Ηώ Πάσχου, πόση αλήθεια κρύβεται στο "Little Lies";

Στην οδό Λύδιας 28 στον Βύρωνα, για το Little Lies (2010-2020) της Ηώς Πάσχου: μια έκθεση φωτογραφίας που είναι ενταγμένη στο παράλληλο πρόγραμμα του Athens Photo Festival και φιλοξενείται σε ένα εξαιρετικό καταφύγιο σπάνιων θηραμάτων.

H καθηγήτρια του Τμήματος Οπτικοακουστικών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής έχει κατορθώσει μέσα από τις δράσεις του Darkroom Creative Project, που στεγάζεται εδώ, να συσπειρώσει έναν κύκλο ανήσυχων εικονοκυνηγών που διερευνούν τα όρια του μέσου με πολύ ξεκάθαρη αισθητική προσέγγιση: Take a picture, it´ll last longer!

Δείτε τι είδαμε και μπείτε καλύτερα στον κόσμο των μικρών ή και των μεγάλων ψεμάτων που καραδοκούν πίσω από κάθε ενορχηστρωμένη οπτική αφήγηση, καθώς η Ηώ Πάσχου μας ξεναγεί στο σύμπαν των «Μικρών Ψεμάτων» της. 

Διαβάζω στον κατάλογο της έκθεσης: «Η ενότητα Little Lies ( 000-2010) είναι μια επιλογή φωτογραφιών που ξεκίνησε σαν μια απλή παραδοχή: η φωτογραφία μας λέει ψέματα... Τίποτα δεν μοιάζει να είναι ακριβώς όπως φαίνεται». Ας μιλήσουμε, επομένως επί του πεδίου. Βλέπω ένα μικρό κορίτσι σε ένα λιβάδι, τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς σε ένα αρχαίο θέατρο, μια κυρία να βγάζει βόλτα τον σκύλο της, ένα αγόρι να ετοιμάζεται να διασχίσει τον διάδρομο μιας κινηματογραφικής αίθουσας (η ταινία έχει ήδη αρχίσει) και μια δύση ήλιου που το άρμα του επικαλύπτεται από μια ολοστρόγγυλη κόκκινη τελεία. Τυχαία καρέ που αναμεταξύ τους δεν υπάρχει σύνδεση ή ιστός αφήγησης, πέραν της υπογραφής σου. Εννοείς δηλαδή πως αυτό που βλέπω δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που υπάρχει πίσω ή δίπλα στη σκηνή, μια αλήθεια που μόνο εσύ γνωρίζεις; Και αν ναι, πώς καλούμαι να διαδράσω μαζί σου; Εκτός και αν αυτό δεν είναι το ζητούμενο...
Τα Little Lies δημιουργήθηκαν με αυτόν ακριβώς τον στόχο, να μας αποδείξουν πως αυτό που βλέπoυμε και άρα φωτογραφίζουμε δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα ή, αν θες, με το γεγονός. Η οπτική γωνία, το φως (ή καλύτερα το ημίφως), το χρώμα, το κοντράστ, η εστιακή απόσταση καθορίζουν στη συγκεριμένη ενότητα τον βαθμό της ρεαλιστικής απεικόνισης. Είτε πρόκειται για εικόνες που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια κινηματογραφικών γυρισμάτων είτε πρόκειται για φωτογραφίες ενός σύγχρονου flaneur.
O θεατής καλείται εδώ (θέλω να ελπίζω) να θέσει ερωτηματικά. Αυτό που βλέπω πραγματικά υπήρξε; Τι έγινε μετά; Τι κρύβεται πίσω από το πρώτο επίπεδο ανάγνωσης; H διάδραση τίθεται μέσα από μια συνεχή αμφιβολία μιας κάποιας φανταστικής ιστορίας, όπως συμβαίνει και με τα μικρά ψέματα!

