Λίντα Καπετανέα: Η Eλληνίδα χορεύτρια με τη διεθνή καριέρα

Μαζί με τον Josef Fruček αποτελούν τους RootleesRoot. Ζευγάρι στο χορό και στη ζωή. Δραστήριοι και δημιουργικοί. Χορευτές, δάσκαλοι, performer. Λαμπεροί. Συμμετέχουν στα πιο σημαντικά φεστιβάλ της Ευρώπης, συνεργάζονται με διεθνείς ομάδες και κορυφαία ονόματα του χορού, όπως ο Άκραμ Καν, οι παραγωγές τους ταξιδεύουν κι έχουν αποσπάσει σημαντικά διεθνή βραβεία. Με τη Λίντα (και τον Γιόzεφ) συναντηθήκαμε στο Σύγχρονο Θέατρο λίγες ώρες πριν την παράσταση «W Memorabilia (Phaedra’s Laboratory)», σόλο εμπνευσμένο από την τραγική ηρωίδα Φαίδρα που παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στο Φεστιβάλ Αθηνών 2014 και σε διεθνή περιοδεία. Έχοντας δει την παράστασή τους το προηγούμενο βράδυ, ένα μπορώ να πω με σιγουριά... μακάρι να είχαμε την ευκαιρία να τους χαιρόμαστε στην Ελλάδα πιο συχνά.

Παρότι ένα άτομο επί σκηνής ήταν μια απαιτητική, ιδιαίτερα φροντισμένη παραγωγή. Μια οικονομημένη στις στιγμές ηρεμίας και έντασης, συγκινητική και ειλικρινής παράσταση. Μου έφερε στο μυαλό τη φράση της Πίνας Μπάους «Δεν με ενδιαφέρει πώς κινείσαι, αλλά τι είναι αυτό που σε κινεί».

Χαίρομαι πολύ που σου άρεσε. Ναι, είναι ειλικρινές αυτό που είδες γιατί είναι αποτέλεσμα δουλειάς και γιατί το αγαπάμε. Αυτή η φράση της Πίνα Μπάους περιγράφει και τη δική μας προσέγγιση. Δεν προσπαθούμε να κινηθούμε για να παρουσιάσουμε απλά κάτι στην παράσταση ή να βγάλουμε ένα κινησιολογικό υλικό και να πούμε μετά κοιτάξτε τι ωραία που το κάνουμε! Όλο αυτό που βλέπουν οι θεατές στη σκηνή έρχεται από το βασικό θέμα της παράστασης και από την έρευνά μας πάνω σε αυτό, και αυτά είναι που θέλουμε να επικοινωνήσουμε με τον κόσμο.

(σ.σ. έρχεται ο Γιόζεφ και του απευθύνει την ερώτηση) Τι σε κάνει να κινείσαι;

Γιόζεφ: Τα πάντα και τίποτα, σαν να ψάχνουμε μια επιβεβαίωση του εαυτού μας. Οι άνθρωποι είμαστε ευαίσθητα πλάσματα, συχνά όμως κλείνουμε την πόρτα σε αυτό το κομμάτι μας, φτιάχνουμε μια συγκεκριμένη ρουτίνα στη ζωή μας, όχι από επιλογή αλλά λόγω των συνθηκών. Εμείς έχουμε την τύχη να είμαστε ανοιχτοί απέναντι σε αυτή την ευαισθησία, στη δυνατότητα να επιβεβαιώνουμε στον εαυτό μας ότι υπάρχουμε και ότι η ζωή έχει νόημα. Πρέπει να επικοινωνήσεις πρώτα με τον εαυτό σου και μετά θέλεις να μιλήσεις στους άλλους. Αν δεν έχεις αυτή την πολύ προσωπική εμπειρία δεν μπορείς να μιλήσεις για τίποτα. Είναι πολύ ωραίο να είσαι δημοφιλής, αλλά κι αν δεν είσαι δεν σε νοιάζει γιατί κάνεις αυτό που πρέπει να κάνεις.

