Τα γυμνά σώματα, οι λήψεις ωδή στο σκληρό ομοφυλοφιλικό έρωτα και στο σαδομαζοχισμό, η αισθητική ανακάλυψη των ορίων του ανθρώπινου σώματος είναι στοιχεία που με μια πρώτη ματιά κυριαρχούν στις φωτογραφίες του Robert Mapplethorpe, του φωτογράφου που ήταν ταυτόχρονα σούπερσταρ και αυστηρά εικαστικός. Ακόμα και οι φωτογραφίες των λουλουδιών, αιχμηρές και άρτιες, συνθέτουν εντέλει σκηνές ερωτισμού. Καθώς τα έργα του έρχονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, από την 1η Νοεμβρίου θα έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε πολλά περισσότερα για τον Mapplethorpe και την τέχνη του. Πρόκειται για στοιχεία αμετάφραστα, μπορούν μόνο να βιωθούν μέσα από την εμπειρία μιας έκθεσης.
Πίσω από τα σώματα που υποκύπτουν στη βαναυσότητα ή αποκαλύπτουν αλλαζονικά την αρτιότητά τους (με την καταστροφή να μοιάζει να είναι πάντα η μοίρα τους), κρύβονται σαφείς αναφορές και επιρροές από την κλασική τέχνη, σπαράγματα Καραβάτζιο, σπουδή στη γλυπτική του Μικελάντζελο, απηχήσεις των ιστοριών που άκουγε από τους καθολικούς γονείς του. Κρύβεται κυρίως η υποδόρια και καθοριστική επίδραση που άσκησαν πάνω του οι άνθρωποι που πέρασαν από τη ζωή του. Η ανθρωπογεωγραφία της «χώρας Mapplethorpe» γίνεται εύγλωττος οδηγός-μεταγλωττιστής στην περιήγηση στις φωτογραφίες του, με επωδό τη φράση του «Η Εκκλησία με οδήγησε στον Θεό, το LSD στο Σύμπαν, η Τέχνη με οδήγησε στο διάβολο και το σεξ με έκανε να μείνω εκεί». Στον εκθεσιακό χώρο της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών περισσότερα από 100 έργα, στη γνωστή μεγάλη κλίμακα που αγαπούσε ο φωτογράφος, στήνονται αυτές τις μέρες, φτιάχνοντας ένα τοπίο που η Αθήνα δεν έχει ξαναδεί…
Ο Mapplethorpe και οι άλλοι
Η ομοφυλοφιλία (όχι ακόμα). Καλοκαίρι του 1963, στα 16 του χρόνια. Τον συλλαμβάνουν να κλέβει πορνογραφικά περιοδικά για γκέι στην Times Square. Δεν έχει καμία ομοφυλοφιλική σχέση έως τότε.
Η Πάτι Σμιθ. Φθινόπωρο του 1967, στα 18 του χρόνια. Η Πάτι Σμιτ –20 χρονών και μόλις έχει δώσει το μωρό της για υιοθεσία– φτάνει στη Νέα Υόρκη. Συναντιώνται τυχαία ξανά και ξανά – σε μπαρ, βιβλιοπωλεία. Γρήγορα γίνονται φίλοι και εραστές. Είναι συνέχεια μαζί, παντού. Μένουν σε φτηνά ξενοδοχεία και καταλήγουν στο Chelsea Hotel. Kυκλοφορούν με τον Άλεν Γκίνσμπεργκ, την Τζάνις Τσόπλιν, τον Σαμ Σέπαρντ. Όσο και αν η ερωτική του περιδίνηση τον απορροφά, πάντα έχει στο νου του την Πάτι: θέλει να την βοηθήσει να γίνει διάσημη. Όταν πεθαίνει από AIDS το 1989, δίπλα «στο νεκροκρέβατό του» είναι η Πάτι Σμιθ.
Η ομοφυλοφιλία (η πρώτη ερωτική σχέση). Καλοκαίρι του 1970, γνωρίζει το μοντέλο David Conrad. Τον ερωτεύεται, γίνεται ο πρώτος του σύντροφος. Η Πάτι Σμιθ δεν έχει ακόμα συνειδητοποιήσει τη σεξουαλική ταυτότητα του Mapplethorpe και αναφέρεται σε εκείνη την εποχή ως τις μέρες «που ο Robert άκουσε το κάλεσμα της φύσης». Δεν της το είπε ίδιος, αλλά ζήτησε να το κάνει η Loulou de la Falaise, η μούσα του Yves Saint Laurent κατά τη διάρκεια ενός πάρτι.
Οι πρώτες φωτογραφίες. Το 1971 παίρνει την πρώτη του Polaroid και αρχίζει να πειραματίζεται με τον Conrad και τη Smith. Oι φωτογραφίες του είναι ερωτικές, ένα τρίγωνο που ερμηνεύει σαφείς ρόλους. Μέχρι το 1975 τραβάει περισσότερες από 1.500 φωτογραφίες, μόνο με κάμερες Polaroid. Τον εξάπτει η αίσθηση της εκπυρσοκρότησης που του δίνει η συγκεκριμένη κάμερα.
