Αλεξάνδρα Μαράτη: «Εκπαιδεύτηκα μέσω της τέχνης να βλέπω φως μέσα στο ατέλειωτο σκότος»

Τα έργα της, είτε ζωγραφική είτε κατασκευές, προκύπτουν από χρόνιες έρευνες στην κβαντική φυσική, τη μεταφυσική, τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία. Ταξιδιώτισσα και globetrotter εκ πεποιθήσεως, η Αλεξάνδρα Μαράτη είναι μια ανήσυχη Θεσσαλονικιά που την απασχολούν θέματα σύγχρονα και οικουμενικά. Την παρακολουθώ χρόνια κι έτσι μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι και στη νέα της δουλειά το ταξίδι ως έννοια και ως πρακτική, ως περιπλάνηση και περιδίνηση όπου το αληθινό των τόπων και ο ρεαλισμός μπλέκει με φουτουριστική science–fiction ατμόσφαιρες, είναι αενάως παρόντα. Κινούμενη μεταξύ Θεσσαλονίκης και Βιέννης, αυτές τις μέρες η Αλεξάνδρα εκθέτει στην Κυψέλη, στην γκαλερί Αγκάθι - κartάλος, μια σειρά από έργα απόηχους της ταξιδιωτικής εμπειρίας, με κάποια συγκεκριμένα τοπωνύμια πολύ επιλεκτικά να καταγράφονται σαν μνήμες της ταξιδιώτισσας.

Προτιμάς το «κοσμογυρισμένη» ή το «πολυταξιδεμένη»; Το ρωτώ γιατί βλέπω έργα με αναφορά σε πολύ συγκεκριμένα μέρη: Σεούλ, Βαλπαραΐζο, Βηρυτό, Σαντιάγκο… Οι φωτογραφίες τα αναπαράγουν ευθέως και οι ζωγραφικές μάλλον μεταφέρουν πιο επεξεργασμένα τις εμπειρίες και τα συναισθήματα που βίωσες εκεί. Μίλησέ μου για τον πυρήνα του Terra Cognita.
Τώρα είμαι ταξιδευτής. Παλιότερα δήλωνα πλάνητας. Δανείζομαι τη λέξη από το συναρπαστικό βιβλίο ταξιδιωτικών αφηγήσεων της Olga Tokarczuk, που με συνόδευσε μέρες και νύχτες ως οδηγός και περιηγητικός χάρτης. Αποτελεί και μόνιμη πηγή έμπνευσης για τις εικαστικές μου δημιουργίες, που θυμίζουν στη δομή, τη σύνθεση και το ύφος στα δικά της οδοιπορικά. Συχνά, στις φωτογραφίες και τα ζωγραφικά έργα προσαρτώ τοπωνύμια, υπονοώντας μέρη όπου αναζήτησα πιο συνειδητά ιστορικές, καλλιτεχνικές ή μυθολογικές αναφορές. Άλλοτε πορεύτηκα στο άγνωστο, αποζητώντας πιο μεταφυσικές εμπειρίες και καλλιεργώντας την εσωτερική μου σχέση με όσα έβλεπα και ανακάλυπτα. Το μη προβλέψιμο συνδέεται στα έργα με φαντασιακά στοιχεία, ενώ περιγραφικές λεπτομέρειες, όπως τα ιπτάμενα οχήματα ή τα δέντρα, προέρχονται από αναμοχλεύσεις της μνήμης... Η έννοια «πλάνητας» παραπέμπει και στους πλανήτες, μορφές κεντρικές, μέσω των οποίων σχηματικά διαμορφώνονται τα πολλαπλά επίπεδα που καθορίζουν τη ροή στη ζωγραφική μου με τη θολή ατμόσφαιρα να λειτουργεί σαν σύμβολο μετάβασης από το παρόν στο μέλλον. Οι φωτογραφικές λήψεις, που καλύπτουν τις ανοξείδωτες κατασκευές, σχηματίζοντας γεωγραφικές «τάβλες» σχετίζονται με μια πρώτη οπτική εντύπωση από κάποιο σημείο, κοντινό ή μακρινό, εκεί όπου βρισκόμουν.