Λίντα: Όταν είμαστε στην περίοδο της δημιουργίας δεν σκεφτόμαστε αν αυτό που κάνουμε αρέσει ή όχι. Σκεφτόμαστε για εμάς επιχειρώντας να πούμε ποιο είναι το δικό μας όνειρο. Πολύ αργότερα αρχίζουμε να νοιαζόμαστε για τους θεατές, όταν ξεκινάνε οι παραστάσεις.

Το έργο που είδαμε έχει αυτοσχεδιαστικά στοιχεία;

Ο σκελετός είναι ίδιος, η ένταση, η ιστορία, αλλά αν νιώσω αυτοπεποίθηση αυτοσχεδιάζω. Επιπλέον όλα τα υλικά που χρησιμοποιούμε κι αυτά αυτοσχεδιάζουν ‒ μπορεί το χρώμα να στάξει πιο πολύ στο πάτωμα, οι τρύπες που ανοίγω να γίνουν πιο μεγάλες ή πιο μικρές, να μην προλάβει να στεγνώσει το χρώμα στον τοίχο οπότε να γλιστράω, αυτό σημαίνει πως πρέπει να προσαρμόζομαι. Όσο πιο πολλές φορές παίζουμε μια παράσταση τόσο καλύτερη γίνεται. Κάθε μέρα που περνάει, όσο χορεύω, έχω και περισσότερη έμπνευση στη σκηνή. Είναι όπως όταν μαγειρεύεις, όσο πιο πολλές φορές φτιάξεις ένα φαγητό τόσο περισσότερο θα καταλάβεις τα υλικά σου και πώς να τα χρησιμοποιήσεις.

Στο «W Memorabilia (Phaedra’s Laboratory)» το σκηνικό στήνεται τη στιγμή εκείνη, είναι μέρος της ιστορίας.

Το σκηνικό φαίνεται σχετικά απλό, αλλά κρύβει πολύ μεγάλη προετοιμασία. Στην πραγματικότητα η παράσταση ξεκινάει πολύ πιο πριν... Ο Μανώλης και ο Γιόζεφ ετοιμάζουν τα υλικά, θα ήταν ωραίο ο κόσμος να παρακολουθούσε αυτή τη διαδικασία. Οι θεατές βλέπουν το τελευταίο μέρος, αυτό που είμαι εγώ μέσα.

Όταν βγαίνεις στη σκηνή είσαι σαν τεχνίτης, ένας μάστορας που φοράει φόρμα εργασίας: πλάθεις, βάφεις, γκρεμίζεις. Σταδιακά αποκαλύπτεται η χορεύτρια.

Γιόζεφ: Αυτό βοηθάει στο να εισάγει τους θεατές στο παιχνίδι του performing. Η ιδέα ήταν να κάνουμε το κοινό να δει πώς οι ιδέες μας και τα υλικά μας αποτυπώνονται μέσα από μια συσσώρευση χειρονομιών και στην αλληλεπίδρασή τους με τα υλικά.

Λίντα: Θέλαμε οι θεατές να δουν εμένα στο εργαστήριό μου, όχι να παρουσιάσω μια παράσταση. Πηλός, μέταλλο, χρώμα, ξύλο τα στοιχεία, χωρίς φώτα θεάτρου αλλά με μια δική μας κινούμενη φωτιστική εγκατάσταση. Κι ένα μεγάλο αυτοσχέδιο μουσικό όργανο. Είναι ένα γλυπτικό δρώμενο που αφαιρεί μέχρι να μην απομείνει τίποτα και προσθέτει μέχρι τίποτα να μην μπορεί να προστεθεί.

Το θέμα της παράστασης είναι η Φαίδρα. Ο λόγος και η ιστορία πώς συνδέονται με το χορό;

Λ. Δεν θέλαμε να παίξουμε τη Φαίδρα, αλλά να εμπνευστούμε από αυτή. Κάναμε έρευνα, πήραμε αυτό που μας τράβηξε περισσότερο και μετά την αφήσαμε.

