Βούλα Καραμπατζάκη, πόσο ανθεκτικό είναι ένα κτίσμα από χαρτόνι;

Είχατε φανταστεί ποτέ ένα γλυπτό από χαρτί; Η έκθεση «Κτίσματα» στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη θα εξάψει σίγουρα τη φαντασία σας, καθώς η καλλιτέχνις Βούλα Καραμπατζάκη δημιουργεί γλυπτά από κυψελωτό χαρτόνι. Πόσο εύπλαστο αλλά και πόσο ανθεκτικό μπορεί να είναι ως υλικό; Ποια η σχέση του με τον χώρο και τον χρόνο; 

Όπως μου ανέφερε η ίδια η καλλιτέχνις, λίγες μέρες πριν από τα εγκαίνια της πρώτης ατομικής έκθεσής της στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη, στα «Κτίσματα», χρησιμοποιεί το κυψελωτό χαρτόνι, ένα υλικό πολύ διαφορετικό από το χαρτί τόσο στην υφή του όσο και στην επεξεργασία του. «Το ανακάλυψα κατά τη διάρκεια των σπουδιών μου στην ΑΣΚΤ και με την ενθάρρυνση του καθηγητή μου Ζάφου Ξαγοράρη το υλικό αυτό μετουσιώθηκε και εξελίχθηκε σε γλυπτική εγκατάσταση». Ποια είναι η μεγάλη του διαφορά με το χαρτί; Όπως μου αποκάλυψε, το υλικό αυτό έχει σχεδόν τα ίδια χαρακτηριστικά με το ξύλο, από το οποίο προέρχεται. Αυτό σημαίνει ότι είναι σκληρό στην επεξεργασία του και γι’ αυτό και χρησιμοποιεί την ηλεκτρική σέγα για ξύλο. Στη συνέχεια, για να εξυπηρετήσει τους καλλιτεχνικούς σκοπούς της, χρησιμοποίησε πολλά και διαφορετικά είδη χαρτονιού, με διαφορετικές υφές και ποιότητες, ανάλογα με τον τρόπο κοπής και δομικής σύνθεσης του υλικού. Η επεξεργασία τους καθώς και η διαχείριση τους είναι θέμα εμπειρίας και εξοικείωσης.

Όσο για το ίδιο το χαρτί, η Βούλα Καραμπατζάκη το έχει χρησιμοποιήσει παλιότερα σε έργα της ως δευτερεύον υλικό, σε συνδυασμό με άλλες πρώτες ύλες. Άλλωστε, το χαρτί έχει μια μακραίωνη ιστορία στον χρόνο σε σχέση με την τέχνη. Πέρα από τη χρήση του στα βιβλία, διάσημοι καλλιτέχνες και ντιζάινερ το έχουν επεξεργαστεί ως πρώτη ύλη για να δημιουργήσουν. Μερικά παραδείγματα από το παρελθόν είναι τα χάρτινα γλυπτά του Πικασό, τα κολάζ σε χαρτί του Ματίς καθώς και τα χάρτινα έπιπλα του Φράνκ Γκέρικ.

Βούλα Καραμπατζάκη: Οι σπουδές στην αργυροχρυσοχοΐα και οι πειραματισμοί με τα διαφορετικά υλικά

Η καλλιτέχνις προέρχεται από τον χώρο του εικαστικού κοσμήματος και γι’ αυτό έχει μάθει να προσδίδει μεγάλη σημασία στη λεπτομέρεια, αλλά και να αφοσιώνεται επιμελώς σε ένα έργο για πολλές ώρες. «Κυρίως ο τρόπος σκέψης, η αμιγώς χειρωνακτική πρακτική και επιμέλεια από εμένα την ίδια, η μεγάλη σημασία στην λεπτομέρεια, και η πολύωρη αφοσίωση στο κάθε έργο» συντελούν ώστε να αναπτυχθεί μια βαθειά συναισθηματική σχέση με το υλικό σε βαθμό που το έργο κατά την διάρκεια της δημιουργίας του αυτονομείται. Έτσι εν προκειμένω το χαρτί -όπως και κάθε υλικό που χρησιμοποιεί- παύει να είναι ένα απλό χαρτί αλλά μετατρέπεται σταδιακά –μέσω της επεξεργασίας του- σε κάτι πολύτιμο και μετουσιώνεται σε έργο τέχνης.

