Συνέντευξη: Η Πόλυ Μιχαηλίδου μιλάει για την ενασχόλησή της με τη φωτογραφία, τι την εμπνέει, το φωτογραφικό πορτραίτο και τα μελλοντικά της σχέδια
Την Πόλυ Μιχαηλίδου από μικρή τη μάγευε η παρατήρηση των ανθρώπων. Μέσα από την παρατήρηση προσπαθούσε να κατανοήσει τον ψυχισμό τους. Την απασχολούσε επίσης η εικόνα της γυναίκας και κατά πόσο αυτή επηρεάζεται από τον κοινωνικό της ρόλο και το αντίστροφο. Ακολούθησε σπουδές μόδας και γρήγορα εντάχτηκε σε ένα περιβάλλον όπου όμως, όπως λέει η ίδια, η βιομηχανία του καταναλωτισμού δημιουργούσε τεχνητές ανάγκες στηρίζοντας και προωθώντας σεξιστικά στερεότυπα. Όλο αυτό την έφερνε σε σύγκρουση με τις πεποιθήσεις της και σύντομα άρχισε να αναζητά διέξοδο. Και αυτή η διέξοδος, ήταν η φωτογραφία.
«Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη, μια πόλη που με τη μελαγχολική της ατμόσφαιρα τον χειμώνα και τα εκρηκτικά καλοκαιρινά δειλινά δεν σου αφήνει περιθώρια παρά να κουβαλάς μέσα σου τις εικόνες της και να σε πλημμυρίζουν σαν το ψιθύρισμα ενός τραγουδιού που σε συντροφεύει πάντα».
Ποια ήταν η στιγμή που συνειδητοποίησες τη δύναμη της εικόνας;
Ένα ξημέρωμα που με βρήκε να ταξιδεύω στο σύμπλεγμα των μικρών Κυκλάδων, βγαίνοντας στο κατάστρωμα αντίκρυσα μια μαγική σκηνή. Ο ουρανός, η θάλασσα και οι βραχονησίδες λουσμένες στο κόκκινο φως είχαν γίνει ένα ακαθόριστο σύνολο δίχως ακμές και ορίζοντα και μια γυναίκα αποβιβαζόταν σε μια βάρκα μαζί με τον σκύλο της. Καθώς την έβλεπα να απομακρύνεται με τη βάρκα στο πυρωμένο σύννεφο ένιωσα πως θα έπρεπε να έχω τον τρόπο ώστε εκείνη την «στιγμή» να την κρατήσω για πάντα. Κοίταξα τους λιγοστούς συνταξιδιώτες μου στην κουπαστή και κατάλαβα πως μοιραζόμασταν την ίδια συναισθηματική έξαρση. Τότε ήταν που συνειδητοποίησα την «επικοινωνιακή» δύναμη της εικόνας.
Και αποφάσισες να ξεκινήσεις σπουδές στο μέσο που θα σου επέτρεπε να «αιχμαλωτίζεις» τις στιγμές.
Επιστρέφοντας από το ταξίδι μου γράφτηκα αμέσως σε σχολή φωτογραφίας και άρχισα να διαβάζω με πάθος ό,τι σχετικό μπορούσε να πέσει στα χέρια μου. Να σημειώσω ότι ήταν μια εποχή που η αναζήτηση της πληροφορίας δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Όταν σε μια ομαδική έκθεση που συμμετείχα ανακοίνωσα στον αγαπημένο μου καθηγητή την πρόθεσή μου να ασχοληθώ επαγγελματικά με τη φωτογραφία με συμβούλεψε να το ξανασκεφτώ λέγοντάς μου πως είναι πολύ δύσκολο να ισορροπείς όταν πουλάς αυτό που αγαπάς.