Ο Αndy Warhol (ο πραγματικός αντίζηλος της Patti Smith). Είναι η εποχή που γνωρίζει τον Αndy Warhol. Τον θαυμάζει, θέλει την προσοχή, την αποδοχή του, να γίνει –περίπου– σαν κι αυτόν. Οι polaroids του δημοσιεύονται στο «Interview», ζει στον ψυχωτικό κόσμο του Warhol, μοιράζονται τις ίδιες εμμονές: ο θάνατος, αλλά και η απεγνωσμένη ανάγκη να μείνουν ζωντανοί. Η ματαιοδοξία μαζί με την αυτοακύρωση – ο Μapplethorpe έλεγε συνεχώς «είναι άσχημος, τόσο αδύνατος…» και μετά αυτοφωτογραφιζόταν με έναν απαράδεκτο αλλά ιδιοφυή ναρκισσισμό.
Ο Sam Wagstaff (ο άνθρωπος που έφτιαξε τον Μapplethorpe). Εικονοκλάστης, σημαντικός συλλέκτης, μύθος της Νέας Υόρκης, ο Sam Wagstaff υπήρξε καθοριστικός για τον Μapplethorpe με την έννοια ότι τον βοήθησε να γίνει διάσημος, ευπώλητος, προκλητικός, επιθυμητός. Έγιναν αμέσως εραστές, παρά τη διαφορά 25 ετών που είχαν. Η Smith έγινε φίλη του –καμία αντιζηλία–, τα περιθώρια συνεργασίας και εξέλιξης και των τριών μέσα από αυτή τη σχέση ήταν προφανή. To 1975 o Wagstaff δίνει στον Μapplethorpe μια κάμερα Hasselblad 2 1/4 ιντσών. Και εκεί τελειώνει η σχέση του φωτογράφου με την Polaroid. O Wagstaff –που πέθανε και αυτός από AIDS– αποκαλούσε τον Mapplethorpe «ιδιοφυή, μικρέ μου πορνογράφε».
Οι επιρροές στην τέχνη του. (Από τον πρόλογο της Mαριλένας Καρρά στον κατάλογο της έκθεσης για τη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών) «Επιρροές από το υψηλό, προφητικό, θεοσεβούμενο σύμπαν του Blake (που τόσο αγαπούσε, όταν ήταν νέος), από τον ανατρεπτικό, γεμάτο (θεολογικά και όχι μόνον) ερωτήματα, απέλπιδα και αναπόδραστο κόσμο του Rimbaud, την Εποχή που πέρασε στην Κόλαση, αλλά και από την ταπεινή και έκπτωτη συνθήκη του Genet, από τα σχέδια και τη γλυπτική του Michelangelo και της ελληνορωμαϊκής εποχής, αλλά και από τα έργα του Duchamp, από την ονειρική και οπτικά ρηξικέλευθη κοσμολογική εκδοχή του Cocteau, αλλά και από την οργανωμένη κοσμικότητα της τέχνης του Warhol… Μαντόνες, εκδοχές της εικονογραφίας του Αγίου Σεβαστιανού, ναύτες, άγγελοι και δαίμονες στοιχειώνουν και ενεργοποιούν την εικονοποιητική του διαδρομή. Σύμφωνα με τη μαρτυρία της Patti Smith, ο Robert Mapplethorpe σέβεται καλλιτέχνες, όπως ο Cocteau και ο Pasolini, των οποίων το έργο είναι ένα αμάλγαμα ζωής και τέχνης, αλλά πιο πολύ απ’ όλους τον συγκινεί ο Warhol, ο οποίος καταγράφει το σκηνοθετημένο ανθρώπινο φαίνεσθαι και φέρεσθαι μέσα στο επενδυμένο με ασημόχαρτο και ασημένια μπογιά Factory του. Κλυδωνίζεται ανάμεσα στην Υψηλή Τέχνη, την οποία παράγει ο Marcel Duchamp, και στην υψηλή κοινωνία, την οποία συγκεντρώνει γύρω του και μ’ έναν τρόπο εκπροσωπεί, χωρίς να ανήκει πραγματικά σε αυτήν, ο Andy Warhol. Αυτό που σας μπερδεύει είναι στη φύση του παιχνιδιού που παίζω, γράφει και τραγουδά ο Mick Jagger το 1968 και ο νεαρός R.M. σαγηνεύεται. Εκείνο που μας μπερδεύει, λοιπόν, στα έργα του είναι στη φύση του καλλιτέχνη, και συνεπώς στη φύση των εικόνων του».
Robert Mapplethorpe, 1 Νοεμβρίου 2011 - 29 Φεβρουαρίου 2012, Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, Λ. Συγγρού 107-109, Εισιτήρια: 210 9005.800
Κάθε Δευτέρα & Τρίτη, 10.00-12.00, στον εκθεσιακό χώρο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου με θέμα «Εξερευνήστε τις πολλαπλές πλευρές του έργου του μέσα από τη φωτογραφική μηχανή σας»
«Δεν ξέρω ποια γρανάζια κινούνται μέσα μας όταν κοιτάμε φωτογραφίες, ειδικά φωτογραφίες καλλιτεχνών όπως ο Cartier-Bresson, αλλά δεν είναι μόνο η όραση που δουλεύει, ούτε μονάχα η φαντασία»
13°
