ΠΡΟΤΖΕΚΤΟΡΑΣ: Η φωτογράφος Λένα Αρκουμάνη μιλάει στην ATHENS VOICE για την πορεία της.
Για την Λένα όλα ξεκίνησαν από μια ταινία. Γοητεύτηκε από τον σκοτεινό θάλαμο, από την αργή εμφάνιση της εικόνας, της ζωής μέσα από το σκοτάδι. Αποφάσισε λοιπόν να γίνει φωτογράφος και όπως λέει η ίδια, από τον σκοτεινό θάλαμο πέρασε στον «φωτεινό θάλαμο» της ζωής.
«Το 1986, οι σχολές φωτογραφίας ήταν μετρημένες στα δάχτυλα. Ήρθα στην Αθήνα λοιπόν, για να σπουδάσω φωτογραφία πρώτα στην ΑΚΤΟ και μετά για δύο χρόνια στην FOTOKONISI, με δάσκαλο τον Γιώργο Πασσιά. Τρία χρόνια μετά, έφυγα για το Παρίσι. Σπούδασα άλλα δύο χρόνια σε σχολή φωτογραφίας εκεί. Όμως αν δεν δουλέψεις ατομικά και προσωπικά δεν μαθαίνεις. Θέλει ψάξιμο, τρέξιμο, αναζήτηση. Έχω περάσει από όλα τα στάδια. Άλλωστε στη φωτογραφία δίνεις πάντα εξετάσεις».
Σπουδάστρια φωτογραφίας στην Πόλη του Φωτός. Μίλησέ μου, για αυτή την περίοδο.
Αγάπησα την πόλη φωτογραφικά, είδα το φως της, τους ανθρώπους της, τους ρυθμούς της. Η φωτογραφία άρχισε να μου γίνεται καθημερινότητα. Δεν έβγαινα ποτέ χωρίς την μηχανή μου αφήνοντας τα πόδια μου να με οδηγήσουν στο θέμα και να εστιάσω στη στιγμή. Είναι ερωτική η σχέση με τη στιγμή. Την επιλέγω, την ξεχωρίζω, της δίνω ζωή, την κάνω αθάνατη. Μαγεύομαι από κάτι ούτως ή άλλως μαγικό από μόνο του. Δεν μιλάς, περιμένεις να την απομονώσεις. Οι εικόνες γράφονται στο χαρτί και μαζί βγαίνει η αγάπη, η ενέργεια, το πάθος του θέματος. Και μετά… βγαίνει συναίσθημα; Τη «νιώθουν» την εικόνα σου; Τότε πραγματικά κάτι έγινε!
Παρίσι, 1991
Μετά από δυο χρόνια επιστρέφεις στην Ελλάδα, και …
…έρχεται η απογοήτευση! Αλλιώς τα περίμενα, αλλιώς τα βρήκα. Χρειάστηκε υπομονή στην αρχή. Εφημερίδες, περιοδικά, studio, διαφημιστική φωτογραφία, ρεπορτάζ, θέατρο, διαδηλώσεις, αθλητικά, αρχιτεκτονικά κι άλλες τόσες κατηγορίες. Παπαράτσι όμως, απέφυγα να γίνω. Μέχρι σήμερα βασικές μου αρχές είναι η διακριτικότητα και η ευθύνη του κουμπιού. Δεν εκθέτω κόσμο, δεν εκθέτω προσωπικές στιγμές. Είναι λεπτές οι ισορροπίες ανάμεσα στον άνθρωπο που φωτογραφίζεται και στον φωτογράφο. Προσωπικά, θέλω να φωτογραφίζω τα φώτα της πόλης όταν η πόλη κοιμάται.
Παρίσι, 1990. Studio, αναλογική φωτογραφία
Κάποια στιγμή αποφάσισες να επιστρέψεις στη γενέτειρά σου και να ανοίξεις δικό σου φωτογραφείο.