Γ. Μελετήσαμε τη Φαίδρα, πώς σκεφτόταν, τα κίνητρά της, την είδαμε να παρακαλάει ξανά, της κάναμε νεκροψία, αλλά έτσι τη μεταλλάξαμε. Φαίδρα, Μήδεια, και Πασιφάη, οι τρεις εμβληματικές φιγούρες του αρχαίου μύθου, έσπασαν όλους τους κοινωνικούς κανόνες πολύ πριν εμείς μιλήσουμε για φεμινισμό. Έχουμε χάσει την καταγωγή των εννοιών, πρέπει να ξανακάνουμε τις συνδέσεις. Η Φαίδρα είναι τρομερά εμπνευστική για να μιλήσεις για τη γυναίκα, και από εκεί για να πεις τη δική σου ιστορία. Θέλαμε να είμαστε ειλικρινείς ότι ξεκινήσαμε από εκείνη, για αυτό δείχνουμε πώς είναι το εργαστήριό της.

Λ. Μέσα στο εργαστήριο της Φαίδρας ζωντανεύει ένας κόσμος με πολλά διαφορετικά συναισθήματα και πολλαπλές όψεις της γυναικείας ταυτότητας. Είναι ένα ψυχογράφημα της γυναικείας φύσης που στηρίζεται στη γλώσσα της κίνησης και στην αλληλεπίδραση με τα υλικά. Αλλά και να μην καταλάβεις ότι είναι η Φαίδρα δεν έχει σημασία, αφήνουμε την ελευθερία στον κόσμο να νιώσει ό,τι θέλει. Το ερέθισμα δεν λειτουργεί καθόλου με τον ίδιο τρόπο, και όχι μόνο είναι διαφορετικό για τον καθένα αλλά εξαρτάται και από τη μέρα που έχεις έρθει να δεις την παράσταση, αν είσαι στενοχωρημένος, αν έχει ήλιο έξω, τα συναισθήματα που γεννιούνται είναι άλλα.

Έχετε πει πως κοινό και κριτικοί ξέρουν καλύτερα από εσάς ποιοι είστε. Κι ότι μιλώντας για τους RootlessRoot χρησιμοποιούν λέξεις όπως ακατέργαστοι, τραχείς, δύσκολο να τους κατηγοριοποιήσεις, κτηνώδεις, δραματουργία της προστριβής που προκαλεί...

Λ. Συμβαίνει μερικές φορές όσα λένε αυτοί που βλέπουν τη δουλειά μας να μας βοηθούν κι εμάς να καταλάβουμε τι είναι αυτό που κάνουμε.

Γ. Στις παραστάσεις μας πράγματι ξεχωρίζει το ωμό στοιχείο, η έντονη σωματικότητα. Δεν μας ενδιαφέρει τόσο το να δείχνουμε κάτι όμορφο, την κίνηση την προσλαμβάνουμε σαν χειρονομία. Για παράδειγμα, ο Άκραμ Καν είναι πολύ καθαρός στην κίνησή του, πολύ οργανωμένος και λαμπερός, τον τράβηξε όμως η δική μας φόρμα μας που είναι ελεύθερη και πιο ακατέργαστη, και εμπνεύστηκε από αυτό. Ο καθένας κάνει κάτι διαφορετικό. Δεν είναι θέμα αισθητικής επιλογής, έχει να κάνει με το ποιοι είμαστε. Η Λίντα έχει πάρα πολύ όμορφη κίνηση αλλά δεν το βάζει αυτό στη σκηνή, λέει πως το έχει δει τόσο πολλές φορές, δεν θέλει να το κάνω.

Λ. Δεν θα χορέψω ένα συνδυασμό κινήσεων στη σκηνή, μια χορογραφία∙ το έκανα, δεν με ενδιαφέρει πια. Η κίνηση βγαίνει από το θέμα που επιλέγουμε και από αυτό που θέλουμε να πούμε. Ούτε μας αρέσει να το ονομάζουμε χορογραφία αυτό που κάνουμε, τα έργα των RootlessRoot παρουσιάζονται πιο πολύ σε φεστιβάλ χορού, αλλά και σε φεστιβάλ θεάτρου.

Το όνομά σας πάντως συμπεριλαμβάνει τις λέξεις Dance Company...

