Ανδρέας Κατσικούδης: Το ταξίδι ξεκινάει από μέσα σου

Φωτογραφίζει, σκηνοθετεί, διοργανώνει εκθέσεις, αρθρογραφεί, γράφει ποίηση, διδάσκει και διδάσκεται. Πέτρα που κυλά δεν χορταριάζει. Αυτή η φράση, μου έρχεται στο μυαλό, συζητώντας με τον Ανδρέα Κατσικούδη.

Ανδρέα είσαι σε μια πορεία συνεχούς κίνησης και δημιουργίας σε πολλούς τομείς για πάρα πολλά χρόνια.
Πιστεύω ότι χρειαζόμαστε τρία πράγματα στη ζωή μας: αθλητισμό για το σώμα, τέχνη για το πνεύμα και φίλους για την ψυχή. Θέλω να είμαι δραστήριος και δημιουργικός γιατί έτσι νιώθω ότι εξελίσσομαι κι ότι έχει νόημα η ζωή. Με ενδιαφέρει να γίνω και γνωστός, αλλά να το κάνω μέσα από χρήσιμα πράγματα. Αν αποτύχω τουλάχιστον θα μου μείνουν οι φίλοι!

Διδάσκεις παιδιά δημοτικού. Χρησιμοποιείς την τέχνη για να τα δραστηριοποιήσεις;
Χρησιμοποιώ τον κινηματογράφο για να μάθουν να αφηγούνται ιστορίες και να αναπτυχθούν κοινωνικά και συναισθηματικά. Βλέπουμε ταινίες από όλο τον κόσμο και συζητάμε για την αδικία, το ρατσισμό, τις διαφορετικές κουλτούρες. Πριν λίγα χρόνια κάναμε με ένα τμήμα της έκτης δημοτικού την ταινία «Η ΞΕΝΗ» που μιλάει για το σχολικό εκφοβισμό. Την έχουν δει πάνω από 500.000 άτομα στο YouTube. Χρησιμοποιώ επίσης τη μουσική για να αναπτύξουν την ευαισθησία τους. Ακούμε κάτι «περίεργο» π.χ. τζαζ ή πανκ και μετά τους εξηγώ τι άκουσαν, τι κρύβεται από πίσω (κοινωνικά, πολιτιστικά, ιστορικά) και έτσι αναπτύσσεται το ενδιαφέρον τους. Η τέχνη απευθύνεται στο συναίσθημα και είναι πολύ δυνατό εργαλείο για έναν εκπαιδευτικό.

Οι ενήλικες δεν διέφυγαν της προσοχής σου. Ομάδα Διάφραγμα 24, λοιπόν. Κάτι γίνεται στο Cinemarian.
Διδάσκω φωτογραφία και κινηματογράφο για χρόνια σε διάφορους χώρους. Μια μέρα έμαθα για το Cinemarian, πήγα να τους γνωρίσω και κόλλησα εκεί! Μετάφερα τα σεμινάρια μου και τις εκθέσεις στον χώρο του, και φτιάξαμε ένα δημιουργικό στέκι που το ξέρουν πια οι περισσότεροι στην Αθήνα. Το Διάφραγμα 26 είναι φωτογραφική ομάδα που αποτελείται από μαθητές μου και λίγους φίλους επαγγελματίες φωτογράφους που σέβομαι την καλλιτεχνική τους υπόσταση. Θέλουμε να κάνουμε ότι δεν κάνουν οι άλλοι. Για παράδειγμα κάθε χρόνο κάνουμε ένα φεστιβάλ (πέρσι ήταν στο θέατρο Εμπρός, φέτος στο BOOZE) με συμμετοχή διαφόρων καλλιτεχνών. Βοηθάμε ως φωτογράφοι εθελοντικά, διοργανώνουμε μπαζάρ για την συγκέντρωση χρημάτων που πηγαίνουν σε ομάδες προσφοράς (π.χ. Κιβωτός του Κόσμου, Άλλος Άνθρωπος), δίνουμε τη δυνατότητα σε νέους φωτογράφους να παρακολουθήσουν δωρεάν μαθήματα κι εκδηλώσεις ή να δείξουν τη δουλειά τους. Πρόσφατα έφτιαξα στο Cinemarian την Λέσχη Κλεψύδρα που στόχο έχει να μαζευόμαστε όσοι κάνουμε ταινίες χωρίς χρήματα, να συζητάμε τα σχέδιά μας και να βοηθάμε ο ένας τον άλλο στα γυρίσματα. Ενώνουμε ιδέες, εξοπλισμό και φυσική παρουσία και προχωράμε.

Ποια χαρακτηριστικά θεωρείς ότι είναι απαραίτητο να διαθέτει κάποιος για να ασχοληθεί με την εικόνα; Είτε ως φωτογράφος είτε ως σκηνοθέτης;
Για να κάνεις τέχνη θέλει δουλειά και μελέτη! Μελέτη όχι τόσο της τεχνικής, όσο της ίδιας της τέχνης. Της αισθητικής και των ιδεών της. Τόσα χρόνια που μελετάω ιστορία τέχνης βλέπω ανθρώπους παθιασμένους που δούλευαν σκληρά, με στόχους, όραμα, επιρροές από παντού, λάθη και πειραματισμούς, για να φτάσουν να ξέρουμε σήμερα τα έργα τους. Σήμερα όμως, λίγοι ενδιαφέρονται να μελετήσουν ή να προσπαθήσουν με επιμονή. Οι περισσότεροι νομίζουν ότι έχουν ταλέντο (κάποιοι σίγουρα θα έχουν) και αυτό τους αρκεί.

