Φρίντα Κάλο: Σαν σήμερα 17 Σεπτεμβρίου το τροχαίο που άλλαξε τη ρότα ζωής της - Η τέχνη της ήταν καθρέφτης πόνου και δύναμης
Ενενήντα εννέα χρόνια πριν από σήμερα, την ημέρα που το ημερολόγιο έγραφε 17 Σεπτεμβρίου 1925, η ζωή της Φρίντα Κάλο θα άλλαζε ριζικά μετά από ένα σοβαρό τροχαίο. Οι ανεπανόρθωτες σωματικές βλάβες που υπέστη την οδήγησαν να ανακαλύψει το πάθος της για τη ζωγραφική και να μεταμορφωθεί σε μία από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητες στην ιστορία της τέχνης.
Η 18χρονη τότε Φρίντα Κάλο βρισκόταν μέσα σε ένα λεωφορείο με τον φίλο της, Αλεχάντρο Γκόμεζ Αρίας, όταν το όχημα συγκρούστηκε με ένα τραμ στους δρόμους της Πόλης του Μεξικού. Η σύγκρουση ήταν τόσο σφοδρή που η Φρίντα έσπασε τη σπονδυλική της στήλη σε τρία σημεία, και τραυμάτισε σοβαρά τη λεκάνη και το πόδι της. Με ένα ουσιαστικά κατακερμαστισμένο σώμα, η Φρίντα Κάλο αναγκάστηκε να παραμείνει ξαπλωμένη στο κρεβάτι φορώντας έναν γύψινο κορσέ. Το ατύχημα προξένησε στην Κάλο τεράστιο πόνο και περιορισμούς - ήταν όμως και η αφορμή για τη μεγάλη της στροφή προς τη ζωγραφική.
Φρίντα Κάλο: Όταν μία μοναδική ζωγράφος ανακάλυψε το ταλέντο της
Κατά τη διάρκεια της ανάρρωσής της, η Φρίντα, καθηλωμένη στο κρεβάτι, άρχισε να ζωγραφίζει. Με τη βοήθεια της μητέρας της, της τοποθετήθηκε ένας καθρέφτης στο ταβάνι πάνω από το κρεβάτι της και ένα ειδικό καβαλέτο που της επέτρεπε να ζωγραφίζει ξαπλωμένη. Έτσι ξεκίνησε να εκφράζει τον σωματικό και συναισθηματικό της πόνο μέσα από τη ζωγραφική.
Πολλά από τα έργα της Κάλο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αντικατοπτρίζουν την εμπειρία της με τον πόνο και τη μοναξιά. Οι γεμάτες συμβολισμούς αυτοπροσωπογραφίες της, έδειχναν την ένταση των συναισθημάτων της και την πάλη της με το σώμα και την ψυχή της. Όπως είχε πει η ίδια: «Ζωγραφίζω τον εαυτό μου γιατί είμαι τόσο συχνά μόνη και επειδή είμαι το θέμα που γνωρίζω καλύτερα».
Το ατύχημα του 1925 ήταν η αρχή της πορείας της Φρίντα ως καλλιτέχνη. Τα επόμενα χρόνια, η ζωγραφική έγινε η κύρια μέθοδος με την οποία εξέφραζε τον εσωτερικό της κόσμο. Τα έργα της χαρακτηρίζονται από τον έντονο συναισθηματισμό και την απεικόνιση της σωματικής και ψυχικής ταλαιπωρίας. Ταυτόχρονα, ενσωμάτωσε στα έργα της στοιχεία του μεξικανικού λαϊκού πολιτισμού, σύμβολα της ταυτότητάς της και τη βαθιά της σύνδεση με την πατρίδα της.
Η ζωή της Κάλο ήταν γεμάτη αγώνες, όχι μόνο λόγω του τραυματισμού της, αλλά και από τις προσωπικές της σχέσεις, την πολιτική και την επιθυμία της να βρει τη θέση της ως γυναίκα καλλιτέχνης σε έναν κόσμο που κυριαρχείτο από άντρες. Όλα αυτά τα στοιχεία αποτυπώνονται στα έργα της με τρόπο που μιλάει άμεσα στην καρδιά του θεατή.
Το έργο της ως αντανάκλαση του πόνου και της επιμονής
Το τραύμα της Φρίντα Κάλο δεν ήταν μόνο σωματικό. Η εμπειρία του ατυχήματος και των επακόλουθων εγχειρήσεων και πόνων άφησαν ανεξίτηλο αποτύπωμα στον ψυχισμό της. Ωστόσο, η αφοσίωσή της στην τέχνη αποτέλεσε τον βασικό της μηχανισμό επιβίωσης. Η ζωγραφική της όχι μόνο αντέκρουε τον πόνο της, αλλά έγινε το μέσο με το οποίο επικοινωνούσε την εμπειρία της ζωής της, τη θλίψη, τον πόνο, αλλά και την ελπίδα.