Όπως και στις προηγούμενες εκθέσεις σου, μιλώ για τις Viral και Phantasmagoria, μια αίσθηση δυστοπίας και μοναξιάς είναι παντού πλανώμενη. Τα τοπία σου μοιάζει σαν κάτι να θρηνούν, κάτι το αόρατο και το απειλητικό αιωρείται. Οι εσωτερικοί και οι εξωτερικοί, άδειοι από πρόσωπα χώροι με τα έντονα φλούο ή παστέλ χρώματα θυμίζουν πλάνα ταινιών οικολογικών και επιστημονικής φαντασίας, ένα Blade Runner στο πιο ξεθωριασμένο…
HIGH-RISE BEIRUT. Μια πορτοκαλί θρυαλλίδα ξεχωρίζει στο μαυρισμένο από καπνούς αέρα... Πυροδοτεί την έκρηξη, την ερήμωση, την καταστροφή... Γύρω από ρημαγμένα ετοιμόρροπα κτίρια, απλώνεται η αίσθηση μιας ζωής «εν κινδύνω». Τα έργα μου είναι η αποκάλυψη ενός προσκυνήματος σε άγνωστους τόπους, όπου εν ώρα τέλεσης δε θέλω να το μοιραστώ με άλλους, διότι η κοινή συμμετοχή  με αποσπά από την πεμπτουσία της έμπνευσης και κατακερματίζει τη σκέψη μου. Σε μέρη, όπου επικρατεί η αντίθεση, κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική, αλλά συχνά η φύση παραμένει αρχέγονη και ανέγγιχτη, το επάνω γίνεται κάτω, ο ουρανός αντανακλάται στη γη, μια σκηνή συναισθηματικής φόρτισης που επαναλαμβάνεται μέσα μου νοερά με παρακινεί να ανατρέπω τα συμβατικά επίπεδα και προοπτικά στις ζωγραφικές συνθέσεις. Με παρόμοιο τρόπο παρεμβαίνω στη χρήση του φωτός και της σκιάς, εξαντλώντας τις απώτερες πηγές φωτός και συσκοτίζοντας την πρόσοψη. Η κρυφή ματιά μου επιδρά αλληλένδετα με την οικουμενική. Ξέρεις, νιώθω σαν να βρίσκομαι στον παράδεισο, όταν μου δίνεται η δυνατότητα να περιδιαβώ στην άκρη του κόσμου τα άδυτα των ηρώων της εφηβείας μου, σε χώρους όπου δεν εισβάλλει η φωτογραφική κάμερα και δεν βρίσκεται ίχνος τους στο διαδίκτυο.
Το μυαλό μου κατακλύζεται από αυτοεπινοούμενα πλάνα ταινιών, καθώς ζωγραφίζω σπονδυλωτά και διαδοχικά. Τοποθετώντας τις ιστορίες μου σε ανακολουθία, προκύπτει κάθε φορά μια νέα ταινία.

Τεχνικά, η ζωγραφική σου μοιάζει να προσπαθεί να αρνηθεί τη χειρωνακτικότητα. Σαν οι πίνακες να προσποιούνται μέσω της χρήσης layer, επικαλύψεων και θολών επιστρώσεων, ότι υπέστησαν ψηφιακή επεξεργασία από υπολογιστή. Προς τι αυτό το παιχνίδι;
Ξεκινάω σχεδιάζοντας αυθόρμητα, απελευθερωτικά. Η τυχαιότητα στο ξεκίνημα καθορίζει την περαιτέρω επέκταση και διαμόρφωση της εικόνας που  στο τελικό στάδιο, απόλυτα μελετημένα πλέον ανασυντίθεται. Εκεί μετράω και την παραμικρή γραμμή, και την πιο ανάλαφρη επικάλυψη. Τονίζω κάποια πιο ρεαλιστικά στοιχεία, τις εμμονές που τυχαίνει να μοιράζομαι ανέκαθεν με την Tokarczuk που ανάφερα παραπάνω: αεροπλάνα, οχήματα, κήπους, πλανήτες. Το  υπόλοιπο της εικόνας θέλω να εξαϋλώνεται ή να διασπάται, για να προκύπτει στο τέλος μια αεράτη αύρα μυστηρίου. Δε μου αρέσει το προφανές στην τέχνη. Ούτε η ζωγραφική ευρείας κατανάλωσης, με ενθουσιάζει θα έλεγα η ίδια η έρευνα μέσα στη ζωγραφική. Με τη χρήση μεταλλικών πλακών στένσιλ που παράγω η ίδια, η εικόνα αποκτά μια fake digital επίστρωση, σαν να μεταφέρονται μνήμη και εικόνα στο μέλλον. Ή έστω εγώ να ζω με την ψευδαίσθηση ότι ζωντανεύω το άμεσο μέλλον.