Με σπουδές και στη Συντήρηση έργων τέχνης, ηΚαραμπατζάκη έχει μάθει να διαχειρίζεται και να εκτιμά τα διαφορετικά υλικά, αλλά και να εκτιμά τα φθαρμένα από τον χρόνο έργα. «Πολλές φορές το θραύσμα ενός έργου έχει καλλιτεχνική αξία ανώτερη από ένα έργο που ο χρόνος δεν έχει αφήσει ακόμη το αποτύπωμα του». Αγαπά τους πειραματισμούς, όχι μόνο με τα υλικά αλλά και με τις νέες μεθόδους και τεχνικές. Τα υλικά που προτιμά είναι τα ακόλουθα: το νήμα, το ύφασμα, το χαρτί, το μέταλλο, το ξύλο, αλλά και οι λίθοι. Ωστόσο κάθε έργο και κάθε υλικό τής ανοίγει νέους δρόμους όταν καταπιάνεται μαζί του: «όταν ξεκινώ μια εργασία αντιμετωπίζω το υλικό σαν να μην το γνωρίζω αλλά να είναι κάτι καινούργιο για εμένα που με καλεί να το ανακαλύψω».

Η πλατωνική ιδέα πίσω από τα «Κτίσματα» της Βούλας Καραμπατζάκη στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη

Η Βούλα Καραμπατζάκη μέσα από τα γλυπτά της δεν δημιουργεί ρεαλιστικά κτίρια αλλά θέλει να τοποθετήσει τα κτίσματά της οπουδήποτε μέσα στο σύμπαν. «Δεν με απασχολεί η έννοια του φθαρτού. Θα μπορούσαν να υπάρχουν στη γη ή οπουδήποτε στο σύμπαν καθώς και στο παρόν ή στο απώτατο παρελθόν». Και αυτό διότι η καλλιτέχνης προσπαθεί να αποτυπώσει την πλατωνική ιδέα πίσω από τα έργα της, η οποία είναι αθάνατη και, επομένως, άφθαρτη. Άλλωστε τα Κτίσματα της Β. Καραμπατζάκη έχουν φιλοτεχνηθεί με τέτοιον τρόπο ώστε να αντέχουν στον χρόνο. Όπως μου ανέφερε, «έχουν κατασκευαστική δομή είναι φτιαγμένα από ιδιαίτερα ανθεκτικό χαρτόνι και με την κατάλληλη στοιχειώδη φροντίδα μπορούν να ζήσουν και χίλια χρόνια».

Όσο για τη σχέση των έργων της με τον χρόνο, η καλλιτέχνις πιστεύει ότι ο χρόνος σε καμία περίπτωση δεν αφαιρεί αξία από ένα έργο τέχνης αλλά του προσθέτει.  Άλλωστε, «το χαρτί μπορεί να έχει διάρκεια. Είναι ζήτημα αγάπης. Αν ένα κτίσμα αγαπηθεί, γίνεται μόνιμο». Εννοείται ότι θα πρέπει να τηρηθούν στη συνέχεια ο κανόνες για τη σωστή συντήρησή τους (πχ η προστασία τους από την υγρασία).  

Ένα έργο ολοκληρώνεται την στιγμή που το αποτέλεσμα που βλέπω είναι μη αναμενόμενο και απρόσμενο σαν να μην το δημιούργησα μόνο εγώ.

Με κινητήρια δύναμή της τη φαντασία της, αντλεί την έμπνευσή της από τα έργα των ανθρώπων ενώ αγαπά πολύ τους αυτοσχεδιασμούς. «Σε αυτή την διαδικασία συνεργάζεται το μάτι με τα χέρια και το υλικό σ´ ένα ρυθμό ο οποίος σχεδόν αυτοματοποιεί τις αισθήσεις. Συγχρόνως συμμετέχει και η συνειδητή σκέψη στην αναζήτηση λύσεων στα προβλήματα που προκύπτουν συνεχώς καθ´ όλη την διάρκεια της δημιουργικής πρακτικής».

Η ίδια άλλωστε ως καλλιτέχνης προσπαθεί να διατηρήσει συνεχώς την αυθεντικότητά της και να παραμείνει συνεπής σε αυτό που την εκφράζει, παρόλες τις επιταγές της κοινωνίας που μας ωθούν όλους προς το αντίθετο. «Ο αγώνας του καλλιτέχνη είναι να παραμένει αυθεντικός απέναντι στον εαυτό του και κυρίως στο έργο του».

Γιατί εντέλει να επισκεφθούμε αυτήν την έκθεση; Η Βούλα Καραμπατζάκη μάς απαντά:«Μέσα από την παρούσα εγκατάσταση που θα παρουσιαστεί στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη προτείνω έναν κόσμο καλύτερο που θα προκύψει, ίσως, από την εμπειρία που θα βιώσει ο θεατής που θα επισκεφτεί την έκθεση».

Η Έκθεση «Κτίσματα εγκαινιάζεται στις 12 Σεπτεμβρίου στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη και θα διαρκέσει μέχρι και τις 5 Οκτωβρίου.