Στο Αγρίνιο, εκεί γεννήθηκα και μεγάλωσα. Επέστρεψα στα τέλη του 1992. Αναλογική μηχανή, φιλμ, γάμοι, βαφτίσεις. Ανδροκρατούμενο επάγγελμα και μάλιστα με τους περισσότερους συναδέλφους πάνω από τα 50. Κρίσιμα χρόνια που όμως με βοήθησαν σαν άνθρωπο και μπορώ να πω ότι με καθόρισαν. Ο γάμος και η βάφτιση ήταν τα βασικά στοιχεία του φωτογραφείου. Είχα βέβαια και τα δικά μου θέματα, είχα το δικό μου στούντιο, τον δικό μου σκοτεινό θάλαμο. Δεν άντεξα όμως για πολύ.
Αγρίνιο, 1994. Studio, αναλογική φωτογραφία
Έφυγες πάλι για την Αθήνα;
Ναι, το 2000 όταν βρήκα δουλειά ως φωτογράφος, υπεύθυνη σε μία εταιρεία. Μετά άλλαξα εντελώς επάγγελμα γιατί άλλαξα ζωή. Ιδιωτική υπάλληλος σε γραφείο. Καμία σχέση με την φωτογραφία. Ήρθε ο γάμος μου, η γέννηση του παιδιού μου και το 2010 επέστρεψα πάλι στο Αγρίνιο. Άργησα να ξαναπάρω μηχανή στα χέρια μου κι όταν ξαναπήρα ήταν πια 2014 και ήταν ψηφιακή! Σοκ! Δέος! Τραβάς όσες φωτογραφίες θες και τις βλέπεις κατευθείαν! Απίστευτο! Ξαφνικά ήρθαν στο μυαλό μου όλα τα παλιά. Το παρελθόν, έγινε μέλλον. Γνώση και όνειρο ταυτίστηκαv.
Και άρχισες να δραστηριοποιείσαι φωτογραφικά ξανά και μάλιστα θα έλεγα, αρκετά δυναμικά.
Το 2015 επένδυσα φωτογραφικά τα τραγούδια του μουσικού συγκροτήματος «ΑΤΡΟΠΟΝ» και το 2017, με την πολύτιμη βοήθεια και στήριξη του ζωγράφου Χρήστου Γαρουφαλή, έκανα την πρώτη μου ατομική έκθεση τον «Ανάδρομο» στη Δημοτική Αγορά Αγρινίου. Από τα τέλη του 2017, μετά από προτροπή του καλού μου φίλου ηθοποιού και σκηνοθέτη Νίκου Καραγεώργου, δουλεύω ένα project στο εγκαταλειμμένο νοσοκομείο Χατζηκώστα στο Μεσολόγγι, όπου με ιατρικά ρούχα και μάσκες, γυμνά κορμιά περιφέρονται και στέκονται μπροστά στο φακό μου. Οκτώ ωραίοι άνθρωποι, που τους ευχαριστώ που με εμπιστεύτηκαν και με βοήθησαν να κάνω αυτήν την τόσο σημαντική δουλειά για μένα. Η πανδημία όμως, φρέναρε αυτό το project, αλλά η χρήση της μάσκας που στο φακό μου κρατούσε ρόλο αισθητικό, ήρθε στην καθημερινότητά μας δυόμιση χρόνια μετά, τραγικά επίκαιρη.
«Άμλετ», ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, 2017
Επιπλέον, συνεργάζεσαι με το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου και είσαι μέλος στην «Ταξιδεύουσα».
Η συνεργασία μου με το ΔΗΠΕΘΕ είναι κάτι που με κάνει πραγματικά πολύ χαρούμενη. Στην «Ταξιδεύουσα» είμαι μέλος από το 2018. Είναι ένας όμορφος χώρος που λειτουργεί ως στούντιο και γκαλερί. Διοργανώνουμε εκθέσεις παλαιών και νέων καλλιτεχνών και φυσικά κάνουμε ωραίες φωτογραφίσεις και βιντεογραφικές δουλειές. Και κάπως έτσι συμμετείχαμε στην Art–Thessaloniki. Εδώ να πω ότι από την 1η Φεβρουαρίου ξεκινήσαμε και μια ψηφιακή, διαδικτυακή έκθεση σκιτσογραφίας.
