Τέχνη σε δράση: Το 2025 αποκαλύπτεται

Η νέα χρονιά προμηνύεται γεμάτη από καλλιτεχνικά δρώμενα, με πολυαναμενόμενα εγκαίνια μουσείων ανά τον κόσμο, αλλά και πειραματικές μπιενάλε σχεδόν σε κάθε ήπειρο. Οι λάτρεις της τέχνης μπορούν να ξεκινήσουν από τώρα να κάνουν το ταξιδιωτικό τους πρόγραμμα, προκειμένου να παρευρεθούν σε μερικές από τις πιο κοσμοϊστορικές εκθέσεις του 2025.

Οι μεγάλες διεθνείς καλλιτεχνικές εκθέσεις του 2025 - Τα εικαστικά γεγονότα της νέας χρονιάς

Τρία νεοϋορκέζικα μουσεία επιστρέφουν με νέο λουκ

Τελευταία, το τοπίο των μουσείων στη Νέα Υόρκη έχει υπάρξει κατηφές, εν μέρει επειδή τρεις σημαντικοί φορείς -η Frick Collection, το New Museum και το Studio Museum στο Χάρλεμ- απουσιάζουν εδώ και καιρό από τον δημόσιο διάλογο. Έχουν όλα κλείσει τις πόρτες τους στο κοινό, εξαιτίας επεκτάσεων και ανακαινίσεων, όμως όλα πρόκειται να επαναλειτουργήσουν μέσα στο 2025.

Η επέκταση του New Museum, που προσθέτει 60.000 τετραγωνικά μέτρα στην υπάρχουσα δομή του, το καθιστά μάλλον το μεγαλύτερο από αυτά τα ανακαινισμένα ιδρύματα, όμως το Studio Museum είναι το πιο λαμπερό. Προγραμματισμένο να ανοίξει το φθινόπωρο, το νέο κτίριο του Studio Museum, συνολικού μεγέθους 82.000 τετραγωνικών μέτρων πρόκειται να ανεβάσει δραματικά το προφίλ αυτού του πρωτοποριακού φορέα, που έχει αναθρέψει πολλές γενιές Αφροαμερικανών καλλιτεχνών.

Ο οίκος Sotheby’s στη Νέα Υόρκη «μετακομίζει»

Το διάσημο κτίριο του Ούγγρου αρχιτέκτονα Μαρσέλ Μπράουερ, στο Upper East Side του Μανχάταν, έχει δει πολλές αλλαγές μέσα στην τελευταία δεκαετία. Έχοντας χτιστεί για να στεγάσει τη συλλογή του Whitney Museum (την οποία και φιλοξένησε για πολλά χρόνια), λειτούργησε για σύντομο χρονικό διάστημα ως παράρτημα του Metropolitan, για τη συλλογή σύγχρονης τέχνης του μουσείου, ενώ αργότερα στέγασε την Frick Collection, της οποίας το κεντρικό κτίριο βρισκόταν υπό ανακαίνιση.

Τώρα, το κτίριο έχει περάσει επίσημα στην ιδιοκτησία του οίκου δημοπρασιών Sotheby’s, που θα το χρησιμοποιήσει για να στεγάσει τα κεντρικά του γραφεία. Αριστουργήματα πολλών εκατομμυρίων θα συνεχίσουν να κοσμούν αυτό το εμβληματικό κτίριο του μοντερνισμού, όμως όχι πια σε αναδρομικές εκθέσεις, αλλά σε πλειστηριασμούς, οι οποίοι συνήθως διεξάγονται τον Μάιο.

Μία «αμερικάνικη σεζόν» στο Palais de Tokyo, στο Παρίσι

Η Ναόμι Μπέκγουιθ πρόσφατα επιλέχθηκε να επιμεληθεί την Documenta 16, που θα πραγματοποιηθεί στο Κάσσελ της Γερμανίας το 2027. Πριν όμως από αυτό, τον Απρίλιο του 2025, η Μπέκγουιθ θα εγκαινιάσει μια αναδρομική έκθεση του Ρασίντ Τζόνσον στο Guggenheim της Νέας Υόρκης, όπου διατελεί επικεφαλής επιμελήτρια και αναπληρώτρια διευθύντρια.