Πολλοί από τους πίνακές της επικεντρώνονται στο θέμα του σώματος, απεικονίζοντας τον πόνο, τις πληγές, την αναγέννηση, αλλά και την επιμονή του πνεύματος. Το ατύχημα που υπέστη έγινε ο καθρέφτης μέσα από τον οποίο κοιτάζει τον κόσμο, και η τέχνη της έγινε η γλώσσα με την οποία μπορούσε να μιλήσει για όσα βίωνε. Όλα αυτά τα χρόνια υποβλήθηκε σε 32 επεμβάσεις και έπρεπε να μένει συχνά στο κρεβάτι με έντονους πόνους και φορώντας μεταλλικό κορσέ. Η συνέπεια ήταν ο πρώιμος θάνατός της λίγο μετά τα 47α γενέθλιά της.
Η κληρονομιά της Κάλο
Αν και πολλοί θεωρούν τη Φρίντα Κάλο σουρεαλίστρια, η ίδια απορρίπτει τον χαρακτηρισμό. «Δεν ζωγραφίζω ποτέ τα όνειρά μου, εγώ ζωγραφίζω τη δική μου πραγματικότητα», έγραψε κάποτε. Απεικονίζει τον εαυτό της στα περισσότερα από τα 150 έργα της. «Ζωγραφίζω εμένα γιατί είμαι τόσο συχνά μόνη», εξηγεί, «γιατί εγώ είμαι ο άνθρωπος που ξέρω καλύτερα».
Ένα χαρακτηριστικό έργο της είναι «Οι δύο Φρίντες», αφότου ο Ριβέρα ανακοίνωσε το διαζύγιό τους το 1939.
Η αυτοπροσωπογραφία εκφράζει τη διχασμένη ταυτότητά της: μια Φρίντα ντυμένη σε ευρωπαϊκό στυλ αριστερά και μια Φρίντα με ρούχα ιθαγενών που δείχνει την αγάπη για τον άντρα της παρά τον πόνο του χωρισμού.
Ο χωρισμός τους όμως δεν κράτησε πολύ. Ξαναπαντρεύτηκαν έναν χρόνο αργότερα έχοντας και οι δυο πολλούς εραστές παράλληλα. Ο Ριβέρα είχε σχέση με την Χριστίνα, αδελφή της Φρίντα, αλλά και πολλές ακόμα, ενώ η ίδια είχε σχέση με τον Τρότσκι. «Δεν μπορούσαν να ζουν ούτε μαζί ούτε χώρια», γράφει η Γαλλίδα συγγραφέας Κλαιρ Μπερέστ.
Σήμερα τα έργα της Φρίντα Κάλο βρίσκονται παντού. Ο πίνακάς της «Η γέννησή μου» αγοράστηκε από τη Μαντόνα. Και δεν είναι μόνο αυτό. Ο οίκος μόδας Dior αφιέρωσε τη συλλογή του «Cruise 2024» στο στυλ της Μεξικανής καλλιτέχνιδος. Πουλόβερ κεντημένα με πεταλούδες για 2.300 ευρώ, τσάντες που κοστίζουν 3.000 ευρώ. Η ίδια πάντως αν ζούσε, θα γελούσε πολύ με όλη αυτή τη μανία γύρω από το στυλ και το έργο της. Θα έλεγε σίγουρα πως «είστε τρελοί», πιστεύει η βιογράφος της Κλαιρ Μπερέστ.»
Το γαλάζιο σπίτι, πλέον Μουσείο της Φρίντα Κάλο, αποτελεί ένα πολύ δημοφιλές αξιοθέατο στο Μεξικό. Βρίσκεται στο κέντρο του Coyocán και είναι το μέρος όπου γεννήθηκε το 1907 (ή το 1910) και το μέρος που άφησε την τελευταία της πνοή το 1954. Οι στάχτες της βρίσκονται στο κρεβάτι της μέσα σε ένα δοχείο που φέρει το σχήμα του προσώπου της.
Η Φρίντα Κάλο δεν είναι απλά μια καλλιτέχνιδα που δημιούργησε πανέμορφους πίνακες. Η επιμονή της, το ταλέντο της και η ικανότητά της να μεταμορφώνει τον πόνο σε τέχνη την καθιέρωσαν ως μία από τις πιο σημαντικές καλλιτέχνιδες του 20ού αιώνα.
