Εικαστικα

Χαίρε, ω χαίρε, Μεγάλε Ανατολικέ!

Η Άννα Φιλίνη, ο Εμπειρίκος και το Παρίσι στη Θεσσαλονίκη

«Ταξίδι προς την Ελευθερία». Τέσσερις τοιχογραφίες-στοχασμός στην Ιστορία, στο πατάρι του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης. Ο απόπλους του βρετανικού οπλιταγωγού πλοίου Ματαρόα για τη Γαλλία, λίγο πριν το ξέσπασμα του Εμφυλίου στην Ελλάδα και η φυγάδευση στην ουσία μιας «καραβιάς» νέων ανθρώπων που στο μέλλον έμελλε να διαπρέψουν στη φιλοσοφία και την ποίηση, τις εικαστικές τέχνες και το στοχασμό. Αξελός, Καστοριάδης, Κρανάκη, Ανδρικοπούλου, Αξιώτη και Προβελέγγιος, Χατζηλαζάρου, Κουλεντιανός, Ξενάκης... σαν σπάνια είδη που, ως άλλος Νώε, ο Γάλλος Πρόξενος Οκτάβιος Μερλιέ περισυνέλεξε διασώζοντάς τα από τη δίνη του πολέμου.

Μια φανταστική συνάντηση του Πάμπλο Πικάσο με τον Αντρέα Εμπειρικό μετά την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, σε ένα τραπέζι καφενείου στις όχθες του Σηκουάνα, με τους Εγγονόπουλο, Μπρετόν και τη σύντροφο του Πάμπλο εκείνη την εποχή, την Ντόρα Μάαρ να τους παρακολουθούν. Στο κάδρο και ο περίφημος κόκκινος σαλτιμπάγκος, το τρελό alter ego του Πικάσο.

Μια εικόνα από την «Οκτάνα», τη φανταστική πόλη του μέλλοντος, οικοδομημένη στα «υψιπέδα της οικουμένης», όπως την οραματίστηκε ο Εμπειρίκος, με τους πολίτες της να γεύονται ηδονές, αγάπη, δικαιοσύνη και καλοσύνη.

Και τέλος, ο πίνακας «Πολλές φορές τη νύχτα», σχόλιο για τη σημερινή κρίση, αλλά και όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια, χαρές, γλέντια, ξενύχτια και η απότομη προσγείωση στο μελαγχολικό σήμερα, με τους ήρωες να γεύονται ματωμένα κόκκινα κρασιά, δίπλα τους ανθίζουν τριανταφυλλιές της λύπης και αστέρια ελπίδας.

Ένας τετράπτυχος ζωγραφικός στοχασμός στην Ιστορία και τον έρωτα, την ποίηση και το ταξίδι, την ανατροπή και τη βάναυση καθημερινότητα, γεγονότα που συμβαίνοντας καθόρισαν τύχες αλλά και υπερρεαλιστικές προσεγγίσεις ανατροπής και ελευθερίας, αυτή είναι η ζωγραφική της Άννας Φιλίνη: μια πιο βαθιά και ευρύτερης κλίμακας θέαση του παρελθόντος με τη φαντασία να ορίζει τον ορίζοντα.

Με κλειδί της αφήγησης τη χρονολογία 1945, αφού τότε ξεκινά και το ταξίδι του Ματαρόα, αλλά και η σύλληψη από τον Εμπειρικό του «Μεγάλου Ανατολικού», τα χρώματα και τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στην ανάπτυξη αυτού του τετράπτυχου έργου κινούνται γύρω από μια πολύ συγκεκριμένη προβληματική: η απελευθέρωση των ανθρώπων από δεσμά και καθηλώσεις που στρεβλώνουν. Οι πανανθρώπινες επιθυμίες που λίγοι όμως τυχεροί μπορούν να γευτούν, αφού λίγοι καταφέρνουν να σαλπάρουν με τους Μεγάλους Ανατολικούς και τα απελευθερωτικά Ματαρόα. Οι ματαιώσεις του σήμερα οδηγούν στο μαύρο που πέφτει σαν χιόνι στην οθόνη- προβολή του μέλλοντος. Αλλά την ίδια στιγμή, ως από μηχανής Θεός, η ελπίδα που παίρνει σάρκα και σχήμα υποδεικνύοντας τα ρόδινα σάλτα προς το χάρτη του ιδανικού αύριο, εκεί όπου όλοι θα είμαστε ποιητές, στοχαστές και ζωγράφοι.

Μπορείτε να δείτε αυτή την έκθεση και σαν παιχνίδι. Πέρα από τους συμβολισμούς και τα έντονα χρώματα, την οπτική γωνία ιστορικής αφήγησης και τα λυτρωτικά της μηνύματα, υπάρχει και ένα συνεχόμενα αποτυπωμένο «ιερό» namedroping. Πίνα Μπάους και Λούσιαν Φρόιντ, Σβορώνος και Παπαϊωάννου, Κλαούντιο Αμπάντο και πολλά άλλα σώματα και μάτια που κατάφεραν να μετατρέψουν την κραυγή της απελπισίας σε απρόοπτες νύχτες ευτυχίας και απελευθέρωσης. Και είναι τρομακτικής ομορφιάς η αντίστιξη του μέσα και του έξω, η εντός ζωγραφική της Φιλίνη και οι έξωθεν νεραντζούλες της Οδού Αγίου Μηνά, έτσι όπως μόνο ένα τζάμι τις εμποδίζει, να εισβάλουν η μια στην περιοχή της άλλης, καταργώντας όρια και διαστήματα.