Αργότερα μέσα στη χρονιά, στο Παρίσι, η Μπέκγουιθ θα ηγηθεί ενός φιλόδοξου προγράμματος στο Palais de Tokyo, το οποίο πρόκειται να φιλοξενήσει μια αποκαλούμενη ως «αμερικάνικη σεζόν», υπό την αιγίδα του. Λεπτομέρειες δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμα, αλλά ευελπιστούμε ότι θα μας δοθούν σύντομα στοιχεία, τα οποία θα έχουν σχέση και με την γενικότερη κατεύθυνση που θα πάρει η επόμενη Documenta.

Το Museu de Arte του Σάο Πάολο μεγαλώνει

Καθώς η Μπιενάλε Βενετίας 2024 ξεμακραίνει πίσω μας, ο επιμελητής της, Αντριάνο Πεντρόσα, έχει επιστρέψει στη βάση του, στη Βραζιλία, όπου διατελεί καλλιτεχνικός διευθυντής του Museu de Arte του Σάο Πάολο.

Το ίδρυμα αυτό έχει ήδη τραβήξει την προσοχή του κόσμου, εξαιτίας της σειράς εκθέσεων που επιμελείται ο ίδιος, με τίτλο «Historiás» (η τελευταία εκ των οποίων είναι ακόμα ανοιχτή στο κοινό), ενώ πρόκειται να τραβήξει ακόμα περισσότερο την προσοχή τον Μάρτιο του 2025, αυτή τη φορά με μια επέκταση που κόστισε 43 εκατομμύρια δολάρια, η οποία μεγαλώνει την επιφάνεια του MASP κατά περίπου 66%. Προετοιμαζόμενη εδώ και χρόνια, η επέκταση θα προσφέρει στον Πεντρόσα έναν ακόμα μεγαλύτερο καμβά, ενώ τα αποτελέσματα είναι πολλά υποσχόμενα.

Η αναδρομική έκθεση της Γιαγιόι Κουσάμα στην Ευρώπη

Διάσημη ακόμα και στο νεανικό κοινό για τη σειρά εγκαταστάσεών της, «Infinity Mirror Rooms» (που έχει γίνει φαινόμενο στο Instagram), η γεννημένη στην Ιαπωνία καλλιτέχνης Γιαγιόι Κουσάμα έχει χαράξει μία μακρά και σημαντική καλλιτεχνική πορεία. Με έδρα της τη Νέα Υόρκη, κατά τη δεκαετία του 1960 η Κουσάμα παρήγαγε γλυπτά στολισμένα με faux phalli, πίνακες που αποτελούνταν αποκλειστικά από γραμματόσημα και παραστάσεις που επικεντρώνονταν το γυμνό της σώμα, μια επιλογή που εκείνη την εποχή θεωρούταν τολμηρή.

Η μεγάλη αναδρομική έκθεση της 95χρονης σήμερα καλλιτέχνιδας θα εγκαινιαστεί στις 12 Οκτωβρίου στο Fondation Beyeler, στη Βασιλεία της Ελβετίας και ύστερα θα ταξιδέψει στο Μουσείο Ludwig της Κολωνίας, πριν ολοκληρώσει την περιοδεία της στο Μουσείο Stedelijk, στο Άμστερνταμ, στις 11 Σεπτεμβρίου του 2026.

Δύο διεθνείς μπιενάλε επιστρέφουν

Μετά την Μπιενάλε Βενετίας του 2024 και ένα χρόνο πριν την επόμενη, το φιλότεχνο κοινό θα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει, όχι μία, αλλά δύο μεγάλες φουάρ μέσα στο 2025. Την 13η Μπιενάλε του Βερολίνου, που έχει προγραμματιστεί για τον Ιούνιο αφότου αναβλήθηκε το 2024 λόγω οργανωτικών καθυστερήσεων, θα επιμεληθεί η Zasha Colah. Σύμφωνα με την περιγραφή της, η έκθεση θα εξετάζει με καχυποψία τις «ταμπέλες που οριοθετούν τις μειονότητες, χαρακτηρίζοντας τους καλλιτέχνες ως ιθαγενείς, νομάδες και ντάλιτ, θάβοντας τελικά την μία μειονότητα κάτω από την άλλη, χωρίς ποτέ να τους επιτρέπουν να είναι ίσοι, χρησιμοποιώντας τον ψευδή μύθο μιας ομοιογενούς πλειοψηφίας».