Γ. Bad luck... Κοίτα, οι άνθρωποι εξελίσσονται, τα πράγματα αλλάζουν. Παρότι ονομαστήκαμε Dance Company ο χορός πια είναι μέρος μόνο αυτού που κάνουμε. Δεν μας ενδιαφέρει να είμαστε χορευτές ή χορογράφοι, το πιο σημαντικό για μας είναι η performance. Είναι και χορός, είναι και θέατρο, αλλά ακόμα κι αν το ονομάσουμε dance theatre πάλι μας περιορίζει, σαν να κλείνουμε τις πόρτες σε ό,τι ο όρος δεν περιλαμβάνει. Αν πρέπει να το βάλουμε σε μια κατηγορία θα το ονομάζαμε... Performing art.

Ο Γιόζεφ μάς αφήνει. Πάει να ξεκινήσει με την προετοιμασία της αποψινής παράστασης. Τον περιμένουν ο πηλός, ο γύψος, τα χρώματα...

Ποια ειναι η πορεία μιας παράστασης μέχρι τη στιγμή που ανεβαίνει στη σκηνή και φτάνει στο θεατή;

Πριν από κάθε δουλειά η διάρκεια των προβών είναι 3 μήνες καθημερινά 6-7 ώρες, αλλά πριν από αυτό έχει προηγηθεί η δουλειά η δική μου και του Γιόζεφ. Βρίσκουμε το θέμα της παράστασης, μελετάμε πάρα πολύ και μοιραζόμαστε τις ιδέες μας, πρώτα μεταξύ μας και μετά με τους συνεργάτες μας. Έπειτα εξηγούμε το θέμα σε όλους και ξεκινάμε να δουλεύουμε κινησιολογικά. Για να φτιάξεις την κίνηση χρειάζεται πάρα πολύς χρόνος, για να την περάσεις στο σώμα σου, να μπορέσεις να την εκτελέσεις σωστά. Μετά ασχολούμαστε με το κείμενο, αν υπάρχει, με τα υλικά που θα χρησιμοποιήσουμε. Η μουσική είναι από την πρώτη στιγμή παρούσα τουλάχιστον κάποια βασικά της θέματα, στη συνέχεια βρίσκει κι αυτή τη θέση της. Αλλά όλα τα δουλεύουμε παράλληλα και εξελίσσονται το ένα δίπλα στο άλλο. Κάθε παράσταση έχει πάντα πολλή δουλειά, άγχος, απαιτείται καλή ψυχική κατάσταση...

Οι RootlessRoot είναι πολύ περισσότερο δημοφιλείς στο εξωτερικό παρά στην Ελλάδα...

Στην Ελλάδα οι RootlessRoot κάνουν ένα κομμάτι κάθε δύο χρόνια. Σε αυτά τα δύο χρόνια όμως, κάθε σεζόν, κάνουμε 3 ή 4 χορογραφίες έξω, τα δύο από αυτά μεγάλες παραγωγές... Δεν μπορούμε να τα φέρουμε εδώ γιατί κοστίζουν.

Έχετε χορέψει στις μεγάλες σκηνές της Ευρώπης, σε διεθνείς παραγωγές, έχετε συνεργαστεί με μεγάλα ονόματα, όπως ο Άκραμ Καν. Πώς τα καταφέρατε;

Δεν έχουμε μάνατζερ, μόνοι μας τα κάνουμε όλα. Γίναμε γνωστοί από στόμα με στόμα, μας καλούν γιατί έχουν ακούσει για τη δουλειά μας. Έγινε το μπαμ ήδη από το πρώτο ντουέτο που κάναμε με τον Γιόζεφ, όταν ξεκινήσαμε το 2006. Αυτή τη στιγμή ταξιδεύουν 3 κομμάτια μας, οπότε αν δεν γνωρίσουν τη δουλειά μας μέσα από κάποια παραγωγή των RootleesRoot, θα τη γνωρίσουν μέσα από τις ομάδες του εξωτερικού. Κάπως έτσι η φήμη μας ταξιδεύει...

