Vera Lutter: «Υπάρχει τόση συγκλονιστική ομορφιά και μεγαλοπρέπεια και κλίμακα στην Αθήνα»

Της ζητώ να σταθεί μπροστά από το κάδρο με τη φωτογραφία που πήρε από τον Ναό της Αθηνάς (2015-Σαλέρνο, Καμπανία). Η λήψη είναι ψηφιακή, τη φωτογραφίζω με iPad, η Vera Lutter δεν το αρνείται και ας δουλεύει από την αρχή της καριέρας της με την τεχνική της camera obscura. Το ανοιξιάτικο φως πυρπολεί από παντού τα ασπρόμαυρα «καμένα» έργα της ενότητας Fragments of Time Past που εκτίθενται στην γκαλερί Gagosian. Κι όμως, παρά την τεχνική της, τα τοπία είναι σαν να διαπνέονται με εξίσου εμβληματικό φως. Με δεδομένο πως από την αρχή της καριέρας της έως και σήμερα, η Lutter χρησιμοποιεί σκοτεινούς θαλάμους που κατασκευάζει η ίδια, το λες και ευγενική παραχώρηση, μεγάλη τιμή και απίστευτη γαλαντομία από πλευράς της.

Η τεχνική της obscura έγινε αντιληπτή πρώτα από τον Αριστοτέλη, αλλά καταγράφτηκε και στην «Οπτική» του Ευκλείδη. Ήταν οι πρώτοι που αντιλήφθηκαν πως το φως ταξιδεύει σε ευθεία γραμμή και ο ημισέληνος ήλιος, διαπερνώντας τις τρύπες ενός κόσκινου, αυτοαπεικονίζει το είδωλό του στη γη. Μπορείς να πεις, επομένως, πως κατά κάποιο τρόπο η Lutter βρίσκεται στην πηγή, στο φυσικό σπίτι της τέχνης της, εδώ από όπου ξεκίνησαν όλα.

«Μετά τις σπουδές μου στο Μόναχο, πήγα στη Νέα Υόρκη. Η πόλη ήταν λουσμένη μέρα και νύχτα από φυσικό και τεχνητό φως, πολύχρωμες διαφημίσεις, υπερφωταγωγημένα κτίρια. Τότε δεν είχα στούντιο, οπότε μεταμόρφωσα το σπίτι μου σε camera obscura, άρχισα να αποτυπώνω την πόλη και τους όγκους της και επέκτεινα τις “κατασκευές”, πειραματιζόμενη με μπαούλα και μικρά κοντέινερ. Δεν ήθελα να ασχοληθώ με τη γλυπτική που σπούδασα στη Γερμανία».

Αν για τον ζωγράφο πρώτη ύλη παραμένει πάντα το χρώμα και για τον μουσικό το όργανο, η τεχνική της Lutter, απαλλαγμένη από κάθε ντίτζιταλ παρέμβαση είτε στον τρόπο αποτύπωσης είτε στον τρόπο επεξεργασίας, παραπέμπει ευθέως στην αρχετυπική φωτογραφική τέχνη: το μάτι βλέπει, ο σκοτεινός θάλαμος αποτυπώνει και το υλικό αφήνεται να γίνει αντικείμενο επεξεργασίας από τη φυσική «φυσική» και τη νατουραλιζέ «χημεία». Από την άλλη, πάλι, εκτός από αρχιτεκτονική, κάθε είδους κτιριακή κατασκευή δεν είναι και γλυπτική;

Τα 22 έργα αυτής της έκθεσης είναι pure ασπρόμαυρα και θυμίζουν ακτινολογικά x-rays. Η Lutter εμμένει στη συγκεκριμένη τεχνική όλα τα χρόνια: αμετακίνητα σταθερή, ορκισμένη. Αυτό δεν αφορά μόνο τα αρχαία μνημεία αλλά και όλες τις άλλες δουλειές της. Το εμβληματικό της έργο με την τεράστια πινακίδα της Pepsi, όπως και οι αποτυπώσεις μεγάλων εργοστασίων, θέτουν, πέρα από τον τεχνικό άξονα της προδιαγραφής, το φιλοσοφικό και αισθητικό της πλαίσιο: η κλίμακα, τα υλικά και η χρονικότητα της διαδικασίας αποκαλύπτουν την αλήθεια τους με πρωτόγνωρο τρόπο. Οι ουρανοί είναι σκοτεινοί, οι γωνιές των κτιρίων είναι κρυμμένες από τις σκιές, οι μνημειώδεις αρχιτεκτονικές σύγχρονων τόπων ή μυθικών αρχαιολογικών χώρων μεταμορφώνονται σε κάτι εκτυφλωτικά λευκό: White light, White Heat, όπως τραγουδούν οι εμβληματικοί Νεοϋορκέζοι Velvet Underground!

