Μπήκαμε στο ατελιέ της Αλίκης Παλάσκα λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσης «Waltzing Matilda»

Στο ατελιέ της καλλιτέχνιδος Αλίκης Παλάσκα. Ένας μικρός χώρος στον Λυκαβηττό, αποκομμένος από τον χρόνο. Εδώ τα κινητά δεν πιάνουν εύκολα, οπότε η καλλιτέχνης μπορεί πιο εύκολα να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στο έργο της. Δώσαμε ραντεβού με την ίδια, αλλά και τον Απόστολο Αρτινό, τον επιμελητή της έκθεσης «Waltzing Matilda» στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη. Η συνεργασία αυτή προέκυψε φυσικά, έπειτα από χρόνια γνωριμίας, που κατέληξε σε φιλία. Σίγουρα μεταξύ τους υπάρχει μεγάλη χημεία και έχουν βρει δικούς τους κώδικες επικοινωνίας. Με ξενάγησαν στο ατελιέ, μου έδειξαν κάποια από τα έργα που θα στηθούν σε λίγες μέρες στον χώρο, με μύησαν σε ένα ταξίδι μέσα στον δημιουργικό κόσμο της Αλίκης και στην έκθεση που ετοιμάζεται. 

Η Αλίκη Παλάσκα μιλάει για την έκθεση «Waltzing Matilda» στην γκαλερί Ζουμπουλάκη

Ο τίτλος προέκυψε έπειτα από μια δημιουργική συζήτηση ανάμεσα στην καλλιτέχνιδα και τον επιμελητή. Παραπέμπει σε ένα τραγούδι του Tom Waits, που είναι ένας μουσικός που και οι δυο τους αγαπούν. Όπως ανέφερε η Αλίκη Παλάσκα, «Ο ίδιος ο καλλιτέχνης έκανε τέτοιου είδους ζωή “παίρνω το μπογαλάκι μου και φεύγω”. Άλλωστε πέρα από τραγουδιστής ήταν και ηθοποιός. Είχε παίξει μάλιστα και στην ταινία «Ο φανταστικός κόσμος του Dr Parnassus», ένα έργο γεμάτο χρώματα, κοστούμια και μεταμορφώσεις και έντονο το στοιχείο του φαντασιακού. Στόχος της έκθεσης είναι όπως κινείται ο επισκέπτης στον χώρο, να είναι σαν να κάνει… βαλς με τη Ματίλντα, που είναι αυτό το κουρελάκι που φέρει ένας ταξιδιώτης στον ώμο και μεταφέρει όλα του τα πράγματα.

Σύμφωνα με τον Απόστολο Αρτινό, «τα ρούχα της Αλίκης μοιάζουν σαν μπόγοι, μπορεί κάποιος να τα πάρει στον ώμο του και να φύγει. Ή να τα μετασχηματίσει σε κάτι άλλο. Όπως ανοίγουν τον μπόγο, φτιάχνουν κάτι και μετά τον ξανατυλίγουν και ταξιδεύουν. Και το υλικό και ο τρόπος που το δουλεύει: μετασχηματίζεται πολύ εύκολα το έργο. Αυτό που θα δείτε στην έκθεση είναι η κατάληξη αυτών των μετασχηματισμών».

Η Αλίκη Παλάσκα πειραματίζεται με διάφορα υλικά στην όλη καλλιτεχνική της πορεία. Τα γλυπτά από υφάσματα τα ξεκίνησε αρχικά επειδή βρέθηκαν στα χέρια της κάποια υφάσματα από ένα συγκεκριμένο event και δεν ήθελε ούτε να τα πετάξει ούτε να τα χαρίσει. Έτσι άρχισε να… πλέκει. Χρησιμοποίησε απλές μεθόδους και σιγά σιγά άρχισε να δίνει φόρμα στα γλυπτά της. Στη συνέχεια, χρειάστηκε και άλλα υφάσματα. Οπότε πέρα από δικά της ρούχα –και κάποια γνωστών- συμπεριέλαβε στο έργο της second hand ρούχα, τα οποία προμηθεύτηκε από καταστήματα που τα εμπορεύονται. κάποια καταστήματα που εμπορεύονται.

Σαφώς η χρήση των second hand ρούχων έχει και μια χροιά σχολίου ενάντια στις βιομηχανίες μαζικής παραγωγής ρούχων και στην υπερκατανάλωση. Αλλά ο στόχος της Αλίκης είναι κάτι πέρα από ένα πολιτικο-κοινωνικό σχόλιο. Όπως αναφέρει ο Απ. Αρτινός, δεν είναι απλά ένα καταγγελτικό έργο,« η Αλίκη φτιάχνει μια δική της αφήγηση, με τις χειρονομίες της και τα χρώματά της . Δημιουργεί ένα δικό της κόσμο».