Από την άλλη, η 16η Μπιενάλε της Σάρτζα, προϊόν των επιμελητών Alia Swastika, Amal Khalaf, Megan Tamati-Quennell, Natasha Ginwala και Zeynep Öz, θα επιδείξει μια ακόμα πιο πειραματική ποιότητα με τα εγκαίνιά της τον Φεβρουάριο, καθώς το θέμα της φουάρ έχει αναπτυχθεί οργανικά από τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες.

Το Metropolitan ανοίγει ξανά την πτέρυγα Ροκφέλερ

Η πλούσια συλλογή του Metropolitan Museum of Art με έργα τέχνης από την Αφρική, τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, έχει παραμείνει στο σκοτάδι από το 2021, τη χρονιά δηλαδή που η πτέρυγα Ροκφέλερ (ο χώρος που φιλοξενεί τις γκαλερί που ειδικεύονται στη συγκεκριμένη ενότητα έργων) έκλεισε για το κοινό. Η πτέρυγα που εγκαινιάστηκε πρώτη φορά το 1982 και πήρε το όνομά της από τον Μάικλ Ροκφέλερ, τον απόγονο της ισχυρής οικογένειας που έπεσε θύμα κανιβαλισμού κατά τη διάρκεια μιας εθνολογικής επίσκεψης στη Νέα Γουινέα, θα επαναλειτουργήσει τον Μάιο με έναν νέο σχεδιασμό, που πραγματοποιήθηκε με την ευγενική χορηγία του αρχιτέκτονα Kulapat Yantrasast.

Δίπλα σε μια βασιλική αυλή των Μάγια, προϊστορικές πέτρες, ένα πέτρινο μνημείο από το Τεοτιουακάν και πολλά άλλα, θα βρίσκεται και μια νέα προσθήκη: μια γκαλερί αφιερωμένη ειδικά σε αρχαία υφάσματα από την περιοχή των Άνδεων. Σύμφωνα με τους εκπροσώπους του Metropolitan, κανένα άλλο μουσείο στις ΗΠΑ δεν διαθέτει μια γκαλερί παρόμοια με αυτήν.

Ολοκληρώνεται το παράρτημα του Guggenheim στο Άμπου Ντάμπι

Το 2006, όταν ήταν ακόμα διευθυντής του Guggenheim Museum, ο Τόμας Κρενς σχεδίασε επιτυχώς τη δημιουργία ενός παραρτήματος του διεθνούς μουσείου στο Άμπου Ντάμπι. Το σχέδιο αυτό έμελλε δυστυχώς να βυθιστεί σε διαμάχες και 18 χρόνια μετά την επίσημη υπογραφή του σε εφαρμογή, το Guggenheim Abu Dhabi, όπως θα ονομάζεται το παράρτημα του μουσείου στα Εμιράτα, έχει επανειλημμένα βρεθεί αντιμέτωπο με ισχυρισμούς για κακές συνθήκες εργασίας για τους εργάτες που ανέλαβαν την κατασκευή.

Το 2011, το Guggenheim δήλωσε ότι οι «ανησυχίες» που εξέφρασαν οι καλλιτέχνες που διαμαρτύρονταν για το σχεδιαζόμενο μουσείο ήταν «παραπληροφορημένες». Μια σειρά καθυστερήσεων και διαδηλώσεων κατά του ιδρύματος ώθησαν την κριτικό τέχνης Negar Azimi να γράψει το 2016 ότι: «Το μέλλον του Guggenheim Abu Dhabi φαίνεται αβέβαιο». Σήμερα, σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το μουσείο φαίνεται πιο κοντά από ποτέ στο να εγκαινιαστεί, καθώς η κατασκευή του αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο 2025, μαζί με την υπόλοιπη πολιτιστική περιοχή Saadiyat, της οποίας αποτελεί μέρος.

Η πρώτη αναδρομική έκθεση της Λι Μπουλ στη Νότια Κορέα

Η Λι Μπουλ είναι μία από τις πιο διακεκριμένες σύγχρονες καλλιτέχνιδες της Ασίας τις τελευταίες δεκαετίες. Αν και αποτελεί διασημότητα της Νοτιοκορεάτικης καλλιτεχνικής σκηνής, αυτή είναι η πρώτη φορά που διοργανώνεται μια τόσο μεγάλη αναδρομική έκθεση προς τιμή της. Η έκθεση με τον προσωρινό τίτλο, «Lee Bul: My Grand Narrative», θα είναι μία σύμπραξη του Leeum Museum of Art της Σεούλ και του μουσείου M+ του Χονγκ Κονγκ και θα παρουσιαστεί στο χώρο του πρώτου, τον Σεπτέμβριο του 2025.