Τα έργα σου είναι διττά: γήινα και ονειρικά, τοπία φουτουριστικά αστικά από ένα μέλλον που μπορεί και να ήρθε. Μίλησέ μου για τις ιδέες που κρύβονται στους πίνακές σου και διατρέχουν συνολικά το έργο σου. Από πού έχεις επηρεαστεί τεχνικά και αισθητικά; Ξέρεις, είναι πολλές φορές που, όταν κοιτάζω τις δουλειές σου, είναι σαν να ακούω Μπετόβεν συνδυασμένο με Sonic Youth…
Την παιδική μου φαντασία ερέθιζαν οι ταξιδευτές των βιβλίων και της οθόνης. Η μητέρα μου, πάντα προχωρημένη και φιλότεχνη, μου έφερνε αναγνώσματα με εικόνες από τη ζωή  και τις οικίες των ανθρώπων σε όλες τις ηπείρους. Μεγαλώνοντας, διάβαζα τον Cees Nooteboom, τον Hesse, τον Tabbuchi, τον Calvino, τον Henri Michaux, τον Chatwin, τον Romain Gary, τον  Cormac ΜcCarthy. Ο τελευταίος με το μεταποκαλυπτικό The Road, ένα αριστούργημα, άσκησε μεγαλύτερη επίδραση στις κατασκευές που φτιάχνω.Η φύση μου, ονειρική και περιπετειώδης με έβγαζε από τα όρια του παρατηρητή και του κοινού τουρίστα. Περιπλανήθηκα σε διάφορες χώρες για καιρό, όπου παρέμεινα, χωρίς να σκέφτομαι μόνιμους τόπους διαμονής.
Το έργο Valparaíso, εκπέμπει ησυχία και παθητικότητα, νιώθω να το διαπερνούν οι σονάτες του Μπετόβεν και λίγη Eroica. Το πραγματικό Βαλπαραΐσο, μια τοποθεσία- μνημείο της street art, με κάθε πτυχή κτιρίου επιζωγραφισμένη, μουτζουρωμένη, με αγρίευε την ημέρα, όμως όταν έπεφτε η νύχτα και με περιέβαλλε η χειμωνιάτικη ερημιά, παρατηρούσα πώς τόσα χρώματα γίνονταν ένα με τις χαμηλές στέγες και το σεληνόφως. Ήθελα να μείνω έξω όλη νύχτα και το πρωί να αφήσω κι εγώ τα ίχνη μου σε έναν τοίχο.

Τι σε επηρεάζει και σε κινητοποιεί καλλιτεχνικά; Από πού αντλείς ερεθίσματα;
Βασικό ερέθισμα αντλώ από την επικαιρότητα και τον καίριο ρόλο που παίζει στην ανάδειξη και εξέλιξη της τέχνης. Από την παρακμή, στην οποία έχουν περιέλθει κοσμοβριθείς πόλεις και τα προβλήματα τους, τις εμπόλεμες ζώνες, τη μετακίνηση, τη μετανάστευση, τη διάσπαση. Την ανεξέλεγκτη εξέλιξη της τεχνολογίας και τα ατυχήματα που προκαλεί. Τη δυσεπίλυτη οικολογική κρίση και τη μοναξιά που βιώνουμε σε πολλαπλά επίπεδα, καθώς και την ανάγκη να ανακτούμε τις δυνάμεις μας, με ατομική προσπάθεια.Τα ταξίδια αυτογνωσίας και οι διακοπές σε εξωτικούς προορισμούς είναι προσωρινή διαφυγή για τον καλλιτέχνη, με την ιδιαιτερότητα του και την πιθανή αδυναμία του να προσαρμοστεί, να αναμιχθεί με το πλήθος.

Ρεαλισμός και φαντασία, φώτα και σκοτάδια, φυσικά τοπία κόντρα σε ερεβώδη ιντάστριαλ, απόλυτα καθαρά σημεία και ομιχλώδεις ατμόσφαιρες: Παρατηρώ ότι τα πάντα εμπλέκονται και στροβιλίζονται στα έργα σου. Δεν υπάρχει μια διάθεση αλλά μια συνεχής αναμόχλευση εικόνων και συναισθημάτων, μια διαρκής αναμέτρηση. Γιατί τόσα πολλά εμπλέκονται και αντιπαλεύουν μέσα στους πίνακές σου;
Η αναμέτρηση μου με την τέχνη μου θυμίζει αυτήν του περιπλανώμενου με τους τόπους που επισκέπτεται και θέλει να εξοικειωθεί. Βγαίνω από τα όρια μου και ξεχνάω τι με τρομάζει ή με κάνει να αποδρώ από μια επικείμενη απειλή. Δίνω κι εκθέτω τον εαυτό μου και στις δυο περιπτώσεις. Απελευθερώνομαι από ταμπού κι εύκολες λύσεις, προσπαθώ να ζήσω με όλες μου τις αισθήσεις και να βιώσω την εμπειρία ως δημιουργός ή ως ταξιδευτής, μια φορά ή και για πάντα. Εκπαιδεύτηκα μέσω της τέχνης να βλέπω φως μέσα στο ατέλειωτο σκότος.

