Ο συναρπαστικός κόσμος της Ελένης Αλμπαρόζα

Στο τραπέζι που έτυχε να γνωρίσω τη νεαρή φωτογράφο Ελένη Αλμπαρόζα, της είχε δοθεί το προσωνύμιο «Μικρή Σοφία Λόρεν». Είναι γεγονός πως στο πρόσωπο της 23χρονης Ελληνοϊταλίδας, όπου συναντιούνται κάμποσοι πολιτισμοί, κυριαρχεί το ιταλικό ταπεραμέντο, η αγριάδα της μεσογειακής ομορφιάς, με τα έντονα φρύδια και τα κρυστάλλινα μάτια. Ωστόσο η Ελένη είναι ένα πιο περίπλοκο μείγμα από αυτό. 

Ενεπλάκη με τη φωτογραφία στην ηλικία των 14 και ένα χρόνο μετά είδε μία φωτογραφία της στις σελίδες του ιταλικού National Geographic. Το γεγονός αυτό της έδωσε την ώθηση που χρειαζόταν και έκτοτε έχει αφιερώσει τη ζωή της στη φωτογραφία στην οποία, όπως λέει, χρωστάει αυτό που είναι σήμερα.

Γοητευμένη από την ελευθερία και τον νομαδικό τρόπο ζωής, ακολουθεί αντισυμβατικές ομάδες ανθρώπων προσπαθώντας να δημιουργήσει μαζί τους την απαραίτητη οικειότητα για να της επιτρέψουν να εισέλθει στον κόσμο τους. Δημιουργεί έντονους δεσμούς με τα αντικείμενα που φωτογραφίζει, παθιάζεται με το φωτορεπορτάζ και παράλληλα σπουδάζει Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, «ένα εξαιρετικό εργαλείο για την καθημερινότητά μας», όπως λέει.

Είσαι αυτό το μοναδικό μεσογειακό μείγμα. Νιώθεις περισσότερο Ελληνίδα, Ιταλίδα ή πολίτης του κόσμου;
Αυτή η ερώτηση με φέρνει πάντα σε δύσκολη θέση. Είναι αλήθεια ότι είμαι μια περίεργη μείξη. Γεννήθηκα στην Αθήνα από Ελληνίδα μητέρα με καταγωγή από την Μ. Ασία και Γερμανό -Σικελιανό πατέρα, έπειτα μετακόμησαμε στη Β. Ιταλία και εκεί μεγάλωσα σε πολλές διαφορετικές πόλεις με ανθρώπους από κάθε γωνιά του πλανήτη. Κάποιοι φίλοι μου ήταν από την Αλβανία, τη Ρουμανία τη Β. Αφρική και ένας από τους καλύτερούς μου φίλους ήταν από τον Καναδά. Επίσης μεγάλωσα για πολλά χρόνια σε μία λατινοαμερικάνικη κοινότητα, έτσι σήμερα λέω ότι νιώθω περισσότερο ότι ανήκω σε αυτούς τους ανθρώπους παρά σε ένα συγκεκριμένο μέρος πάνω σε αυτό τον πλανήτη. Ανήκω στις εμπειρίες μου και τους ανθρώπους με τους οποίους μοιράστικα κάτι. Παρόλο που φυσικά η Μεσόγειος είναι εξαιρετικά σημαντική για μένα, με την ιστορία και τη μυθολογία της που με έχει εμπνεύσει τόσο και με ενθουσίαζε από μικρό παιδί.

Θυμάσαι πότε τράβηξες την πρώτη σου φωτογραφία;
Είναι κάπως δύσκολο. Έχω βρει φωτογραφίες από όταν ήμουν παιδί στην παραλία να κρατώ μία πολύ ντροπιαστική ροζ φωτογραφική μιας χρήσης, οπότε πιθανότατα οι πρώτες μου φωτογραφίες ανήκουν στην προϊστορία. Συνειδητά ασχολήθηκα με τη φωτογραφία, όταν ήμουν περίπου 14 χρονών. Οι φωτογραφίες μου φυσικά δεν ήταν πολύ καλές, αλλά ένιωθα πολύ άνετα και χαρούμενη να περιφέρομαι με την κάμερά μου και να εκφράζομαι μέσω αυτού του μέσου, άρχισα να βρίσκω τον εαυτό μου μέσα από αυτό.

