Τα «κεντήματα» της Μαρίας Όλγας Βλάχου ταξιδεύουν στην Καλαμάτα

«Unhappy is immoral» μου λέει η Μαρία Όλγα Βλάχου. Μια φράση του WIlliam Morris που αποτελεί μανιφέστο ζωής. Ο σπουδαίος αυτός καλλιτέχνης, που άλλαξε το βρετανικό design τον 19ο αιώνα και που το έργο του γνώρισα στο Walthamstow του Λονδίνου, είναι πηγή έμπνευσης. «Ταυτίστηκα με το πόσες τέχνες έκανε, πόσο πολυσχιδής ήταν: έγραφε βιβλία, ποίηση, ζωγράφιζε, φιλοσοφούσε και παράλληλα αναβίωνε μεσαιωνικά μοτίβα με έναν πολύ δικό του τρόπο (ταπετσαρίες, υφάσματα). Πόσο σύγχρονο όλο αυτό! Η φράση αυτή ενσαρκώνει τον πυρήνα του Arts and Crafts Movement, το οποίο πρέσβευε την επαναφορά της χειροτεχνίας και της αισθητικής στην καθημερινότητα, μακριά από τη μηχανική, μαζική παραγωγή που οδηγούσε σε φτηνά, αδιάφορα προϊόντα. Ουσιαστικά, ο Morris θεωρούσε ότι ηθική, ομορφιά και εργασία είναι αλληλένδετα, και πως ό,τι δεν φέρνει ικανοποίηση και χαρά είναι ανήθικο από τη φύση του. Μια πολύ δυνατά πνευματική φράση και σίγουρα όχι toxic positivity».

Συναντάω τη Μαρία Όλγα Βλάχου με αφορμή την πρώτη της ατομική έκθεση «Remembering the Future: Uncutting Cords» στον χώρο Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια». Μέσα από δεκατέσσερα έργα μεγάλων διαστάσεων κι ένα βίντεο, μετέφρασε σε ψηφιακές απεικονίσεις «κεντημένες» στο χέρι, τα υφαντά, τα κεντητά και τα πλεκτά που χάθηκαν ή κρύβονται σε σεντούκια. Αφουγκραζόμενη τις ανάσες των γυναικών, που σε παλαιότερες εποχές και διαφορετικές συνθήκες, μετέτρεπαν το βίωμά τους σε τέχνη, μετατρέπει κάθε βελονιά σε pixel και φέρνει το σημαντικό χθες στο ελπιδοφόρο αύριο.

Η Στηλομαντήλα της Καρπάθου, ένα παραδοσιακό νυφικό πουκάμισο από το Μενίδι Αττικής, επιτοίχια κεντήματα από τα νησιά του Ιονίου, τα κεντητικά μοτίβα της γιορτινής φορεσιάς του Αλμυρού Μαγνησίας αποτελούν έμπνευση για τη Μαρία Όλγα Βλάχου, όπως και η αγάπη ως αιώνιος δεσμός, η οικειότητα, ο έρωτας στη σύγχρονη εποχή, η επικοινωνία μέσα από τα emojis.

«Η στιγμή που δεν θα ξεχάσω ποτέ είναι εκείνη που τελειώσαμε το στήσιμο του έργου/installation που είναι εμπνευσμένο από το νυφικό πουκάμισο από το Μενίδι Αττικής (μέρος της συλλογης Β.Γ Καρέλια) και φωτίστηκε. Είναι αυτό που λέω ότι θέλω να προκαλούν όλα τα έργα μου εκστατική συνειδητότητα. Είναι και η πρώτη φορά που δουλεύω σε μια τόση μεγάλη διάσταση και με φως, το οποίο ήταν ένα πρωταρχικό μου όραμα». Το βίντεο installation είναι για εκείνη το επόμενο βήμα της καλλιτεχνικά. «Η χρήση εικόνας, ήχου, φωτός, κίνησης σε μεγάλη διάσταση (τέχνη και τεχνολογία ) είναι αυτό που με κάνει να θυμάμαι το μέλλον μου»

Υπάρχουν δύο πολύ ωραίες ιστορίες της Μαρίας Όλγας Βλάχου σε σχέση με τα νήματα της μνήμης της με το κέντημα. «Η μητέρα μου είχε μία δυσκολία όταν ήταν νέα στο να κρατήσει μια εγκυμοσύνη. Ακόμα η ιατρική δεν ήταν προηγμένη σε αυτά τα θέματα. Όποτε για να με κρατήσει, έπρεπε η ίδια να καθηλωθεί στο κρεβάτι για 9 μήνες. Αυτούς τους 9 μήνες από ότι μου λέει κένταγε και διάβαζε. Θεωρώ πλέον, αφού ένωσα τα dots έχοντας κάνει 10 χρόνια ψυχανάλυση, ότι αυτή η ιστορία με το “κέντημα” καταγράφηκε από τον εμβρυακό σάκο ως το νήμα μου με τη ζωή», θα μου πει.

