Η Αλεξία Ξαφοπούλου στη μεγάλη ζωγραφική ανοιχτωσιά

Πράσινα δένδρα, γαλάζιοι ουρανοί, οπλισμένα σκυροδέματα, ατσαλένια μπετά: Η δαιδαλώδης ποικιλία του φυσικού τοπίου διαπλέκεται με τη γραμμική κανονικότητα του αστικού και το περίεργα αυτό αναπτυσσόμενο σύμπλεγμα από σύννεφα, γέφυρες, κτίρια και κλωστές, εισβάλλει μέσα σε κρυπτογραφημένες εξοχές παράγοντας μια μυστηριακή αλληλουχία όγκων και συναισθημάτων με φόντο τις μακέτες των εμβληματικών γλυπτικών έργων του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Οι Ομπρέλες, οι Ολυμπιακοί Κύκλοι και άλλες σειραικές αναπαραγωγές έργων και συνθέσεων με φακούς και ελάσματα του γλύπτη, που το όνομά του είναι άμεσα συνδεμένο με την καθημερινότητα μιας Θεσσαλονίκης που κινείται γύρω και μέσα στα έργα του, συνομιλoύν με τους καμβάδες και τις μεικτές τεχνικές της έκθεσης The Great Wide Open: «Αυτά τα ακανόνιστα περι-γράμματα και ασυμμετρίες όγκων και επιπέδων, σαν τα κομμάτια ενός puzzle με την καθαρά δική του λογική συγκρότηση, θα μπορούσαν να αποτελέσουν προσωπικές διευκρινίσεις για την αντίληψη τοπίων και διαδρομών», γράφει στο σημείωμά της η επιμελήτρια Θάλεια Στεφανίδου. Συναντηθήκαμε με την Αλεξία Ξαφοπούλου στην γκαλερί της Λόλας Νικολάου στην Τσιμισκή με αιτία την τελευταία της έκθεση. Ο τίτλος της είναι δανεισμένος από το ομώνυμο τραγούδι του Τομ Πέτι. Τι τρέχει εδώ;

Στην ερώτηση που σου θέτω (Γιατί και πώς προέκυψε η συνομιλία με τον Ζογγολόπουλο;), θα υποθέσω-επιχειρήσω, πριν μου δώσεις τη δική σου να απάντηση, να πω: «Μα επειδή είτε με την εμβληματική γλυπτική του σύνθεση στο Σιντριβάνι, είτε με τις Ομπρέλες στη Νέα Παραλία, τον Ζογγολόπουλο όλοι οι Θεσσαλονικείς τον κουβαλούμε όχι μόνο σαν μνήμη αλλά και σαν ένα αδιάλειπτο παρόν στην καθημερινότητά μας καθώς διασχίζουμε την πόλη. Τα έργα του σηματοδοτούν τις διαδρομές της ζωής μας». Αναμένω τώρα τη δική σου απάντηση, όπως και το ιστορικό-ιδέα- παρασκήνιο, μέσω των οποίων προέκυψε η συνύπαρξη μαζί του στην γκαλερί Λόλα Νικολάου.
Μα, είναι, όπως ακριβώς τα λες. Πόσοι καλλιτέχνες έζησαν τη χαρά να ταυτίζονται τόσο πολύ με το έργο τους; Να μη σου πω, άραγε πόσους Έλληνες γλύπτες γνωρίζει το κοινό; Κατά τα λοιπά, η συνύπαρξη των έργων μου με τα έργα του Γιώργου Ζογγολόπουλου, ήταν αποκλειστικά ιδέα της γκαλερίστριας Λόλας Νικολάου, ιδέα με την οποία με χαρά συνέπλευσα.