Το έργο της Μπουλ, που ξεκινάει από την δεκαετία του 1980 και συνεχίζει μέχρι τις μέρες μας, πραγματεύεται την πολιτική του ανθρώπινου σώματος με παράξενους, αποκρουστικούς και καμιά φορά ακόμα και δύσοσμους τρόπους. Η συγκεκριμένη έκθεση θα είναι η πιο πλήρης αναδρομή στο έργο της Νοτιοκορεάτισσας καλλιτέχνιδας μέχρι τώρα.

Η πολυαναμενόμενη αναδρομική έκθεση του Τζακ Γουίτεν έρχεται στο MoMA

O πρωτοποριακός πειραματισμός του Τζακ Γουίτεν (1939-2018) έχει υπάρξει πρότυπο για πολλούς νεότερους καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται σήμερα στη Νέα Υόρκη. Η νέα αναδρομική έκθεση προς τιμή του, που θα παρουσιαστεί στο ΜοΜΑ από τις 23 Μαρτίου έως τις 2 Αυγούστου του 2025, θα περιλαμβάνει 175 έργα από ολόκληρη την σχεδόν 60ετή καριέρα του.

Πίνακες, γλυπτά καθώς και σπάνια έργα του σε χαρτί, αλλά και αρχειακό υλικό συνθέτουν την έκθεση «Jack Whitten: The Messenger», που αποκαλύπτει πως ο Γουίτεν ανέστρεψε τους κανόνες της μοντέρνας τέχνης για να γίνει τελικά ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της εποχής μας.

Μια νέα μπιενάλε εγκαινιάζεται στην Κεντρική Ασία

Αν και η Κεντρική Ασία είναι μια περιοχή με πλούσια καλλιτεχνική σκηνή, συχνά δεν αναγνωρίζεται όσο θα έπρεπε από τους διεθνείς φορείς. Ξεκινώντας φέτος, θα έχει τη μεγάλη μπιενάλε που της άξιζε εδώ και καιρό, στη Μπουχάρα, μια αρχαία πόλη στο Ουζμπεκιστάν, γνωστή κυρίως για την ισλαμική αρχιτεκτονική της.

Η Diana Betancourt Campbell, καλλιτεχνική διευθύντρια του Samdani Art Foundation, θα επιμεληθεί την πρώτη Μπιενάλε της Μπουχάρα, με θέμα την θεραπεία, η οποία περιλαμβάνει καλλιτέχνες όπως τους Gulnoza Irgasheva, Binta Diaw, Antony Gormley και άλλους.

Η ανορθόδοξη έκθεση φωτογραφίας του Βόλφγκανγκ Τίλμανς στο Pompidou

Ο γερμανός φωτογράφος Βόλφγκανγκ Τίλμανς (που συμπεριλήφθηκε στη λίστα του περιοδικού Time με τα πρόσωπα που άσκησαν τη μεγαλύτερη επιρροή το 2023) είχε πάντα μια κλίση προς τον ανορθόδοξο σχεδιασμό εκθέσεων. Η αναδρομική του έκθεση το 2022 στο Museum of Modern Art, για παράδειγμα, παρουσίαζε τις νεκρές φύσεις και τα πορτρέτα του κρεμασμένα όχι μόνο στους τοίχους της γκαλερί, αλλά και στις εξόδους κινδύνου και στους κοινόχρηστους χώρους.

Η επόμενη μουσειακή του έκθεση, που θα παρουσιαστεί στο Κέντρο Πομπιντού του Παρισιού από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο του 2025, πρακτικά δεν θα είναι μια μουσειακή έκθεση, αφού δεν θα πραγματοποιηθεί σε κάποιον από τους εκθεσιακούς χώρους του ιδρύματος, αλλά στην βιβλιοθήκη του. Κανένας καλλιτέχνης δεν έχει κάνει ποτέ έκθεση εκεί και (τουλάχιστον για την ώρα) κανένας δεν πρόκειται να επιχειρήσει ξανά κάτι τέτοιο. Η έκθεση του Τίλμανς είναι η τελευταία που θα διοργανωθεί στο Πομπιντού πριν από την ανακαίνισή του, η οποία θα απαιτήσει το κλείσιμο του μουσείου για 5 χρόνια.