Cindy Sherman. H ντίβα της φωτογραφίας

Το 1980 η πτυχιούχος καλών τεχνών Σίντι Σέρμαν είναι μόλις 26 χρονών, όμως ήδη έχει βγάλει γλώσσα στον εικαστικό κόσμο και την κοινωνία της Νέας Υόρκης με τη σειρά έργων Untitled Film Stills. 70 ασπρόμαυρες αυτοπροσωπογραφίες περιγράφουν τους ρόλους που επεφύλαξε για τα θηλυκά το σινεμά των 50s και 60s. Πώς «βλέπει» τη γυναίκα το Χόλιγουντ, τα b-movies, τα φιλμ νουάρ, ο γαλλικός σοφιστικέ κινηματογράφος, με λίγα λόγια οι άνδρες; αναρωτιέται η Σίντι. Για να απαντήσει, στήνεται μπροστά στην κάμερά της, αρχίζει τις μεταμφιέσεις και γίνεται το κορίτσι με τα 70 πρόσωπα-στερεότυπα: γυναίκα καριέρας, μοιραία σεξοβόμβα, βαρεμένη νοικοκυρά, κακοποιημένη κακομοίρα, προκλητική Λολίτα, μουσίτσα βιβλιοθηκάριος, ξεπεσμένη αριστοκράτισσα, μοναχική ταξιδιώτισσα… Οι εικόνες της, ανοικτές σε όλες τις μεταφράσεις, επιτρέπουν τη φαντασία του θεατή να οργιάσει, να δημιουργήσει τα δικά του συμφραζόμενα και ιστορίες, να καταστήσει άκυρες στην ουσία τις πολυάριθμες αναλύσεις των ειδικών. Κυρίως, λένε πως η τέχνη μπορεί (και πρέπει) να είναι παιχνίδι.

Από τη σειρά έργων Centerfolds.

Την επόμενη χρονιά, η Σίντι πέφτει με τα μούτρα στο χρώμα και την επίθεση. Κατά παραγγελία του περιοδικού Artforum, δημιουργεί τα Centerfolds, ερωτικές εικόνες κοριτσιών περίπου σαν αυτές που φιλοξενούν στις κεντρικές σελίδες τους τα ανδρικά περιοδικά. Η Σίντι πρωταγωνιστεί σε διπλό ρόλο. Είναι το φωτογραφιζόμενο pin up -αντικείμενο του πόθου- girl, και την ίδια στιγμή ο (υποτιθέμενος) άνδρας φωτογράφος με το αχόρταγο βλέμμα.

Το επόμενο βήμα έρχεται το 1989 με τα History Portraits. Υιοθετώντας για πρώτη φορά και ανδρικούς ρόλους, η Σέρμαν βασίζεται σε έργα-αριστουργήματα διαφόρων καλλιτεχνικών ρευμάτων (αναγέννηση, μπαρόκ, ροκοκό, νεοκλασικισμός) για να τα παρωδήσει. Καταφέρνει να στοιχίσει γύρω της όσους υπερασπίζονται τη ρήξη με το παρελθόν και την παράδοση.

Από τη σειρά έργων History Portraits.

Με αποκρυσταλλωμένη αισθητική και ιδεολογική άποψη, συνεχίζει ακάθεκτη μέχρι σήμερα: Fairy Tales (1985), Disasters (1986), Sex Pictures (1992), Σουρεαλιστικές Εικόνες Τρόμου (1994-96), Hollywood/Hamptons (2000-2002), Clowns (2003), Society Portraits (2008), Photographic Mural (2010), φωτογραφήσεις μόδας (1983-2011) είναι μερικές από τις διάσημες σειρές της δεύτερης πιο ακριβής φωτογράφου του κόσμου. Η λέξη-κλειδί για το ιδίωμα της Σίντι Σέρμαν είναι μάλλον το «γκροτέσκ». Η έννοια του «ωραίου» και η απόδοσή του δεν αποτελεί σε καμιά περίπτωση ζητούμενο. Σημειολογικά, βασίζεται σε κώδικες του αλλόκοτου: υπερβολικά χαρακτηριστικά, μεγάλες μύτες, υπερμεγέθεις γλουτοί, κατατρομαγμένα βλέμματα, ξεχειλωμένα αιδοία, φανταχτερά κακόγουστα ρούχα, ακρωτηριασμένες κούκλες, θεατρικές πόζες, ένα καρναβάλι, ένα πάρτι φρικιών.

Από τη σειρά έργων Untitled Film Stills.

Σε τεχνικό επίπεδο, η Σίντι Σέρμαν είναι σαν ελβετικός σουγιάς: τα κάνει όλα και συμφέρει. Τα τελευταία 35 χρόνια, ποζάρει, μακιγιάρει, χτενίζει, κάνει styling, σκηνοθετεί, επινοεί περσόνες, υποδύεται ρόλους, κάνει performance, φωτογραφίζει. Σε ιδεολογικό επίπεδο, το έργο της περιγράφει σκοπίμως μερικά από τα πιο κακομακιγιαρισμένα μοντέλα-κεφάλαια της κοινωνίας της ευμάρειας: την καταδυνάστευση του σύγχρονου ανθρώπου από τα κλισέ της επιτυχίας και του κοινωνικού στάτους, το κυνήγι της νεότητας και ομορφιάς, την κατασκευή της θηλυκότητας. Η διάλεκτός της θέτει ζητήματα ταυτότητας, σχολιάζει τον κορεσμό του οπτικού μας ορίζοντα από την υπερπροσφορά εικόνων, μιλά για την ίδια τη φύση του μέσου της φωτογραφίας. H Σίντι Σέρμαν, που γεννήθηκε στις 19 Ιανουαρίου του 1954, είναι μια ντίβα, είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της μεταμοντέρνας φωτογραφίας, μια από τις μεγαλύτερες κυρίες της πρόκλησης και της σύγχρονης τέχνης.