Κατερίνα Στεφανιδάκη: «Safe Ground» στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη

Η εικαστικός Κατερίνα Στεφανιδάκη εγκαινιάζει στις 14 Νοεμβρίου τη νέα της ατομική έκθεση στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη. Ο τίτλος «Safe Ground» αποτελεί ένα σχόλιο περί της δήθεν ασφάλειας που βιώνει ο κόσμος στις μέρες μας, εν μέσω πολέμων και περιστατικών βίας. Μιλήσαμε μαζί της και μας μετέφερε τους προβληματισμούς της και τη δική της προσέγγιση στα πράγματα. 

Κατερίνα Στεφανιδάκη: τι σημαίνει Safe Ground 

Η εγκατάσταση αναπαριστά όντως ένα πεδίο διαδοχικών εκρήξεων, ενώ και το βίντεο του ιστορικού Τάσου Σακελλαρόπουλου περιγράφει κάποιες από τις χρήσεις της νάρκης. Τον όρο «Safe Ground» τον συναντάμε σε επιχειρήσεις που έχουν στόχο την απομάκρυνση ναρκών από μια υπονομευμένη περιοχή, αλλά ο τίτλος επίσης αναφέρεται στην ψευδεπίγραφη, τελικά, ασφάλεια του καλλιτεχνικού χώρου και την, τάχα, απουσία πραγματικού κινδύνου, σε μια εποχή που στον κόσμο γύρω μας ήδη παρακολουθούμε αναρίθμητες πολεμικές συγκρούσεις.

Η εικαστικός σχεδίασε στο εργαστήριό της στο έργο της λαμβάνοντας υπόψην το πώς θα κινείται ο θεατής στον χώρο.Όπως μας ανέφερε, ο σχεδιασμός, η εκτέλεση του έργου στο εργαστήριο και η τελική παρουσίαση πραγματοποιήθηκαν έτσι ώστε το δάσος των εκρήξεων να περιβάλλει τον θεατή στα περισσότερα σημεία του χώρου. Τα αιωρούμενα σχέδια από κάρβουνο διαμορφώνουν πολλαπλές αδιευκρίνιστες εικόνες, οι οποίες σε κάποια σημεία σχηματοποιούνται και επιχειρούν συνολικά να απεικονίσουν καπνούς, θραύσματα, σχήματα ή λάμψεις.

Η εγκατάσταση που παρουσιάζεται στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη αποτελεί μια εκδοχή ενός έργου που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και αρκετά χρόνια, από το 2017, όταν και παρουσίασε ένα τμήμα του με τίτλο «Νάρκη» στην ομαδική έκθεση «Pause» στον ίδιο χώρο τέχνης. Οι διαστάσεις και το ανάπτυγμα του έργου είναι μεταβλητά, ενώ η τωρινή εκδοχή βρίσκεται σε συνάρτηση με τον συγκεκριμένο εκθεσιακό χώρο. 

Κατερίνα Στεφανιδάκη: πώς σχεδιάζει τα έργα της ανάλογα με τον χώρο όπου εκτίθενται

Οι εικαστικές εγκαταστάσεις της Κατερίνας Στεφανιδάκη στοχεύουν πάντοτε να εμπλέξουν τον θεατή κάνοντάς τον ουσιαστικά ένα μέρος του έργου. Γι' αυτό και τις σχεδιάζει πολύ προσεκτικά, μελετώντας λεπτομέρειες που ενδεχομένως δεν φανταζόμασταν, όπως για παράδειγμα οι γωνίες θέασης. Ανάλογα με το πώς θα κινηθεί ο θεατής στον χώρο, δημιουργείται και διαφορετική αίσθηση του έργου. Γι αυτό και η καλλιτέχνης μελετά εκ των προτέρων όλες τις πιθανές διαδρομές του σώματος και του βλέμματος.

Κάθε εγκατάστασή της πραγματοποιείται ουσιαστικά σε δυο μεγάλα στάδια. Προηγείται η δουλειά στο εργαστήριο με μια σειρά σχεδίων και λεπτομερείς μακέτες, προκειμένου να πετύχει το αποτέλεσμα που έχει στο μυαλό της, ενός έργου δηλαδή που περιβάλλει τον θεατή και τον οδηγεί σε έναν αριθμό πιθανών διαδρομών. Να μην παραλείψουμε βέβαια ότι το πρώτο πράγμα που κάνει όταν είναι να συμμετάσχει σε μια έκθεση είναι να επισκεφθεί τον χώρο  όπου θα τοποθετηθεί το έργο της, ώστε να μετρήσει τις διαστάσεις του και να μπορέσει να φτιάξει σωστά σχέδιά της. Παράλληλα, ο  σχεδιασμός της εγκατάστασης περιλαμβάνει την κατασκευή των σκελετών ώστε να δημιουργούν τα επίπεδα, όπου αναρτώνται τα σχέδια, τα οποία σχηματίζουν την τρισδιάστατη, τελική εικόνα.