Ενώ το The Great Wide Open παραπέμπει σε μεγάλες, ανοιχτές, απέραντες εκτάσεις πέρα από τις πόλεις, σε ανοιχτούς δρόμους και… εδάφη Under them skies of blue, όπως τραγουδά ο Tομ Πέτι στο ομώνυμο τραγούδι του, τα τοπία των πινάκων σου είναι αστικά και μητροπολιτικά. Αυτό το παράδοξο κοντράστ και η ειρωνεία του με συντρόφευαν συνεχώς καθώς κοιτούσα τα έργα σου, Αλεξία. Αλήθεια, ακόμα κι αν ο μινιμαλισμός των κάδρων σου δε μου επιτρέπει να αντλήσω πληροφορίες που θα με οδηγήσουν να διακρίνω σε ποια σημεία της Θεσσαλονίκης ή μιας άλλης πόλης αναφέρεσαι, από ποια σποτ ή τυχόν λεπτομέρειες της αστικής γεωγραφίας άντλησες την έμπνευση;
Αυτό ήταν και το επιδιωκόμενο: οι δικές μου εικόνες να μην αναφέρονται σε πραγματικό τοπίο. Χαίρομαι ιδιαίτερα που τα έργα μου διεγείρουν αυτές τις αντιθέσεις και τις εναλλακτικές ερμηνείες. Είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να συμβεί σ’ έναν καλλιτέχνη. Επιμένω στη ζωγραφική και στην εξερεύνηση των δυνατοτήτων της. Αν και η αφορμή μου είναι ο τόπος, το θέμα μου δεν είναι ένα τοπίο, αλλά μια προσομοίωση, ζωγραφισμένη ως η ανάμνηση ενός συναισθήματος. Η κλωστή επανέρχεται στη δουλειά μου, μια υπενθύμιση της βαθιάς ανησυχίας μου για το τι θεωρώ βασικά στοιχεία της ζωγραφικής -χρώμα και καμβάς- και ως η παιγνιώδης προσέγγισή μου, που προκαλεί το τυχαίο, όπως οι χαλαρές άκρες του νήματος που αφήνω βρίσκονται να κινούνται ελεύθερα στον καμβά, αμφισβητώντας τα όρια. Ο δικός μου σκοπός είναι να προσφέρω στον θεατή μια εναλλακτική θέαση της πραγματικότητας μέσω της ζωγραφικής, με μέσα ζωγραφικά.

Κλωστές, υφάνσεις και κεντημένα μέρη μέσα στη ζωγραφική σου μου μοιάζουν σαν να θέλεις να πας στα άκρα μέσω της υφαντικής τη διαδικασία…
Η κλωστή φέρει μεγάλη ιστορία και το βάρος της παράδοσης. Αλλά είναι και άλλα πολλά. Είναι το ίδιο το υλικό της ζωγραφικής, ο καμβάς, που επαναφέρω με άλλη μορφή στη ζωγραφική επιφάνεια σαν να επιστρέφω στα βασικά μέσα της ζωγραφικής. Η κλωστή ενώνει, και ταυτόχρονα πληγώνει τη ζωγραφική επιφάνεια, μια ζωγραφική τελετουργία. Η ίδια η κίνηση, η επαναλαμβανόμενη κίνηση του χεριού μου με τη βελόνα και την κλωστή είναι βέβαια σχέδιο στον καμβά, αλλά είναι και ένας άλλου τύπου διαλογισμός, μια εναλλαγή με την ένταση της ζωγραφικής χειρονομίας.

Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα έργα, είπε κάποτε ο Σεφέρης, και βρίσκω πλην του Ζογγολόπουλου της παρούσας έκθεσης και μια συνομιλία με την Etel Adnan ως προς την κοινή συνθήκη και συνάφεια των κλωστών και των καθαρών γεωμετριών. Λίγο πριν μου μιλούσες και για την Tomma Abts που θαυμάζεις, τους Τσακίρη και Γκολφίνο που σημάδεψαν τα χρόνια σου στην Καλών Τεχνών, όπως και τους Rothko, Matisse και Mondrian. Σε ποιους άλλους έλληνες και ξένους (και γιατί φυσικά) στέκεσαι με δέος και αφήνεσαι να επηρεαστείς;
Δέος, μεγάλη λέξη. Δέος έχω για όλους τους καλλιτέχνες, που επιμένουν, που ανατρέπουν, που συνεχίζουν. Για τους δασκάλους μου, και τον Γιώργο Τσακίρη και τον Γιώργο Γκολφίνο, αλλά και τη δασκάλα μου στο Λονδίνο, τη Sonia Boyce, έχω μεγάλη εκτίμηση και βαθιά αγάπη. Άλλως, νιώθω να ανήκω στη μεγάλη εικαστική κοινότητα, αλλά η αλήθεια είναι ότι ούτε επιδιώκω ούτε αφήνομαι να επηρεαστώ.