Έτσι σας βρήκε και ο Άκραμ Καν;

Ο Άκραμ μας πήρε τηλέφωνο ένα βράδυ του 2011 και μας είπε, έχω δει δουλειά σας, είμαι στις πρόβες στο σόλο «Desh» και θέλω να δουλέψουμε μαζί, θέλω να εμπνευστώ από σας ‒ κάτι που έκανε και με κάποιους άλλους χορογράφους. Πήγαμε στη Γαλλία και δουλέψαμε μαζί δύο εβδομάδες, ανταλλάξαμε πάρα πολλές ιδέες για το σόλο του. Πολλές από τις ιδέες μας έμειναν στην παράσταση. Πριν λίγους μήνες πάλι συναντηθήκαμε, μας ζήτησε να αυτοσχεδιάσουμε μαζί στη σκηνή στο Λονδίνο στο «Sadlers Wells», με ζωντανή μουσική στο φεστιβάλ Buta με τζαζ μουσικούς από το Αζερμπαϊτζάν. Ήταν πολύ ωραία εμπειρία και ελπίζω η συνεργασία μας να συνεχιστεί.

Είχες άγχος στη σκηνή με τον Άκραμ;

Όχι, να σου πω την αλήθεια δεν με ενδιέφερε που είναι γνωστός. Τον ξέρω ως άνθρωπο, εκτιμώ πάρα πολύ τη δουλειά του, όμως δεν νιώθω δέος όταν είμαι δίπλα του, δεν υπάρχει κανείς που να με κάνει να νιώθω έτσι πάνω στη σκηνή. Νιώθω τον ίδιο σεβασμό με οποιονδήποτε κι αν χορεύω, είτε είναι μαθητής μου είτε κάποιος πολύ διάσημος.

Μια στιγμή στην καλλιτεχνική σου πορεία που θα ξεχώριζες;

Ίσως μια σημαντική στιγμή στην πορεία μου ήταν όταν σταμάτησα να έχω προσδοκίες. Όταν ξεκινήσαμε την ομάδα με τον Γιόζεφ το 2006 θέλαμε αυτό που κάνουμε να ταξιδέψει, να αναγνωριστούμε, να μας μάθει ο κόσμος... Κάποια στιγμή αυτό άλλαξε. Τώρα πια έχουμε δουλειές, βγάζουμε χρήματα, διδάσκουμε πάρα πολύ. Όταν σταματάει να σε καίει η φιλοδοξία ηρεμείς και σαν καλλιτέχνης και σαν άνθρωπος, δεν σε ενδιαφέρει να βγεις μπροστά, να δείξεις κάτι. Βέβαια μου αρέσει να βγαίνω στη σκηνή και να δείχνω τον εαυτό μου, σίγουρα υπάρχει ένας ναρκισσισμός, αλλά όχι σε σημείο να με απασχολεί αυτό. Θέλω να είμαι καλός άνθρωπος, αυτό είναι το σημαντικό.

Η κρίση σε απασχολεί;

Μένω στην Ελλάδα αλλά όλες μου οι δουλειές είναι στο εξωτερικό – αστειευόμαστε μερικές φορές λέγοντας ότι ερχόμαστε στο εξοχικό μας στην Αχαρνών. Στην Ελλάδα δεν έχουμε έσοδα, και για τους καλλιτέχνες, όπως για όλους, είναι πολύ δύσκολα. Είναι πολλά τα χρόνια που χτίζεται η κρίση, στα χρόνια της ευημερίας ήμασταν ο καθένας μόνος του, ο καθένας για την πάρτη του. Ίσως τώρα αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε πιο πολλά πράγματα. Πώς αντιμετωπίζω εγώ την κρίση; Δουλεύοντας και προσπαθώντας να κάνω τη δουλειά μου καλά. Αν όλοι κάναμε τη δουλειά μας, όχι πολύ καλά, απλώς καλά, αντί να τα περιμένουμε όλα από τους άλλους, ή ο κόσμος να παίρνει το μισθό και να μη δουλεύει, ή να καταφεύγουμε σε απάτες και κλεψιές... Όταν έμενα στις Βρυξέλλες στη γειτονιά ήταν ένας σκουπιδιάρης που έπαιζε με τη σκούπα, το χαιρόταν, αγαπούσε τη δουλειά του ακόμα κι αν η δουλειά του ήταν να σκουπίζει, κι εμείς όλοι τον αγαπούσαμε πολύ. Από αυτούς τους ανθρώπους εμπνέομαι, κι αυτό προσπαθώ να πω αλλά και να δείξω με τη δουλειά μου ως καλλιτέχνης. Αυτό είναι που πρέπει να κάνουμε όλοι, οτιδήποτε έχουμε ή μας έρθει στη ζωή να το αγαπήσουμε και να το κάνουμε καλά.