Ποια ήταν η πρώτη σου κάμερα;
Η πρώτη μου κάμερα ήταν πολύ κακή, το χειρότερο κινητό τηλέφωνο σήμερα πιθανότατα βγάζει καλύτερες φωτογραφίες από αυτή. Ήταν μία compact, δε θυμάμαι καν τη μάρκα, αλλά δεν έχει σημασία τόσο αυτό, όσο το ότι άρχισα να εξελίσσω τον τρόπο θέασης των πραγμάτων. Μου πήρε πολύ καιρό μέχρι να καταφέρω να αγοράσω μία καλή φωτογραφική μηχανή. Έπρεπε να αποδείξω στον εαυτό μου ότι ήταν κάτι πολύ σημαντικό και άξιζε τον κόπο, καθώς το να πάρω μία καινούρια κάμερα δεν ήταν πολύ εύκολο.

Τι ήταν αυτό ωστόσο που σε κέρδισε στην φωτογραφία και πολύ περισσότερο στο φωτογραφικό ρεπορτάζ;
Ίσως να φταίει το ότι δεν ένιωθα πολύ άνετα με το να μιλάω, δυσκολευόμουν πολύ να εκφραστώ, ή το γεγονός ότι μπορεί μεν να σκεφτόμουν με λέξεις, αλλά πάντα ένιωθα ότι αυτές τις σκέψεις μπορούσα να τις μεταφέρω καλύτερα σε εικόνες. Πιστεύω ότι η φωτογραφία με έσωσε με έναν τρόπο, μπορεί να είχα καταλήξει κάπου άσχημα αν δεν την είχα ανακαλύψει, ποιος ξέρει. Είμαι πολύ χαρούμενη που βρέθηκε στη ζωή μου, ωρίμασα μέσα από αυτή, ανακάλυψα πολλά.

Σου αρέσει περισσότερο να φωτογραφίζεις τοπία ή ανθρώπους;
Μου αρέσει να φωτογραφίζω οτιδήποτε βρίσκω όμορφο και πιστεύω ότι αξίζει να αποτυπωθεί σε μία εικόνα. Μου αρέσει να κάνω φωτογραφικά ρεπορτάζ γιατί διαρκούν περισσότερο. Δεν είμαι σίγουρη ότι μπορώ να το αναλύσω ακριβώς, αλλά σίγουρα από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ήμουν ευαίσθητη στα κοινωνικά θέματα, την ανισότητα και τη μη απόδοση δικαιοσύνης, πάντα είχα μια περιέργεια για το τι και πώς συμβαίνει γύρω μου. Με ενδιέφερε πάντα η διαφορετικότητα και οι άνθρωποι. Ίσως να φταίνε και οι διαφορετικές ρίζες μου, καθώς και το γεγονός ότι ένιωθα σαν παρίας όταν ήμουν παιδί. Ήμουν εκείνο το παιδί που μπορεί να φοβόταν το λούνα παρκ, αλλά δε φοβήθηκε ποτέ τους ανθρώπους, δεν είχα ποτέ προκαταλήψεις και έβλεπα παντού την ομορφιά. Με τα χρόνια κατάλαβα ότι μόνο μέσω της φωτογραφίας μπορούσα να το επικοινωνήσω αυτό. Μου αρέσει να βρίσκω την ομορφιά στα πιο κοινά πράγματα και επίσης μου αρέσει το εξής στη φωτογραφία: σε βάζει σε αναγκάζει να γίνεις πιο προσεκτικός παρατηρητής, να μη θεωρείς τίποτα δεδομένο, σου μαθαίνει ότι η ομορφιά είναι παντού γύρω μας και απλά περιμένει να την κατανοήσουμε, ακόμα και το πιο μπανάλ πράγμα μπορεί να είναι ιδιαίτερο, σε κάνει να βλέπεις πάντα με ένα διαφορετικό τρόπο τα πράγματα. Θα έλεγα ότι η φωτογραφία σε εκπαιδεύει με έναν τρόπο να αντιλαμβάνεσαι την ομορφιά που μας περιβάλλει.