Ζωγραφίζεις προγραμματισμένα βάσει μιας ιδέας και ενός προσχέδιου, ή στο στούντιο στέκεσαι μπροστά στο άσπρο κενό και όπου σε πάνε η τύχη και το ασυνείδητο μέχρι να πλαστεί κάτι για να μεγεθυνθεί;
Ήδη, όταν ζωγραφίζω ένα έργο, δημιουργείται η ιδέα για το επόμενο έργο. Θα έχεις ακούσει ξανά ότι η έμπνευση είναι έννοια υπερτιμημένη. Η έμπνευση έρχεται με την ίδια τη ζωγραφική, μέσα από τη ζωγραφική. Έτσι, λοιπόν ο καμβάς δεν μένει για πολύ λευκός. Με γοητεύει όμως, κατά τη ζωγραφική διαδικασία, η ιδιότυπη συνομιλία που αναπτύσσεται, δηλαδή συνομιλώ με το έργο και ανταποκρίνομαι, με όλες τις αποχρώσεις των διαλόγων και των σχέσεων, ενθουσιασμός, εκνευρισμός, κόπωση, ξανά ικανοποίηση, ξανά ερωτήσεις. Ξανά και ξανά μέχρι το έργο να αποκτήσει τη δική του αυτάρκεια.

Σπούδασες στο Saint Martins. Τι έμαθες εκεί για την τέχνη αλλά και για τον εαυτό σου; Και πόσο σε διαμόρφωσε το κλίμα του Λονδίνου εκείνη την εποχή;
Οι σπουδές μου στο Saint Martins ήταν από τις πιο περιεκτικές, μέχρι τώρα, περιόδους της καλλιτεχνικής μου ζωής. Για πολλά χρόνια, ίσως ακόμη και τώρα, οι Έλληνες καλλιτέχνες θεωρούσαμε ότι ήμασταν και το κέντρο του κόσμου και στο κέντρο του κόσμου, και συνεπώς η αδύναμη συμμετοχή μας στη διεθνή εικαστική σκηνή ήταν προϊόν ανεπάρκειας των άλλων. Οι σπουδές με προσγείωσαν σε μια διεθνή πραγματικότητα, σε μια τονωτική συνύπαρξη με διαφορετικές νοοτροπίες και προτεραιότητες, με μια ελευθερία άγνωστη μέχρι τότε. Και η ίδια η καθημερινή επαφή με καλλιτέχνες και εκθέσεις, θέατρο, μουσική, όλα μαζί, ήταν μια υπέροχη εμπειρία, με δυναμικές προεκτάσεις που διαρκούν ακόμη.

Η Θεσσαλονίκη είναι η βάση σου. Αρετές και πλεονεκτήματα που τη χαρακτηρίζουν, αλλά και αντιστρόφως, μειονεκτήματα και ελαττώματα που στενεύουν και πνίγουν ενίοτε την πόλη. Ξεκίνα από το εικαστικό καταρχήν χάντικάπ μας με την Αθήνα και προέκτεινε κατόπιν σε ό,τι άλλο βρίσκεις πως αξίζει για να γκρινιάξουμε (λίγο!) αλλά και να την αποθεώσουμε όπου το αξίζει.
Το χάσμα που διαφοροποιεί τη Θεσσαλονίκη από την Αθήνα, μεταξύ άλλων, το αποδίδω στη δυνατότητα της Αθήνας να αφομοιώνει δημιουργικά τις νέες ιδέες ανοίγοντας νέους δρόμους, σε αντίθεση με τη Θεσσαλονίκη, που μεταφράζει τις νέες ιδέες στην υπάρχουσα, στην ήδη γνωστή γλώσσα της πόλης, αφυδατώνοντας ακριβώς ό,τι θα ήταν νέο. Αυτά συμβαίνουν στη δημόσια σφαίρα. Στο πεδίο παραγωγής καλλιτεχνικού έργου, όπως έχει πολλές φορές και σε πολλούς καλλιτεχνικούς τομείς καταγραφεί, η Θεσσαλονίκη προσφέρει την ήρεμη γλυκύτητά της που επιτρέπει στον καλλιτέχνη τον χρόνο να δημιουργήσει. Μετά τη δημιουργία, όταν βγει το έργο στον έξω κόσμο, αρχίζει το πρόβλημα της Θεσσαλονίκης. Δημόσιοι φορείς εγκλωβισμένοι στον μικρόκοσμό τους ανακυκλώνουν όσα ήδη γνωρίζουν, αμήχανα και σπασμωδικά, χωρίς όραμα. Αλλά παρά τις πολλές ευκαιρίες για δυσαρέσκεια, κρατώ τα καλά της Θεσσαλονίκης και παραμένω.

Αλεξία Ξαφοπούλου - Into The Great Wide Open
Γκαλερί Λόλα Νικολάου, Τσιμισκή 52
Έως Παρασκευή 25/10