Μίλησέ μας για το Fighting Μonkey.

Είναι μια πρακτική που έχουμε αναπτύξει με τον Ζόζεφ τα τελευταία 8 χρόνια και αφορά οποιονδήποτε αγαπάει να κινείται. Έχει μεγάλη ανταπόκριση, ειδικά στο εξωτερικό, έχουμε ήδη λίστα αναμονής. Έχουμε ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο με το Fighting Μonkey, στην Αθήνα κάναμε ένα πενθήμερο σεμινάριο τα Χριστούγεννα. Τον Νοέμβριο μας έχουν καλέσει Χονγκ Κονγκ, Ταϊβάν και Ιαπωνία, όπου θα κάνουμε σεμινάρια στον κόσμο του αθλητισμού. Είναι μια πρακτική που την εξελίσσουμε συνεχώς, δεν έχουμε μείνει μόνο στο χορευτικό στοιχείο. Έχουμε πάρει στοιχεία και από πολεμικές τέχνες, έχουμε μιλήσει με πολλούς αθλητές, ολυμπιονίκες, χορευτές για τον τρόπο που γυμνάζονται, το πώς αντιμετωπίζουν το σώμα τους.

Η πρακτική αυτή βοηθάει κάποιον να καταλάβει πώς να προσαρμόζει το σώμα του στις συνθήκες της καθημερινότητας. Π.χ. ξέρουμε ότι όταν σηκώνουμε ένα βάρος πρέπει να λυγίσουμε τα γόνατα και να το φέρουμε κοντά στο κέντρο. Όταν όμως θέλω να σηκώσω το παιδί μου από το αυτοκίνητο δεν θα το κάνω έτσι. Πρέπει να γυμνάσω το σώμα μου και για αυτές τις καταστάσεις, και για να μετακομίσω το σπίτι μου, όχι μόνο για να χορέψω στη σκηνή. Μεγαλώνοντας μας μαθαίνουν να προστατεύουμε το σώμα μας, το σώμα μας όμως είναι μια πολύ γερή κατασκευή, δεν θα έπρεπε να φοβόμαστε τόσο. Στο Fighting Μonkey δουλεύουμε σε ζευγάρια. Δίνουμε μία συνθήκη κίνησης και κάποιους κανόνες και μέσα από το παιχνίδι τα ζευγάρια αναπτύσσουν στρατηγικές κίνησης που όχι μόνο γυμνάζουν το σώμα αλλά το βοηθούν να φτιάξει μια καινούργια μνήμη εξασκώντας τις ικανότητές του. Προσπάθεια. Μάχη. Ικανότητα προσαρμογής. Παιχνίδι. Πάνω από όλα δημιουργικότητα, σε ό,τι κι αν κάνουμε. Όλα τα πράγματα αλλάζουν. Για να επιβιώσουμε πρέπει να μάθουμε να προσαρμοζόμαστε, να είμαστε δημιουργικοί, να δούμε τα όριά μας και σταδιακά να διευρύνουμε τους φυσικούς και δημιουργικούς μας ορίζοντες.

Εσύ ζεις πλήρως αυτή τη συνθήκη της συνεχούς δημιουργίας...

Μου αρέσει η δουλειά μου πάρα πολύ. Πληρώνομαι από το χόμπι μου, αν μπορούμε να το πούμε έτσι. Από τότε που ξεκίνησα να κάνω χορό έχω δουλέψει πάρα πολύ σε αυτό που κάνω, ζω από αυτό και προσπαθώ να το κάνω καλά. Ναι, είμαι πολύ τυχερή, που μπορώ και γνωρίζω τόσο πολύ κόσμο στο εξωτερικό, να ανταλλάσσω ιδέες, που μπορώ και έρχομαι εδώ, που έχω τα παιδιά μου, που έχω αυτούς τους γονείς που μου τα κρατάνε, που είμαι υγιής πάνω από όλα, δεν έχω παράπονα από τη ζωή...

Info: Ως 29/3, Σύγχρονο Θέατρο, Ευμολπιδών 45, Γκάζι, 2103464380