Η ψηφιακή εποχή θεωρείς ότι «ευνοεί» τους φωτογράφους;
Η ψηφιακή εποχή, αν μη τι άλλο, είναι για όλους. Εσύ επιλέγεις τις προτεραιότητες σου και αναλόγως παρουσιάζεσαι. Όπως επιλέγεις το θέμα σου κάπως έτσι επιλέγεις και την παρουσία του. Δεν κατηγορώ αλλά δεν υποστηρίζω κιόλας την τόσο έντονη επεξεργασία εικόνας. Ακόμα και στα πρόσωπα υπάρχουν όρια, αρκετά με τα στημένα αψεγάδιαστα «μούτρα». Θα μου πεις παλιά δεν ήταν τα φίλτρα; Δεν ήταν ο σκοτεινός θάλαμος που επίσης χώραγε επέμβαση; Ήταν αλλά ήταν αλλιώς. Έχει τόσες επιλογές η φωτογραφία που μόνο να σε μαγεύει μπορεί. Και το καταφέρνει. Έχει γίνει άλλωστε το χόμπι πολλών και το επάγγελμα άλλων τόσων.
Τι είναι αυτό που αναζητάς με το φακό σου και μέσα από αυτόν θέλεις να το μεταφέρεις και στους υπόλοιπους;
Στα 50 άρχισα να ψάχνω αυτό το μαγικό, να δημιουργώ το δικό μου φως για τη δική μου εποχή. Άλλωστε όσο μεγαλώνουμε τόσο πιο αόρατοι γινόμαστε για την κοινωνία. Αναζητώ ένα βλέμμα που θα διαρκέσει για πάντα, ένα συναίσθημα την ώρα που το «βλέπεις». Μια αιωνιότητα σε επίπεδη μορφή. Μου αρέσει να εκθέτω τη δουλειά μου, μου αρέσει να μπορώ να πω αυτά που δεν λέγονται. Τη δική μου αλήθεια.
Νεπάλ, 2018
Είσαι ένας άνθρωπος που αγαπά τα ταξίδια, δίνουν «τροφή» στη φωτογραφία σου. Έχει επηρεάσει η παρούσα περίοδος της «καραντίνας», με τον περιορισμό των μετακινήσεων εννοώ, τις επιλογές των θεμάτων σου;
Η «καραντίνα» η ίδια είναι το θέμα που φωτογραφίζω αυτή την εποχή. Εικόνες μέσα από την καθημερινότητα που όμως ο φωτογράφος μπορεί να απεικονίζει με άλλη οπτική, σε άλλα επίπεδα. Δεν έχει λάβει ακόμη τελική μορφή, πάω βήμα βήμα, μέρα μέρα. Κάτι σαν την καραντίνα που βιώνουμε, δηλαδή.
Πολύπυλο, 2020)
Ποιες είναι οι σκέψεις σου για αυτήν την περίοδο;
Σε αυτό το μεταβαλλόμενο «τώρα» προσπαθώ να κρατηθώ πάνω απ' όλα υγιής και ψύχραιμη. Ελπίζω ό,τι κι αν γίνει να είναι αντιμετωπίσιμο, να μπορεί να δώσει μόνο θετικά στοιχεία στο μυαλό του καθενός μας. Να γίνει αφορμή για μια άλλη στάση ζωής, ενός άλλου ρόλου μας στην κοινωνία. Να νοιαστούμε για τον διπλανό μας και κυρίως να πούμε έξω από τα δόντια αυτό που μας βασανίζει. Έχουμε καθήκον να επιστρατεύουμε τις επιθυμίες μας, είναι ένας στόχος που οφείλουμε να έχουμε.
«Δεν ξέρω ποια γρανάζια κινούνται μέσα μας όταν κοιτάμε φωτογραφίες, ειδικά φωτογραφίες καλλιτεχνών όπως ο Cartier-Bresson, αλλά δεν είναι μόνο η όραση που δουλεύει, ούτε μονάχα η φαντασία»
7°