Πώς ένιωσες που μία φωτογραφία σου συμπεριλήφθηκε στις σελίδες του National Geographic, όταν ήσουν μόλις 15 ετών; Θυμάσαι τι απεικόνιζε;
Φυσικά ένιωσα μεγάλη τιμή και χαρά, κυρίως γιατί κατάλαβα ότι αυτό που κάνω άνοιγε ένα διάλογο, ότι είχε αξία και για μένα αλλά και για άλλους, ότι προσφέρω κάτι όμορφο. Ακόμη πιστεύω ότι το έργο πολλών φωτογράφων είναι ένα τεράστιο δώρο στην ανθρωπότητα με μεγάλη θεραπευτική προοπτική. Φυσικά οι φωτογραφίες μου δεν είναι σε αυτό το επίπεδο, πόσο μάλλον τότε στα 15 μου, αλλά ήμουν χαρούμενη που είχα δημιουργήσει ένα χώρο όπου μπορούμε να μοιραστούμε συναισθήματα και ομορφιά μόνο με μια εικόνα. Ήταν μία φωτογραφία από μία performance στο κέντρο της Κρεμόνα, μία από τις πόλεις που πέρασα ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής μου.

Μέχρι πού έχεις φτάσει για να τραβήξεις μία φωτογραφία;
Γεωγραφικά το πιο μακριά που έχω φτάσει είναι η Ιαπωνία και η Κούβα. Ταξιδεύω από παιδί εξαιτίας της οικογένειάς μου και κάποια από αυτά τα ταξίδια με σημάδεψαν. Έχω γυρίσει σχεδόν όλη την Ευρώπη, έχω πάει στην Ταϊλάνδη, την Ινδία, την Τουρκία, την Ιορδανία και το Ισραήλ. Αλλά τα καλύτερα ταξίδια είναι πάντα αυτά που δεν έχεις κάνει ακόμα. Επίσης θέλω να επιστρέψω σε πολλά από αυτά τα μέρη με νέα ματιά. Οι τόποι αλλάζουν, εμείς αλλάζουμε συνεχώς, έτσι θα είναι και πάλι σαν να είναι η πρώτη φορά.

Σαν κατάσταση δεν ξέρω, έχω βρεθεί σε πολύ περίεργες, αλλά πάντα με τεράστιο σεβασμό για τους ανθρώπους που φωτογραφίζω. Αυτό δεν είναι απαραίτητο για όλους, αλλά για μένα είναι πολύ και περισσότερο σαν άνθρωπος παρά σαν φωτογράφος, αν μπορώ πραγματικά να ξεχωρίσω αυτά τα δύο. Είμαι ευγνώμων στη φωτογραφία γιατί είναι ένας από τους λόγους που ήρθα σε επαφή με τόσες πολλές διαφορετικές πραγματικότητες, είχα την ευκαιρία να μπω μέσα σε αυτές, να τις ανακαλύψω. Εξαιτίας της γνώρισα φανταστικούς ανθρώπους και αυτό δε το αλλάζω με τίποτα, εστίασα στον ίδιον όφελος της εμπειρίας. Μπορεί να έχασα κάποιες καλές λήψεις έτσι, αλλά ταυτόχρονα κέρδισα την πιθανότητα έπειτα να μπορέσω να έρθω σε πιο στενή επαφή με αυτούς τους ανθρώπους και εν τέλει να καταφέρω να φωτογραφίσω κάτι ακόμα πιο ιδιαίτερο.