Το δεύτερο στάδιο είναι το στήσιμο της εγκατάστασης στον χώρο. Εκεί πρέπει να τοποθετήσει σωστά όλα τα επίπεδα του έργου και να ελέγξει στη συνέχεια όλες τις πιθανές διαδρομές και τη μεταβλητότητα του έργου της ανάλογα με τις γωνίες θέασης. 

Τα αγαπημένα υλικά της Κατερίνας Στεφανιδάκη

Στη συγκεκριμένη έκθεση επικρατούν 3 υλικά: το κάρβουνο, το χαρτόνι και το ξύλο. Και αυτό γιατί το «Safe Ground» αποτελεί το τρίτο και τελευταίο μέρος μιας μελέτης πάνω στη δόμηση ενός σχεδίου, την αποδόμησή του και την απεικόνιση του αέρα ανάμεσα στα πράγματα, εξαντλώντας τις δυνατότητες των υλικών. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «από την πρώτη μου έκθεση με τίτλο "Πατησίων 179", το 2008, επιχείρησα να δώσω στις βασικές αυτές ύλες μια εναλλακτική χρήση, ενώ η δεύτερη ατομική μου, με τίτλο "This is the Place, Gentlemen!", το 2015, παρουσίαζε τα υλικά αυτά σε απρόσμενες θέσεις, να αιωρούνται ή να κομματιάζονται στον χώρο, επιδιώκοντας έναν "ρεαλισμό", καθώς αποτελούν μέρος της πραγματικής ύλης των συμβάντων». Τα παραπάνω υλικά εξυπηρετούν το εικαστικό και καλλιτεχνικό αποτέλεσμα που θέλει να περάσει με τα έργα της: «Δεδομένου ότι στις εγκαταστάσεις μου επιχειρώ να αναπαραστήσω τον χρόνο και την κίνηση που περιέχεται σε μια εικόνα, και όχι την ακινητοποίησή της, χρησιμοποιώ την αμεσότητα που μου δίνουν τα υλικά αυτά και τα οποία έχουν κοινή καταγωγή το δέντρο. Το δέντρο που γίνεται ξύλο, το δέντρο που γίνεται χαρτόνι, το δέντρο που γίνεται χαρτί, το δέντρο που καίγεται και γίνεται κάρβουνο», εξηγεί.

Όσο για τα χρώματα, αυτά που κυριαρχούν στο έργο της είναι το άσπρο και το μαύρο. Μας εξηγεί το γιατί: «Το μαύρο είναι το χρώμα του κάρβουνου και σε συνδυασμό με το χαρτί που είναι λευκό και είναι το φως δίνει τη δυνατότητα ενός άμεσου, εύθραυστου και ταυτόχρονα βίαιου αποτελέσματος.Το κάρβουνο ως μέσο, εκτός από το να σχεδιάσεις, σου δίνει τη δυνατότητα να πλάσεις και να χτίσεις επιφάνειες και ματιέρες που δεν σου προσφέρει το μολύβι ή το μελάνι. Καθώς στις εγκαταστάσεις μου χρησιμοποιώ απλά υλικά στη φυσική τους μορφή, υπάρχουν και τα χρώματα του χαρτονιού και του ξύλου».

Ωστόσο, τα προαναφερθένταυ υλικά δεν είναι τα μόνα που την εμπνέουν. Ανάλογα την ιδέα και το αποτέλεσμα που θέλει να πετύχει, αναζητά απρόσμενες χρήσεις των διαφορετικών υλών ή αντικειμένων, συνδυάζοντας «ελαφριά» με «βαριά» ή «σκληρά» με «μαλακά». Για παράδειγμα, κάποια υλικά που έχει εντάξει σε έργα της είναι τα ακόλουθα: μέταλλο ή πηγές φωτός, φυτά ή βράχια, τσιμέντο ή χώμα, εξαρτήματα ή εργαλεία. Και στη συνέχεια αναφέρεται σε ένα project που έχει να κάνει με στοιχεία της φύσης: «Όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να πραγματοποιήσω μια διαμόρφωση τοπίου στην Βόρεια Εύβοια, ανακάλυψα τη δύναμη των πρωτογενών στοιχείων της φύσης. Είχα τότε τη δυνατότητα να αποσπάσω, μεταφέρω και επεξεργαστώ βράχια μεγάλου μεγέθους, να φυτέψω φυτά ή να δημιουργήσω τοπία - μικρογραφίες του ευρύτερου τοπίου».