Είχε δίκιο;
Κατά κάποιο τρόπο ναι. Μετά από αρκετά χρόνια ανακάλυψα πως όσο πιο παραγωγική ήμουν επαγγελματικά, τόσο απομακρυνόμουν από τους λόγους που με έκαναν να παθιαστώ με τη φωτογραφία. Μετά μια σειρά από συγκυρίες με οδήγησαν σε άλλες επαγγελματικές ασχολίες και αποφάσισα να μην μπλέξω ποτέ ξανά τον βιοπορισμό με αυτή. Πέρασα μια μακρά περίοδο άρνησης και θυμού που κράτησε λίγο-πολύ μια δεκαετία, έχοντας τις φωτογραφικές μηχανές μου κλεισμένες σε μια βιτρίνα.
Όμως, τελικά δεν την απαρνήθηκες και επέστρεψες σε αυτή.
Μόλις πριν δυο-τρία χρόνια αποφάσισα να αφήσω τις κάμερές μου να «αναπνεύσουν» ξανά. Τις έπιασα πάλι στα χέρια μου, αρχικά με επιφυλακτικότητα που μετατράπηκε όμως σύντομα σε ενθουσιασμό καθώς ανακάλυψα και τις νέες δυνατότητες που δίνει η τεχνολογία. Πειραματίστηκα σε διάφορα είδη φωτογραφίας, ψάχνοντας την επαφή που θα με οδηγήσει κοντά στους αρχικούς μου στόχους. Εγκατέλειψα φόρμες και τεχνικές που ανήκουν στο παρελθόν και έχουν πάρει την θέση που τους αξίζει στην ιστορία της φωτογραφίας. Ίσως επειδή νιώθω την εμμονή με την αναμόχλευση του χθες ως υποκριτική. Και λίγο ως ιεροσυλία.
Σε ποιους απευθύνεται η φωτογραφία σου;
Οι φωτογραφίες μου είναι «ευανάγνωστες», δεν απευθύνονται μόνο σε μυημένους εκλεκτούς. Σε αυτή την φάση δεν βλέπω την φωτογραφία ως ντοκουμέντο αλλά σαν μέσο που θα δημιουργήσει μια εικόνα και την τελική εικόνα σαν δίαυλο επικοινωνίας. Σκηνοθετώ τις φωτογραφίες μου, προσθέτοντας συχνά στην αφήγηση της ιστορίας μια υποψία παραμυθιού. Χρησιμοποιώ ψηφιακά εργαλεία για να πετάξω πληροφορίες που η μνήμη ποτέ δε θα επέλεγε να κρατήσει και τονίζω με φως και σκιά όσα έκαναν την στιγμή σημαντική και αξιομνημόνευτη. Η αίσθηση μιας ηλιαχτίδας που σου ζεσταίνει τους ώμους, το αεράκι που χαϊδεύει τα μαλλιά, οι πτυχώσεις ενός υφάσματος που αγκαλιάζει το σώμα, μια επιθυμία να ενδυθούμε την εικόνα του ανθρώπου που είμαστε πέρα από την στολή της περσόνας που χρησιμοποιούμε στην κοινωνική μας ζωή.
Ασχολείσαι με το πορτραίτο, ένα είδος φωτογραφίας ιδιαίτερα απαιτητικό καθώς επιχειρεί να καταγράψει όχι απλώς τα χαρακτηριστικά του προσώπου που φωτογραφίζεται αλλά κι ένα μικρό κομμάτι της «αλήθειας» του.
Κάθε ευκαιρία για φωτογράφιση πορτραίτου την αντιλαμβάνομαι σαν πρόσκληση στο άδυτο της ψυχικής υπόστασης του φωτογραφιζόμενου. Αυτό με βοηθάει να κρατώ την σύνδεση με τον άνθρωπο που ήμουν την στιγμή της δικής μου συνειδητοποίησης.
Έχεις μια ιδιαίτερα ευαίσθητη φωτογραφική ματιά απέναντι στη γυναικεία φύση. Κάτι που μπορεί να διακρίνει κάποιος αμέσως είναι ότι αντιμετωπίζεις το γυναικείο σώμα με απόλυτο σεβασμό.