«Ξεκίνησα να φωτογραφίζω ελληνικά και ρωμαϊκά γλυπτά στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης». Πάντα με αρνητικές τονικότητες και με το άσπρο και το μαύρο να δημιουργούν επιβλητικές αυξομείωσεις χώρου και χρόνου, η Lutter συνεργάστηκε ως contributing artist με πληθώρα εντύπων, ως τη στιγμή που δέχτηκε κλήση για άλλη μια φορά από τους New York Times για να «διεκπεραιώσει» την αποστολή «αρχιτεκτονική της Αττικής, in yours way, by yours eye». Πιο συγκεκριμένα: Ακρόπολη, Ακαδημία Πλάτωνος, Ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο. «Υπάρχει απλά τόση συγκλονιστική ομορφιά και μεγαλοπρέπεια και κλίμακα στην Αθήνα. Πάντα με εντυπωσίαζε το τι κίνησε τους ανθρώπους εκείνου του καιρού να κατασκευάσουν αυτά τα οικοδομήματα».

Σε συνδυασμό με τα θραύσματα-λεπτομέρειες από τις παλαιότητες των προηγούμενων αναζητήσεών της, η έκθεσή της στην Gagosian ασκεί μια μυστηριακή γοητεία. Χρυσή συμβουλή: σταθείτε κοντά τους, αφού πρώτα τα δείτε από απόσταση. Αυτός ο τρόπος θέασης θα σας διευκολύνει ως προς το να αντιληφθείτε πόσα πολλά κρυμμένα ή μη αντιληπτά θα αναδυθούν μπροστά σας μόνο με μία κίνηση. Οι λεπτομέρειες των επουλωτικών αναστηλώσεων, τα χόρτα που φυτρώνουν στις κορυφές, ακόμα και οι σκιές των τουριστών που αποτυπώθηκαν και μοιάζουν σαν αρχαϊκές φιγούρες αόριστων ανθρώπων, συνθέτουν μια μεταφυσική αφήγηση.

«Δεν είχα πολύ χρόνο. Ειδικά, αν σκεφτείς πως εκείνο τον καιρό η Αττική καιγόταν και από παντού ο αέρας και το φως εξαιτίας των πυρκαγιών έδιναν στο τοπίο μετα-αποκαλυπτικές διαστάσεις. Η θερμοκρασία ήταν κολασμένη...». Παρ’ όλα αυτά, αποστολή εξετελέσθη.

Περιπλανώμενος στις εικόνες με τη Lutter να με ξεναγεί παρέα με τρεις ακόμα συναδέλφους, είναι σαν να μετέχω σε έναν ιδιότυπο διαλογισμό περί ιστορίας, ανθρώπινης δημιουργικότητας, υλικής ανθεκτικότητας αλλά και θρησκευτικής ευλάβειας. «Οι Έλληνες ανακαλύψατε τους Θεούς, συλλάβατε την ιδέα τους και τους προσδώσατε ανθρώπινα χαρακτηριστικά, σε αντίθεση με τις άλλες μετέπειτα θρησκείες και Γραφές που προσπάθησαν να φέρουν τον άνθρωπο στα μέτρα των θεών τους».

Έως και τις 28 Μαΐου, αξίζει να ανηφορίσατε στην Gagosian (Αναπήρων Πολέμου 22) και να δείτε την Αττική πέραν των έγχρωμων καρτποσταλικών ανατυπώσεων που εξιστορούν το αρχαίοι κλέος λουσμένο από το ανυπέρβλητο φως της. Ο τρόπος της Vera Lutter είναι το ίδιο ισχυρός ακόμα και αν η ματιά της είναι ασπρόμαυρη.