Μια κουρτίνα που, αν ο θεατής περάσει στα ενδότερα, βγαίνει από το corpus της έκθεσης και μπαίνει σχεδόν σε μια άλλη. Το λέω υπό την έννοια πως πίσω από την κουρτίνα βρίσκεται ένας μεγάλος όγκος από φωτογραφίες που έχεις τραβήξει κατά τη διάρκεια χρόνων όπου ζούσες εντός και εκτός Ελλάδας. Υποθέτω πως και οι φωτογραφίες που έβλεπα πριν βρίσκονταν εδώ πριν την επιλογή-διαλογή τους. Με ποιο κριτήριο εσύ και ο Ηλίας Λόης επιλέξατε αυτές και όχι κάποιες από τις άλλες; Και τελικά, τολμώ να ρωτήσω, μήπως αυτή δεν είναι μια έκθεση, αλλά δύο;
Πίσω από την κουρτίνα είναι τα δικά μου προσωπικά backstage. Κυριολεκτικά. Από το 1996 μέχρι το 2020. Τα Littlle Lies αρχισα να τα ταξινομώ από το 2018, ήξερα μόνο τον τίτλο και ήθελα να τις παρουσιάσω αποκλειστικά στο Darkroom Creative Project για να ξανά-συστηθώ. Η συνεργασία μας με τον επιμελητή της έκθεσης Ηλία Λόη ήταν καθοριστική, γιατί επέλεξε τις φωτογραφίες εκείνες που συνδιαλέγονται με τον χώρο ακριβώς γιατί κατάλαβε την ιδέα του αρχειακού υλικού και επέλεξε με το κριτήριο της σύνθεσης, των μεικτών υλικών και δημιούργησε το δικό του σενάριο. Δεν σου κρύβω ότι ήταν απελευθερωτικό. Και για να απαντήσω στο δεύτερο μέρος της ερώτησής σου, νομίζω οτι είναι τελικά μια έκθεση που αποκαλύπτει τα... μυστικά του δημιουργού.

Ξαναμπαίνω στις εικόνες του Little Lies: βράχια, κύματα και μια φιγούρα που στέκει μπρος τους, μια σκιά σε ένα πλοίο που ταξιδεύει, ένα καθαριστήριο-ραφτάδικο με αλογονούχες πινακίδες να φεγγρίζουν και να καίνε τη νύχτα και το εντυπωσιακό lightbox με τα τρία κοριτσάκια που προσπαθούν να δουν τι υπάρχει έξω από το «δωμάτιο». Μπορείς να συγκεκριμενοποιήσεις τους τόπους και τους πρωταγωνιστές, ανακαλώντας τη στιγμή, αποκαλύπτοντάς μας μερικές αλήθειες πίσω από τα ψέματα των φωτογραφιών;
Μπορώ να τα αποκαλύψω φυσικά, αλλά μόνο αποκαλύπτοντας μερικές αλήθειες (χαχα). Τα βράχια και τα κύματα είναι χειμώνας σε ένα ελληνικό νησί και εγώ έχω μείνει στο αυτοκίνητο περιμένοντας την αντρική φιγούρα. Η σκιά είναι ένα αυτοπορτρέτο σε ένα ταξίδι, το 2019, που θα άλλαζε τη σχέση μου με την απουσία. Οι πινακίδες ή το καθαριστήριο είναι το déjà vu της Νέας Υόρκης μέσα σε ένα ταξί. Και τα τρία (άγνωστα σε εμένα) κοριτσάκια «φλερτάρουν» με τον κόσμο του David Lynch. Kάπως έτσι, μερικές αλήθειες κρύβονται με τη φωτογραφική μηχανή. Τα υπόλοιπα δια ζώσης στον υπέροχο κατάλογο που ετοίμασε με χαρακτηριστική επιμονή ο Ηλίας Λόης σε περιορισμένα αντίτυπα!

Αν η έκθεση δε γινόταν στο Darkroom Creative Project, το «σπίτι» σου δηλαδή, και οι εικόνες εκτίθονταν σε έναν άλλο χώρο (ας τον αποκαλέσω και ως χώρο όπου δεν εμπλέκονται οι συναισθηματικές μνήμες και οι βιωμένες εμπειρίες), πόσο μακριά ή κοντά σε αυτό που βλέπω θα ήταν το περιεχόμενό της;
Σίγουρα θα επιλέγαμε κάποιες από τις φωτογραφίες που βρίσκονται στην έκθεση γιατί αποτελούν τον βασικό πυρήνα της αρχικής υπόθεσης, ότι η φωτογραφία μάς λέει ψέματα. Αλλά δεν θα τολμούσα σε έναν άλλο χώρο να εκθέσω και το παρελθόν μου. Και γι' αυτό θέλω να ευχαριστήσω θερμά το Athens Photo Festival και συγκεκριμένα τον Μανόλη Μωρεσόπουλο, που πίστεψε από την πρώτη στιγμή στην ιδέα μας.