Η Αλίκη Παλάσκα δημιουργεί ένα σκηνικό, με φιγούρες που παραπέμπουν σε ήρωες και ηρωίδες αναγνωρίσιμους ή μη από κάποια μερίδα των επισκεπτών. Για παράδειγμα, ένα γλυπτό της παραπέμπει στη γυναίκα από το «Las Meninas» του Velasquez, ένα άλλο στο Star Wars. Κάθε γλυπτό έχει μια δική του ιστορία, που εκείνη γνωρίζει αλλά στον θεατή μπορεί -και θέλει- να προκαλέσει διαφορετικούς συνειρμούς. «Παίρνεις κάποια στοιχεία τα οποία δεν είναι τυχαία και δημιουργείς ένα σκηνικό». Για εκείνη οι φιγούρες της είναι φαντάσματα και τέρατα.

Όπως αναφέρει ο Αποστόλης Αρτινός, «Η δουλειά της Αλίκης έχει έντονο το στοιχείο του παιχνιδιού. Είναι σαν να δουλεύει ένα παιδί». Ωστόσο, το παιδί δεν παίζει ποτέ με ελαφρότητα, αλλά με σοβαρότητα. Χτίζει έναν κόσμο, ο οποίος σε λίγο θα γκρεμιστεί. Και όπως συμπληρώνει η Αλίκη Παλάσκα, το παιχνίδι δεν είναι πάντοτε ευχάριστο. Γιατί «μέσα από το παιχνίδι ένα παιδί μπορεί να φανταστεί και κόσμους τρομακτικούς».
Όπως και το παιδί, έτσι και ο καλλιτέχνης, φτιάχνει έναν κόσμο δικό σου, όπου αισθάνεσαι άνετα μια συγκεκριμένη περίοδο. «Κάποιοι καλλιτέχνες έχουν βρει έναν συγκεκριμένο κόσμο, όπου αισθάνονται άνετα και τον επαναλαμβάνουν. Εμένα μου αρέσει να πειραματίζομαι». Και συνεχίζει: «Έχω το δικαίωμα και την ελευθερία, επειδή είμαι καλλιτέχνης να πω τη γνώμη μου, αλλά και να βγάλω και πράγματα που μπορεί άλλα να με ευχαριστούν και να με δυσαρεστούν συγχρόνως. Αυτό που λέμε στα εισαγωγικά “παιχνίδι” είναι η δημιουργική εργασία, είναι ένα στοιχειώδες στάδιο της δουλειάς μου».

 Σε αντίθεση με ένα άψογο αποτέλεσμα που μπορούν να δώσουν τα σύγχρονα μέσα μέσω της ΑΙ, εγώ παρουσιάζω ένα αληθινό, χειροποίητο έργο που έχει μια ιστορία πίσω του και θέλει να σε οδηγήσει κάπου.

Όπως θα μπαίνει ο κόσμος στον χώρο, το πρώτο πράγμα που θα βλέπει είναι μια μεγάλη εγκατάσταση ζωγραφικά τελάρα. Τα ζωγραφικά έργα της Αλ. Παλάσκα πλαισιώνουν τα γλυπτά της. Στόχος είναι να αντιλαμβάνεται ο θεατής το σύνολο της έκθεσης ως μια εγκατάσταση. Πιάνουν μεγάλη έκταση του χώρου και πρόκειται για αφαιρετικά έργα που αποτυπώνουν χειρονομίες και θυμίζουν σε μεγάλο βαθμό τις κινήσεις που έκανε η καλλιτέχνιδα για να δημιουργήσει τα γλυπτά. Στην έκθεση θα υπάρχουν και διάφορες εκπλήξεις, που θα ανακαλύψει ο επισκέπτης καθώς θα περιηγείται σε αυτήν.

Όσο για τα χρώματα στα έργα, όπως μου ανέφερε η Αλίκη Παλάσκα, «από τη στιγμή που ήταν ανάμεικτα χρώματα στα υφάσματα που είχα εξ αρχής στη διάθεσή μου και επειδή στη –μαζικής βιομηχανίας- μόδα βλέπουμε πολύ το χρώμα, ειδικά σε αυτά τα νάιλον υφάσματα που κυκλοφορούν, κάπως βγήκε μόνο του όλο αυτό. Είναι τυχαίο». Και ο Αποστόλης Αρτινός συμπληρώνει: «Αλλά όχι ακριβώς τυχαίο. Δεν μπορεί να είναι απολύτως συνειδητό τι θα βάλει εδώ ή εκεί. Αλλά στην εργασία πάνω, γίνονται αυτόματες κινήσεις. Υπάρχει ένας έλεγχος του καλλιτέχνη πάνω στην τυχαιότητα. Δεν υπάρχει τυχαίο στο έργο τέχνης, ακόμα και όταν φαίνεται».