«Επίσης η γιαγιά μου έπλεκε πάντα (ίσως γι' αυτό και η μαμά μου κένταγε) και μεγαλώνοντας μαζί της έμαθα να την παρατηρώ την ώρα που έπλεκε ή να τη βοηθάω. Αυτό που με συγκινούσε ήταν πάντα ότι την ώρα που έπλεκε, κένταγε ήταν σαν να έκανε shut down από τον υπόλοιπο κόσμο, απολύτως αφοσιωμένη στο έργο της, και αυτό που με εντυπωσίαζε είναι πως είχε διεκδικήσει αυτόν τον χρόνο για αυτή χωρίς αυτό να είναι συνειδητό. Αλλά όλοι ξέραμε ότι αυτός ήταν ο χρόνος της και δεν ενοχλούμε για κανέναν λόγο. Γι' αυτό και κάθε φορά που κάποιος σύντροφός μου προσπαθούσε να μου πει «μην αφιερώνεις τόσο χρόνο στην τέχνη σου» αντιδρούσα και συνήθως έφευγα γιατί για εμένα είναι πρωταρχική ανάγκη να έχω τον δικό μου χωρόχρονο γιατί εκεί συνδέομαι με τα νήματα της ύπαρξής μου με έναν τρόπο. Οπότε θεωρώ ότι μέσω του δικού μου ψηφιακού κεντήματος καταγράφω, πέρα από τις ιστορίες άλλων γυναικών και την προσωπική, προγονική μου ιστορία ως κόρη, εγγονή και γυναίκα και την ευγνωμοσύνη μου που γαλουχήθηκα από δυνατές ανεξάρτητες δημιουργικές γυναίκες».

Όμως και η έκθεσή της είναι μια γυναικεία υπόθεση «και αυτό πολύ μου αρέσει τώρα που το σκέφτομαι εκ των υστέρων. Το ότι έγινε στον χώρο της Συλλογής Βικτωρία Γ. Καρέλια, και ότι τα έργα μου είδαν πρώτα οι γυναίκες του χώρου (οι κυρίες Βικτωρία και Τζίνα Καρέλια) και μετά πέρασαν την έγκρισή από το ΔΣ του Λυκείου Καλαμάτας. Τα νήματα ή dots πάντα ενώνονται στο τέλος. Γι’ αυτό κι αγαπάω και παρακολουθώ τη Bella Freud. Πέρα από το ότι είμαι λάτρης της δουλειάς της, μ' αρέσει πολύ η σχέση της με την προγονική της ιστορία. Και τι ιστορία! Με μπαμπά τον Lucian Freud και προπάππου τον Sigmund Freud. Πώς κατάφερε να το κάνει όλο αυτό και μόδα και ταινίες και ιστορίες γραπτές και ταυτότητα στο podcast της “Fashion Neurosis” που είναι η καινούργια μου εμμονή όταν κεντάω».

Τα τελευταία χρόνια εκτός από την τέχνη της, η Μαρία Όλγα δουλεύει ως εξωτερικός συνεργάτης της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και δούλεψε για την υλοποίηση των συλλεκτικών αντικειμένων κληρονομίας της ΔΕΗ. «Ειδικεύομαι στον σχεδιασμό σειρών κληρονομιάς γιατί ακόμα και ως art director δεν μπορώ να κάνω κάτι που δεν έχει μια σημαντική ιστορία από πίσω». Επανερχόμαστε στον William Morris: «η τέχνη και η δημιουργικότητα έπρεπε να είναι πηγές χαράς και να ενσωματώνονται στην καθημερινή ζωή. Η δυστυχία –είτε προερχόταν από κακή εργασία, είτε από άσχημα αντικείμενα, είτε από κοινωνική αδικία– θεωρούταν από αυτόν ανήθικη, επειδή αναιρούσε την ανθρώπινη ευτυχία και την ολοκλήρωση της. Μαζί με τον Martin Margiela, που επίσης αναβίωσε παλιά κλασσικά σχέδια με έναν βαθιά καινοτόμο τρόπο, αποτέλεσαν μια πολύ ισχυρή πηγή έμπνευση για το πώς αναδιατυπώνουμε κάτι παρελθοντικό που για κάποιο λόγο μας κινεί». Με αυτούς τους δασκάλους σαν έμπνευση ξεκίνησε να δημιουργεί αυτή την γλώσσα με τα dots με σκοπό να αποδώσει αλλιώς και ίσως να επαναφέρει στην καθημερινότητα σύμβολα και σχέδια της ελληνικής λαϊκής παράδοσης. «Να εκφράσω μέσα από αυτά τις δικές μου ανησυχίες, ερωτήματα και να τιμήσω τις γυναίκες χειροτέχνες με έναν τελείως δικό μου τρόπο».

INFO
«Remembering the Future: Uncutting Cords». Έως 13 Απριλίου 2025. Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια», Σταδίου 64, Καλαμάτα.