Κατερίνα Στεφανιδάκη: Το project «Presse Mobile» και τα σχέδιά της για το μέλλον

Η Κατερίνα Στεφανιδάκη δημιούργησε το 2024 ένα project που ονομάζεται «Presse Mobile» (= Κινούμενος Τύπος) και καλεί τα παιδιά από διάφορα σχολεία να δημιουργήσουν τις δικές τους εναλλακτικές εικόνες στον δημόσιο χώρο. Το εγχείρημα αυτό έχει στόχο να εστιάσει στην ιστορία των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων και των παιδαγωγικών προτάσεων των αρχών του 20ύ αιώνα. «Για αυτό τον λόγο ο Ζάφος Ξαγοράρης κι εγώ συνεργαστήκαμε με τη Françoise Heitsch και πραγματοποιήσαμε την πρώτη σειρά επιτόπιων εργαστηρίων στο ιστορικό σχολείο του Freinet στη Vence στη Γαλλία. Τα παιδιά του σχολείου είχαν την δυνατότητα να δημιουργούν τις δικές τους συνθέσεις και στη συνέχεια να τις εκτυπώνουν, χρησιμοποιώντας τη φορητή, υπαίθρια πρέσα την οποία είχαμε κατασκευάσει και μεταφέρει στην αυλή του σχολείου τους. Θέλοντας να δημιουργήσουμε μια εναλλακτική τυπογραφική τεχνική, παρακάμπτοντας τις ήδη υπάρχουσες χαρακτικές πρακτικές, σχεδιάσαμε ένα σύστημα μαγνητικών σχημάτων, το οποίο δίνει τη δυνατότητα σε όσους και όσες το χρησιμοποιούν να δημιουργούν πρωτότυπες εικόνες. Οι δράσεις αυτές αναφέρονται στις ιδέες του Γάλλου παιδαγωγού σχετικά με την χρήση μέσων αναπαραγωγής και την εκφορά λόγου από τα παιδιά, καθώς και την παρουσία τους στο δημόσιο χώρο και τις τοπικές κοινότητες». Η πρέσα βρίσκεται τώρα στο Μόναχο, ενώ οι εκπαιδευτικές δράσεις θα συνεχιστούν και εν συνεχεία θα γίνει μια παρουσίαση όλου του υλικού τεκμηρίωσης.

Η Κατερίνα Στεφανιδάκη δημιουργεί συχνά installations που καλούν σε δράση, όπως το παραπάνω project. Και μας εξηγεί το γιατί: «Είναι σημαντικό να βλέπεις ένα καλλιτεχνικό έργο να ενεργοποιείται, να έχει ένα άμεσο αποτέλεσμα ή να επιδρά με οποιονδήποτε τρόπο στην πραγματικότητα. Εκτός όμως από τις συμμετοχικές δράσεις αυτού του χαρακτήρα, είναι σημαντικό να υφίσταται και να περιγράφεται ένας πυρήνας που διαμορφώνεται από τον προσωπικό κόσμο του καλλιτέχνη».

Όσο για τα σχέδιά της για το μέλλον; «Τα έργα μου δημιουργούνται κατά τη διάρκεια μεγάλων χρονικών περιόδων, όπου ενδιάμεσα μεσολαβούν άλλα εμβόλιμα εγχειρήματα και συνεργασίες που με οδηγούν σε διαφορετικές διαδρομές. Νέες ιδέες οι οποίες βρίσκονται υπό διαμόρφωση, παράλληλα με τον εκπαιδευτικό μηχανισμό "Presse Mobile" θα συνεχίσουν την πορεία τους ».

Λίγα λόγια για την Κατερίνα Στεφανιδάκη
Η Κατερίνα Στεφανιδάκη είναι απόφοιτος της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας. Εκτός από τις τρεις ατομικές στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη έχει συμμετάσχει σε σειρά ομαδικών εκθέσεων, ενώ έχει ασχοληθεί και με την γλυπτική μεγάλων διαστάσεων, διαμορφώνοντας τοπία στον δημόσιο χώρο. Επίσης, ο σχεδιασμός και η κατασκευή αντικείμενων τα οποία ενεργοποιούνται σε καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις ή συμμετοχικές δράσεις αποτελεί τμήμα της καλλιτεχνικής της πρακτικής. Με τη συνεργασία του Ζάφου Ξαγοράρη, το 2021-22 συμμετείχε στην έκθεση «Denunziation!», στο κέντρο τέχνης ACC στην Βαϊμάρη, ενώ την άνοιξη του 2024 δημιουργώντας το κινητό έργο «Presse Mobile», διοργάνωσε με την συνεργασία της Γκαλερί Françoise Heitsch, επιτόπια εκπαιδευτικά εργαστήρια στο ιστορικό σχολείο Freinet, στην Vence της Γαλλίας.

INFO
Διάρκεια έκθεσης: 14 Νοεμβρίου – 7 Δεκεμβρίου 2024
Ώρες λειτουργίας: Τρ., Πέμ. και Παρ. 11.00 -20.00, Τετ. και Σάβ. 11.00 –15.00, Κυριακή και Δευτέρα κλειστά
Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Πλ. Κολωνακίου 20