Στις φωτογραφίες μου επιδιώκω να αντανακλώ την εικόνα της γυναίκας μέσα από τα ίδια της τα μάτια. Είναι η εικόνα της γυναίκας που έχει απόλυτη συνείδηση του εαυτού της, απαλλαγμένη από την πίεση που δέχεται από μιντιακά πρότυπα, δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο είναι και το εγώ της. Δεν αρνείται φυσικά την ερωτική της φύση όμως η σεξουαλικότητα της δεν είναι το κυρίαρχο στοιχείο της ταυτότητας της
Παράλληλα όμως καταφέρνεις και διατηρείς μια ισορροπία μεταξύ γυναικείας και ανδρικής φιγούρας στις εικόνες σου.
Από τα πρώτα αντρικά πορτραίτα μου είχα την ευχάριστη έκπληξη να διαπιστώσω ότι οι άντρες έχουν καλή διάθεση να πάρουν μέρος στο παιχνίδι των εικόνων και να μας συστήσουν στο αγόρι που κρατούν μέσα τους. Διέκρινα μεγαλύτερη άνεση και αυτοπεποίθηση μπροστά στο φακό κι αυτό έκανε την προσωπικότητα τους να κυριαρχεί στο κάθε concept.
Η παρούσα περίοδος επέφερε περιορισμούς στη φωτογραφική σου δραστηριότητα;
Τα γεγονότα αυτής της περιόδου επηρέασαν τις ζωές όλων μας. Προσωπικά με περιόρισαν στο να φωτογραφίζω ό,τι φωτογράφιζα στο περιβάλλον γύρω μου. Και γύρω μου υπήρχαν άνθρωποι. Όμως οι απανωτές καραντίνες με έφεραν κοντά στην αρχική μου ανάγκη να επικοινωνήσω αναπαράγοντας συναισθηματικές μνήμες. Μικρές στιγμές που κάνουν παύση στον χρόνο.
Προγραμματίζεις κάποια έκθεση αυτόν τον καιρό ή έχεις στο μυαλό σου κάτι άλλο;
Τα σχέδια για συμμετοχή μου σε εκθέσεις για την ώρα παραμένουν σε αναμονή, για όταν οι συνθήκες μας το επιτρέψουν και πάλι. Αυτή την περίοδο λοιπόν, μελετάω ένα αρκετά φιλόδοξο φωτογραφικό project.
Μίλησέ μου γι’ αυτό.
Πρόκειται για τη φωτογραφική απόδοση μύθων και τοπικών θρύλων, που πάντα με γοήτευαν, ξεκινώντας από τον τόπο της Κασσάνδρας Χαλκιδικής όπου ζω και εργάζομαι τα τελευταία χρόνια. Θα χρειαστεί αρκετός προσωπικός χρόνος και κόπος και σίγουρα δεν θα πραγματοποιηθεί εύκολα γιατί θέλω οι πρωταγωνιστές να είναι πραγματικοί κάτοικοι των περιοχών όπου αναφέρεται η ιστορία. Θεωρώ ότι το τελικό αποτέλεσμα θα συμβάλει, μέσα από μια σύγχρονη εικαστική προσέγγιση, να γίνουν γνωστοί και να διατηρηθούν αυτοί οι μύθοι που είναι μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της κάθε περιοχής κι ένα πολύτιμο κομμάτι τόσο των δεσμών όσο και της συλλογικής μνήμης των κατοίκων της.
«Δεν ξέρω ποια γρανάζια κινούνται μέσα μας όταν κοιτάμε φωτογραφίες, ειδικά φωτογραφίες καλλιτεχνών όπως ο Cartier-Bresson, αλλά δεν είναι μόνο η όραση που δουλεύει, ούτε μονάχα η φαντασία»
18°