Από τη βυζαντινοπρεπή Θεσσαλονίκη των εκκλησιών, της Ροτόντας, της ρωμαϊκής Καμάρας και των Ανακτόρων του Γαλέριου, στη Βιέννη όπου σπούδασες αλλά και ξέρω ότι την επισκέπτεσαι συχνά, σε ποια πόλη νιώθεις πιο ελεύθερα και οικεία;
Αγαπώ τη Θεσσαλονίκη, εδώ είναι οι ρίζες μου, οι διαπολιτισμικές μου βάσεις. Η γοητεία και ο μυστικισμός της Ανατολής, το σταυροδρόμι όμως που λοξοκοιτάζει ανέκαθεν τη Δύση. Η Βιέννη μου χάρισε άλλα πράγματα, μου άνοιξε τους ορίζοντες. Είναι μια πόλη που λατρεύει την παράδοση και μάχεται γι’ αυτήν, παράλληλα όμως ανοιχτή σε κάθε νεωτερισμό, εξέλιξη πνευματική και κυριολεκτική. Η Βιέννη παραμένει πολυπολιτισμική, ανοιχτή σε όλα τα σύγχρονα ρεύματα, στις τέχνες, στην οικολογία και τη βιωσιμότητα, στην πρόνοια για τον πολίτη. Ανθρωποκεντρική, όταν ζω εκεί νιώθω ότι με περιβάλλει ένα πλέγμα προστασίας, που χαμηλώνει τις εντάσεις και το καθημερινό στρες και που αυτόματα με κάνει καλύτερο πολίτη, πιο απελευθερωμένη από τη γνώμη των άλλων. Όσο κοντά και να είμαι με ανθρώπους, δε νοιάζονται τι φοράω, πώς είμαι, από πού είμαι, πού πηγαίνω. Οι κάτοικοι της Βιέννης είναι ευγενικοί, διακριτικοί, λίγο απόμακροι, ακολουθούν ένα φυσικό τρόπο ζωής και αποφεύγουν την επίδειξη. Και οι δύο κόσμοι, των μνημείων, της Ροτόντας, των μετέπειτα Βυζαντινών και Οθωμανικών χρόνων, αλλά και αυτών των Αψβούργων, με επηρέασαν στα βήματά μου στη ζωή. Και φαίνεται πως στη Βιέννη, που δεν έχει το ελληνικό φως και την ιστορία, σήμερα νιώθω πιο οικεία.

Η Αλεξάνδρα Μαράτη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Τεχνών Βιέννης (Universität für angewandte Kunst in Wien) με καθηγητή τον Ch. Ludwig Attersee (1994-2000). Συμμετείχε σε περισσότερες από 30 ατομικές και 120 ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σε Αυστρία, Γερμανία, Ελβετία, Η.Π.Α, Ιταλία, Λιθουανία, Ρωσία, Ισραήλ, Ισπανία, Αργεντινή, Τουρκία, Φινλανδία, Λουξεμβούργο, Γεωργία, Μολδαβία, Ν.Κορέα, όπως και σε σημαντικά πρότζεκτ σε μουσεία, γκαλερί, Μπιενάλε, art fairs & art residencies (στη Φινλανδία – Tampere και Λαπωνία – Kemijärvi). Ζωγραφίζει με ακρυλικά και σπρέι τα τελευταία χρόνια, διαμορφώνει εγκαταστάσεις εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, φτιάχνει εικαστικά αντικείμενα, εκτυπώσεις ντίτζιταλ, επιμελείται εξώφυλλα βιβλίων και διακοσμεί βιτρίνες.

Αλεξάνδρα Μαράτη, Terra Incognita, Αίθουσα Τέχνης «αγκάθι - κartάλος» – Μηθύμνης 12 και Επτανήσου, Αθήνα, έως 30 Νοεμβρίου