Νοσταλγείς καθόλου το Παρίσι; Μπήκες στον πειρασμό λόγω του εγκλεισμού να σκεφτείς πως για εσένα αλλά και για την οικογένειά σου τα πράγματα θα ήταν πιθανόν καλύτερα σε σχέση με την Αθήνα; Ρωτάω γιατί ξέρω πολλούς που εν μέσω καραντίνας σκέφτηκαν να τα μαζέψουν και να φύγουν κυνηγώντας μιαν άλλη ζωή.
Ευτύχησα να ζήσω στο Παρίσι τα σημαντικότερα χρόνια της ενήλικης ζωής μου (από τα 20 μέχρι τα 30 σχεδόν). Η Πόλη του Φωτός διαμόρφωσε την αισθητική μου με την ευρύτερη έννοια. Όμως τίποτα πια δεν είναι όπως ήταν. Μ’ αρέσει η Αθήνα, ακόμα την ανακαλύπτω, και εν μέσω καραντίνας το μόνο που σκεφτόμουν είναι πόσα πράγματα δεν λέμε δια ζώσης, πόσα πράγματα θεωρούμε δεδομένα μέχρι να τα χάσουμε, όπου και εαν ζούμε.

Θα προβοκάρω: Στην εποχή όπου όλοι είναι φωτογράφοι με τα κινητά, σκηνοθέτες, πρωταγωνιστές και παραγωγοί της τέχνης του εαυτού τους, και το ίνσταγκραμ καθημερινά ανεβάζει εκατομύρια εικόνες, πόσος χώρος υπάρχει για αυτό που κάποτε ορίσαμε ως «καλλιτεχνική φωτογραφία» σε σύγκριση με την πληθωριστική γραμμή που επικρατεί;
Ωραία ερώτηση. Σίγουρα στην εποχή μας το μέσο είναι το ίδιο το μήνυμα. Νομίζω καταναλώνουμε φωτογραφίες μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε τέτοιο βαθμό που η μνήμη μας έχει ατονήσει δραματικά. Θεωρώ ότι ειδικά στην μετά-covid περίοδο ο χώρος της καλλιτεχνικής φωτογραφίας ξανά αποκτά λόγο ύπαρξης γιατί προσφέρει τη βιωματική εμπειρία όλων των αισθήσεων και όχι μόνο του βλέπειν. Δανείζομαι εδώ μια αγαπημένη φράση της Maya Angelou: Oι άνθρωποι ξεχνούν τι είπες, οι άνθρωποι ξεχνούν τι έκανες, αλλά οι άνθρωποι δεν θα ξεχάσουν ποτέ πώς τους έκανες να αισθανθούν. Το ίδιο ακριβώς, κατά τη γνώμη μου, ισχύει και για την καλλιτεχνική φωτογραφία στον 21ο αιώνα.

Μίλησέ μου για το Darkroom Creative Project - πώς ξεκίνησε, πώς εξελίσσεται. Μίλησέ μου και για τον πυρήνα που αποτελεί και απαρτίζει την ομάδα, όπως και το μανιφέστο του, αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη λέξη.
Η ιδέα του Darkroom Creative Project ξεκίνησε από τον πατέρα μου, Στέφανο Πάσχο, το 2015 με σκοπό έναν κύκλο σεμιναρίων που θα συνδυάζει τις εναλλακτικές τεχνικές του σκοτεινού θαλάμου, τη δική του εμπειρία πάνω σε αυτές και τη σύγχρονη φωτογραφική δημιουργία. Μετά τον αιφνίδιο θάνατό του το 2017, ο βασικός πυρήνας των τελευταίων μαθητών του (Αχιλλέας Αγγελόπουλος, Γιώργος Νίκογλου, Άγγελος Ματακιάδης, Λάζαρος Δημόπουλος, Δημοσθένης Μπίτρας, Ελένη Ρεΐση, Άλκηστη Μουτάφη, Μυρτώ Αξαρλή) και εγώ αποφασίσαμε να διατηρήσουμε την ιδέα αυτή ζωντανή και να τη στεγάσουμε πια στο τελευταίο του ατελιέ (Λυδίας 28, Βύρωνας). Χωρίς αυτή την ομάδα δεν θα είχα καταφέρει τίποτα. Από το 2018 το Darkroom Creative Project ανοίγει σιγά σιγά στο ευρύ κοινό µε αφετηρία το έργο του και λειτουργεί ως χώρος πολιτιστικών συναντήσεων και φωτογραφικών πειραματισμών. Επίσης με χαρά διαπιστώνω πως η νέα γενιά αγκαλιάζει την προσπάθειά μας με ενθουσιασμό. Κάθε αντικείμενο, κάθε θραύσμα μνήμης μες στον χώρο αυτό αντικατοπτρίζει τον ιδιαίτερο κόσμο που είχε φτιάξει o Στέφανος Πάσχος, που συνεχίζει να µας εμπνέει και να µας παρακινεί.
Το μανιφέστο μας, δανεισμένο από το πίσω μέρος μιας Polaroid, περικλείεται σε μία φράση: Take a picture. It ‘ll last longer.