Η performance του Δημήτρη Αμελαδιώτη: ένα ζωντανό γλυπτό στην έκθεση «Waltzing Matilda»

Μια από τις εκπλήξεις της έκθεσης είναι η περφόρμανς του Δημήτρη Αμελαδιώτη, που θα λειτουργήσει ως ένα ακόμη –ζωντανό αυτή τη φορά- γλυπτό στα εγκαίνια. Όπως όλες οι performance που κάνει ο Δημήτρης Αμελαδιώτης, είναι τυλιγμένος με έναν μανδύα -με κουρελάκια και αντικείμενα- που θυμίζει πολύ τη λογική των έργων της Αλίκης. Μέσω απαγγελιών στίχων από τον Τσελάν και της Σαπφούς, θα προσπαθήσει κάπως να μιλήσει με κινήσεις τελετουργικές με τα γλυπτά της Αλίκης στον χώρο. Αυτή η περφόρμανς θα βγει έξω, θα καταλήξει στη Βασιλίσσης Σοφίας. Συνήθως το κάνει αυτό, του αρέσει να χάνεται μέσα στην πόλη, πέραν του βλέμματος
Η περφόρμανς θα γίνει στα εγκαίνια και θα επαναληφθεί για μια ακόμη μέρα προς το τέλος της έκθεσης. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα προβάλλεται βιντεοσκοπημένη σε μια οθόνη στην γκαλερί.
Όπως αναφέρει ο Απ. Αρτινός «Είναι ένας τρόπος αυτά τα γλυπτά της Αλίκης να εμψυχωθούν. Ο Δημήτρης θα είναι ένα εμψυχωμένο γλυπτό της Αλίκης, θα έχει κίνηση, ήχο κλπ». Δεν έχουν δουλέψει μαζί του την περφόρμανς, δεν χρειάστηκε καθώς έχουν κοινές χειρονομίες στη δουλειά τους. Όπως συμπληρώνει η Αλ. Παλάσκα, «δεν είναι κάτι στημένο. Ο καθένας κάνει τα δικά του και όλο αυτό οδηγεί σε κάτι άλλο, πέρα από αυτό που βλέπουμε, το στατικό σε μια έκθεση».
Και ποιος είναι ο στόχος γενικότερα του όλου εγχειρήματος; Όπως αναφέρει η Αλ. Παλασκα, «θέλουμε να φτάσουμε πέρα από εκεί που φτάνει το μάτι. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί συνήθως με δυο τρόπους. Είτε με την υπερβολική αφαίρεση είτε με την υπερβολική σύνθεση. Εδώ ισχύει το δεύτερο».

Όπως μας αποκαλύπτει ο Απ. Αρτινός, κάθε φορά που συναντιέται με την Αλίκη Παλάσκα και κάνουν βόλτα, όλο και κάτι θα δει που θα της αρέσει και θα το μαζέψει από τον δρόμο. Άλλωστε εκείνος πιστεύει ότι «σε μεγάλο βαθμό οι σύγχρονοι καλλιτέχνες είναι και ρακοσυλλέκτες».

Οπότε, η Αλίκη Παλάσκα δεν έχει αγαπημένα αντικείμενα αλλά υπό συνθήκες θα μπορούσε να μεταμορφώσει τα πάντα σε έργο τέχνης. Ωστόσο, όπως δηλώνει, «με έναν χειρισμό που εγώ έχω στον τρόπο της δουλειάς μου. Κάποιοι καλλιτέχνες για παράδειγμα λειτουργούν πολύ αφαιρετικά, με τρομερή λεπτότητα. Εδώ η δουλειά μου είναι πιο γκροτέσκα». Άλλωστε εκείνη δεν βλέπει μπροστά της μόνο τα αντικείμενα. Συνήθως έχει κάποιες ιδέες στο μυαλό της που τις συνδυάζει με τα πράγματα που μαζεύει.

Info
«Waltzing Matilda», ατομική έκθεση Αλίκης Παλάσκα, επιμέλεια Απόστολος Αρτινός
Εγκαίνια: Πέμπτη 10 Οκτωβρίου 2024 18.00 - 21.00
Διάρκεια: 10 Οκτωβρίου – 2 Νοεμβρίου 2024