Αποφάσισες να ακολουθήσεις ένα τσίρκο. Τι σε εντυπωσιάζει τόσο στη ζωή των ανθρώπων που κάνουν αυτή τη δουλειά;
Από παιδί με εντυπωσίαζαν οι καλλιτέχνες τσίρκου. Κοντά στο σπίτι μου κάθε χρόνο έρχονταν η Moira Orfei, η θεά του τσίρκου, είναι ένα είδωλο αυτού του κόσμου και με ενδιέφεραν πολλοί αυτοί οι άνθρωποι που ζουν τόσο διαφορετικά από εμάς, που έρχονταν και έφευγαν όλη την ώρα φέρνοντας κάτι ασυνήθιστο στην πόλη σου. Έτσι, όταν ξεκίνησα να φοιτώ στο πανεπιστήμιο και βρέθηκα στην Μπολόνια άκουσα ότι έρχεται ένα τσίρκο στην πόλη (κλασικό με ζώα κ.λπ.) και αμέσως αποφάσισα ότι θέλω πολύ να κάνω ένα θέμα για αυτό, ότι ήμουν έτοιμη. Δυστυχώς, όταν έφτασα ο ιδιοκτήτης του τσίρκου με κυνήγησε και με απείλησε καθώς νόμιζε ότι ήμουν ακτιβίστρια υπέρ των δικαιωμάτων των ζώων και ήθελα να τους δημιουργήσω πρόβλημα. Έφυγα αλλά σύντομα πληροφορήθηκα για ένα άλλο τσίρκο, πιο σύγχρονο, χωρίς ζώα, κι έτσι πήγα. Ήταν απίστευτο, τους ερωτεύτηκα αυτοστιγμεί, με τη λυρικότητα του νομαδισμού, και σκέφτηκα ότι ίσως να είναι και μία πατρίδα για μένα, σαν έρωτας με την πρώτη ματιά. Επίσης, πάντα με εντυπωσίαζαν οι τσιγγάνοι (παρόλο που αυτού του είδους δεν αποτελούνται πλέον από τσιγγάνους, αλλά η επιρροή της κουλτούρας τους πάνω τους είναι τεράστια) και οι εναλλακτικοί τρόποι ζωής, έξω ή ενάντια στον καπιταλιστικό και ηγεμονικό τρόπο ζωής. Στ’ αλήθεια, σαν αναρχική ακτιβίστρια και ανθρωπολόγος έχω περάσει πολλά χρόνια ανακαλύπτοντας τέτοιες συνθήκες όπως, οικολογικές κοινότητες, αυτοοργανωμένες καταλήψεις, κοινότητες τσιγγάνων, αστικές φάρμες κ.λπ. και τα σύγχρονα ανεξάρτητα τσίρκο ήταν ακόμα ένα κομμάτι αυτού.

Με συγκινεί η μαγεία τους, η ποίηση, το κουράγιο τους να παίρνουν ριψοκίνδυνες αποφάσεις και να ζουν μια δύσκολη ζωή στο όνομα της ελευθερίας, της αυτονομίας και της τέχνης τους. Με πολλούς από αυτούς γίναμε καλοί φίλοι, σαν μία μεγάλη οικογένεια, και στο τέλος της μέρας πιστεύω πως αυτός ήταν ο λόγος που αποφάσισα να ταξιδέψω μαζί τους, για την ανθρώπινη αξία και τις στιγμές μας μαζί. Ανυπομονώ να βρω έναν τρόπο να τους φέρω στην Ελλάδα.

