συμβάσεις, κομφορμισμό.

Πέρα από την ουδετερότητα του χρόνου, ποιο είναι το χαρακτηριστικό που πρέπει να διαθέτει μια φωτογραφία για να θεωρηθεί ότι αποτελεί «τέχνη»;
Να είναι αυθεντική! Όπως οι φωτογραφίες της Vivian Maier. Γιατί δεν χρωστούσε σε κανέναν μας τίποτα. Πρακτικά η φωτογραφία έρχεται να δώσει μέγιστη αξία στη στιγμή και να μας υπενθυμίσει ότι είμαστε περαστικοί σε αυτό το ταξίδι ζωής. Ο θρίαμβος του τώρα! Η καλή φωτογραφία για μένα, είναι αυτή που σε γεμίζει ερωτήματα και όχι απαντήσεις.

Ζούμε στην εποχή της εικόνας. Όχι μόνο ως δέκτες αλλά και ως δημιουργοί αυτής. Με τα κινητά μας δημιουργούμε έναν τεράστιο όγκο εικόνων που μοιραζόμαστε μέσω των κοινωνικών δικτύων. Ο χώρος της φωτογραφίας θεωρείς ότι επηρεάζεται από αυτό;
Ο σύγχρονος κόσμος βομβαρδίζεται από πληροφορία. Οι άνθρωποι επικοινωνούν μέσα από συστήματα μεταφοράς πληροφορίας. Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχει έντονο το στοιχείο της επιτήδευσης και του εντυπωσιασμού. Αυτό έχει εκφυλίσει την τέχνη ή, για να είμαι ακριβοδίκαιος, έχει δυσκολέψει τις έννοιες του τι είναι τέχνη και πόση τέχνη «κουβαλάει» η κάθε εικόνα. Σκρολάρουμε ένα κοινωνικό δίκτυο και καταβροχθίζουμε τόνους εικόνες που εμπεριέχουν τα πάντα, από σκουπίδια μέχρι αριστουργήματα. Το καθένα από αυτά έχει άθροισμα ένα (1) και έτσι ισοπεδώνεται η ποιότητα στο βωμό της ποσότητας. Άλλη μία εικόνα, άλλο ένα “post”, άλλη μία είδηση. Κι όλα αυτά αξιολογούνται με ποσοτικούς δείχτες, όπως ο αριθμός των likes. Παράλληλα υπάρχει η σεβαστή έννοια του βιοπορισμού. Αν βιοπορίζεσαι από τη φωτογραφία μπορείς να παράγεις τέχνη; Μπορεί και να μπορείς γιατί δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς. Αυτό βγαίνει από μέσα σου. Όμως η επιτήδευση και η ανάγκη «να αρέσει» κάτι στον εντολοδόχο, στον πελάτη, αναιρεί την αυτοέκφραση του καλλιτέχνη. Δεν είναι ο εαυτός του.

Ήταν ο λόγος που επέλεξες να μην βιοποριστείς από τη φωτογραφία;
Φυσικά και ήταν ο λόγος είχα όμως και την πολυτέλεια να το κάνω. Έτσι ώστε όταν σηκώνω το φακό, να βγαίνει όσο πιο πρωτόλεια ύλη από μέσα μου την στιγμή που πατάω το κλική τη στιγμή που κάνω το crop ή τη στιγμή που επιλέγω ποια φωτογραφία θα εμφανίσω. Ακόμη κι αυτός ο όρος βέβαια (πρωτόλεια) κρύβει τα δικά μου βιώματα και αντανακλά τις δικές μου αξίες και τον δικό μου πολιτισμό. Οπότε όλα κρύβουν μια «επιτήδευση» ακόμη κι ασυναίσθητη. Ή μια αναστολή. Μπορώ να πείσω κάποιους ότι φωτογραφίζω χωρίς σκοπιμότητα αλλά θα κορόιδευα τον εαυτό μου αν έλεγα ότι φωτογραφίζω χωρίς προκαταλήψεις.

Η φωτογραφία είναι καταγραφής της πραγματικότητας; Της αλήθειας του κόσμου γύρω μας;
Εκατό φωτογράφοι αν κληθούν να φωτογραφίσουν ένα πιάτο με ένα λεμόνι θα βγάλουν εκατό διαφορετικές φωτογραφίες. Οπότε, είναι η φωτογραφία απεικόνιση της πραγματικότητας; Ποιας πραγματικότητας; Του λεμονιού; Το λεμόνι είναι απλώς ένα οπτικό στοιχείο αντί για λέξη. Ο φωτογράφος αναλόγως της συνάρτησης φωτός, γωνίας, φακού, κάδρου, θέματος και πολλών τεχνικών ρυθμίσεων έχει τον απόλυτο έλεγχο να αποδώσει αυτή την πραγματικότητα όπως θέλει. Ποιος από τους παραπάνω εκατό φωτογράφους θα είναι πιο κυριολεκτικός; Για αυτό το λόγο η φωτογραφία δεν είναι η αλήθεια. Είναι η δική μου αλήθεια, όπως την ερμηνεύω εγώ. Όχι όπως την περιγράφω. Κι επειδή η τέχνη δεν είναι νομοτελειακά απόλυτη, οφείλει η εικόνα μας να προκαλεί συναισθήματα παρά να τα ερμηνεύει.

Ο φωτογράφος έχει ευθύνη για το τι θα μεταφέρει μέσα από τις εικόνες του;
Αν η τέχνη είναι η δυνατότητα του να δημιουργούμε κάτι με φαντασία και δεξιοτεχνία και που εμπεριέχει κάλος ενώ παράλληλα εκφράζει ιδέες ή συναισθήματα και αν δεχθούμε ότι η φωτογραφία μπορεί να κάνει τα παραπάνω τότε όταν βρισκόμαστε πίσω από το φακό έχουμε μια τεράστια ευθύνη. Μια ευθύνη απέναντι στην τέχνη, η οποία τέχνη είναι κομμάτι της εξέλιξης.

Δείτε τη φωτογραφική δουλειά του Γ. Γιαννάτου στο site του και στο Instagram.