Από όσο γνωρίζω, ταξιδεύεις αρκετά. Πόλεις – ορόσημα στα φωτογραφικά ταξίδια σου υπάρχουν;
Όπου πάω, κάτι έχω να πάρω. Φωτογραφικά βρήκα πόλεις πολύ ενδιαφέρουσες για ταξιδιωτική, αλλά κυρίως για φωτογραφία δρόμου και πορτρέτα ανθρώπων όπως: Πόλη του Μεξικού (ένα σύμπαν από μόνη της), Τίρανα (χρώμα, αντιθέσεις και φιλικότητα), Νέα Υόρκη (το «μαύρο» Μπρούκλιν κυρίως), Μπανγκόκ (απίστευτο χρώμα και χαμόγελο), Όσλο (πολιτισμός σε όλα τα επίπεδα), και Τόκυο (αισθητική από το παρελθόν και το μέλλον δίπλα δίπλα). Η χειρότερη πόλη για μένα είναι η Αθήνα. Περνάω καλά εδώ και δεν φεύγω - μπορώ να βρω τα πάντα (π.χ. δωρεάν εξοπλισμό για τις ταινίες μου και τις καλύτερες βιβλιοθήκες). Αλλά φωτογραφικά δεν ξέρω πώς να χειριστώ αυτό τον οπτικό θόρυβο.

Φωτογραφία και εκθέσεις ή σκηνοθεσία ταινιών μικρού μήκους και συμμετοχές σε φεστιβάλ;
Α, δεν ήθελα ποτέ να γίνω σκηνοθέτης! Βοηθούσα σε ταινίες όπως μπορούσα και κάθε φορά που έβλεπα τον σκηνοθέτη να τρέχει αγχωμένος έλεγα «Αυτό, δεν θέλω να το περάσω ποτέ…». Αλλά μια μέρα είσαι κάπου, βλέπεις κάτι να κινείται και έχει θορύβους και μουσικές και νιώθεις ότι αυτό δεν βγαίνει στη φωτογραφία, χρειάζεσαι το βίντεο. Και ύστερα μια άλλη μέρα λες: έχω μια ιστορία στο μυαλό μου, ας δοκιμάσω να τη γυρίσω!

Έχεις μια συνεχή παρουσία ως αρθρογράφος σε έντυπα αλλά και διαδικτυακά και είσαι συντάκτης στο περιοδικό Photonet. Είναι εύκολο να συνδυαστεί η συνεχής κίνηση και εγρήγορση του φωτογράφου – σκηνοθέτη με την «στατικότητα» και συγκέντρωση που απαιτεί η γραφή;
Είναι δύσκολο! Θα ήμουν καλύτερος φωτογράφος και σκηνοθέτης, αν διάβαζα κι έγραφα λιγότερο. Από τη στιγμή όμως που θέλεις να διδάξεις τότε χρειάζεσαι μελέτη και συγγραφή, αλλιώς κοροϊδεύεις τον κόσμο και τον εαυτό σου. Γράφω επίσης γιατί βλέπω στη σχετική αρθρογραφία (κυρίως στη φωτογραφία) δογματισμούς και αφορισμούς. Αυτοί οι δάσκαλοι ή συγγραφείς έχουν συνειδητοποιήσει ότι μιλούν για τέχνη;

Το βιβλίο σου για τη φωτογραφία το ξέρω. Μάλιστα διατίθεται διαδικτυακά δωρεάν για όποιον ασχολείται ή ενδιαφέρεται για το αντικείμενο. Αυτό που δεν γνώριζα είναι ότι γράφεις ποίηση.
Ποιήματα γράφω από το Λύκειο. Πώς μπορείς να μην γράψεις ποίημα αν σε πνίγει κάτι; Σιγά σιγά μαζεύτηκαν αρκετά, κάποια μπήκαν σε ανθολογίες κι αυτό με ενθάρρυνε κι έτσι αποφάσισα να εκδώσω μια ποιητική συλλογή, που επιμελήθηκε η Κονδυλένια Μπούσμπουρα και εκδόθηκε από τις εκδόσεις  Κίνητρο το 2018.

Ποια θεωρείς την ποιο σημαντική στιγμή στην μέχρι τώρα πορεία σου;
Κάθε μικρή επιτυχία κρατάει λίγο! Λες, εντάξει το έκανα αυτό, και τι έγινε; Μετά τι κάνω; Χάρηκα πάντως απίστευτα το πρώτο μου εξώφυλλο σε περιοδικό (Γεωτρόπιο), το πρώτο  δημοσιευμένο άρθρο και την πρώτη μου ταινία που παίχτηκε στο φεστιβάλ Δράμας (και γυρίστηκε σε λίγες μέρες και χωρίς καθόλου  χρήματα). Οι αποτυχίες όμως είναι πιο πολλές και πεισμώνω. Τι κάνω λάθος; Γιατί δεν εξελίσσομαι; Δουλεύω αρκετά; Έχω κάτι να πω; Ενδιαφέρεται κανείς;

Θεωρείς την Αθήνα μια όμορφη πόλη; Πώς σου φαίνεται μέσα από τον φακό;
Η Αθήνα είναι δύσκολη πόλη για τη φωτογραφία γιατί έχει μεγάλο οπτικό θόρυβο. Έχεις όμως όλες τις φυλές του κόσμου και αυτό δίνει τη δυνατότητα για ταξίδι χωρίς να πας μακριά. Και δεν μιλάω απλά για μια φωτογραφία, αλλά να ακούσεις ιστορίες, να δοκιμάσεις γεύσεις, να χορέψεις μουσικές. Το ταξίδι ξεκινάει από μέσα σου και συνεχίζεται στη γειτονιά σου, πριν πας πιο μακριά. Και η γειτονιά μας πια τα έχει όλα.