Ποια είναι η πιο δυσάρεστη κατάσταση που έχεις βιώσει κάνοντας ένα φωτορεπορτάζ;
Μμμ, δύσκολη ερώτηση. Δεν πιστεύω ότι έχω βιώσει πραγματικά δύσκολες καταστάσεις. Θέλω να πω, έχω ταξιδέψει χωρίς ούτε ένα ευρώ κυριολεκτικά στην τσέπη μου για ένα πρότζεκτ, αλλά δεν ήταν καθόλου δυσάρεστο. Πιστεύω ότι το πιο δύσκολο είναι να κατανοήσεις τον άλλο και να κατανοήσουν κι αυτοί γιατί εισβάλλεις στη ζωή τους και τραβάς φωτογραφίες σε τόσο προσωπικές τους στιγμές. Βέβαια αυτό είναι μέρος του παιχνιδιού, είναι μία πρόκληση, αλλά παράλληλα κάτι πολύ σημαντικό, καθώς σου διδάσκει ότι οι άνθρωποι στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο πρόθυμοι να σε εμπιστευτούν απ’ ό,τι νομίζεις.

Έχεις κάποια περίεργη ιστορία να μοιραστείς;
Πολλές, δεν θα μπορούσα να διαλέξω μονάχα μία. Πολλές αστείες καταστάσεις, άλλες συγκινητικές, μερικές ακόμα και στενάχωρες. Έχω ζήσει ιστορίες με ανθρώπους που έχουν επιβιώσει από πόλεμο στη χώρα τους και αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν για να σώσουν την οικογένειά τους, ανθρώπους που έχουν ζήσει καταστάσεις που δεν μπορείς να φανταστείς στο ταξίδι τους μέχρι να φτάσουν στη χώρα μας. Έχω έρθει κοντά με ανθρώπους που έχουν κάνει φυλακή ή με ανθρώπους που έχουν νοσηλευτεί σε ψυχιατρικά κέντρα, αλλά ακόμα και σε όλες αυτές τις καταστάσεις προσπαθώ να δείξω το πιο ανθρώπινο κομμάτι, εκείνα που μας ενώνουν και όχι εκείνα που δημιουργούν αποστάσεις μεταξύ μας, αυτά που μας επιτρέπουν να συμπονάμε τον γείτονά μας. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν εκτιμώ πιο ωμές δουλειές, το αντίθετο, πιστεύω ότι οι πιο σκληρές εικόνες είναι σημαντικές για το κοινό αίσθημα και ωρίμασα πολύ η ίδια ακριβώς μέσα από τέτοιες δουλειές. Έχω ζήσει μια πολύ γεμάτη ζωή για την ηλικία μου στην οποία έχω γνωρίσει απίστευτους ανθρώπους χάρη στη φωτογραφία και είμαι πολύ χαρούμενη για αυτό. Ανυπομονώ να δω τι μου επιφυλάσσει το μέλλον.

Η Ανθρωπολογία σε βοηθά με τη φωτογραφία και το ανάποδο;
Η ανθρωπολογία έχει τεράστια επιρροή στο έργο μου. Ήταν κάπως προφανές ότι θα κατέληγα να σπουδάζω αυτό. Μπορώ να πω ότι είχα ανθρωπολογική αντίληψη από πριν στις φωτογραφίες μου και φυσικά με τον καιρό αυτό έγινε όλο και πιο εκλεπτυσμένο. Επίσης η εμπειρία μου στη φωτογραφία με έκανε πιο ευαίσθητη στο αντικείμενο. Η ανθρωπολογία είναι ιδιαίτερα σημαντική και ο καθένας μας θα έπρεπε να έχει μία ιδέα, έτσι ώστε να καταλάβει καλύτερα την ανθρωπότητα και τις διαφορές της και να έτσι να εξαλειφτούν κάποιες τοξικές πολιτιστικές εμμονές όπως ο εθνικισμός, ο ρατσισμός, η πατριαρχεία και ούτω καθεξής. Είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για την καθημερινότητά σου. 

---

Δείτε τη δουλειά της Ελένης Αλμπαρόζα εδώ.