Εικαστικα

Clayground: τα wabi-sabi κεραμικά της Μαρίλης Τοπούζογλου

«Όλοι είμαστε δημιουργικοί αρκεί να τολμήσουμε και να μην φοβόμαστε την αποτυχία»

Δημήτρης Παπαδόπουλος
6’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Μαρίλη Τοπούζογλου: το Clayground και η σύνδεση της ψυχολογίας και της κεραμικής τέχνης

Αντικείμενα της αγίας καθημερινότητας, που έλεγε και η Εύη Βουτσινά. Μια συσκευασία γάλακτος, μπισκότα και κάρτες πιστωτικές, πίτσες και σουβλάκια τυλιχτά. Τέλεια στην ατέλεια των χειροποίητων γραμμών, με χρώματα ζωντανά και φωτεινά. Πιάτα με ζωγραφικές αναπαραστάσεις, σαν να συμπληρώνουν αυτό που τα πιάτα θα υποδεχτούν: φρούτα, λαχανικά, ένα αυγό μάτι. Η Μαρίλη Τοπούζογλου είναι ψυχολόγος με προσέγγιση την εκφραστική θεραπεία μέσω τέχνης. «Ξεκίνησα να ασχολούμαι με την κεραμική περίπου ένα χρόνο πριν από την πανδημία, παρακολουθώντας τότε τα πρώτα μου μαθήματα. Έπειτα υπήρξε ένα διάλειμμα και το καλοκαίρι του 2023, ξεκίνησα μια εκπαίδευση στο "Clay Field Therapy" με την οποία ήρθα σε επαφή με τις θεραπευτικές ιδιότητες του πηλού και της αφής».

Αυτό την οδήγησε πίσω στα μαθήματα κεραμικής και βρέθηκε ξανά με τη δασκάλα της «την πολυτάλαντη Κατερίνα Τσαλιγοπούλου, γνωστή και ως Ble Zebra. Μέσα από τα μαθήματα μαζί της επιβεβαίωσα ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε δημιουργικοί, αρκεί να μη φοβόμαστε την αποτυχία. Η Κατερίνα, μου προσέφερε ένα ασφαλές πεδίο εξερεύνησης και πειραματισμού με απεριόριστη ελευθερία και αγάπη. Έτσι, άφησα τα χέρια μου να πλάσουν ελεύθερα και αυθόρμητα ξεκλειδώνοντας τη δημιουργικότητά μου».

Κι εγένετο Clayground, η απόφασή της να δημιουργεί με συνέπεια, συνέχεια, να εκθέτει και να εκτίθεται. «Ο χώρος που εργάζομαι ονομάζεται Inner Canvas. Πολλοί που τον επισκέπτονται για πρώτη φορά, τον χαρακτηρίζουν ως ενήλικη παιδική χαρά. Και με έναν τρόπο είναι ένας ασφαλής χώρος για τους θεραπευόμενους να εξερευνήσουν, να παίξουν, να τσαλακωθούν, να ανακαλύψουν. Το Clayground είναι η δική μου παιδική χαρά, ο χώρος που νιώθω ασφαλής κι ελεύθερη. Όλοι είμαστε δημιουργικοί κι όλοι μπορούμε να δημιουργήσουμε, αρκεί να τολμήσουμε και να μην φοβόμαστε την αποτυχία. Στοχεύει στην ενθάρρυνση της δοκιμής, της ελευθερίας, στο να δείχνει ο καθένας ποιος είναι. Είναι ένας τρόπος να απαντήσω στο "εγώ δεν ξέρω να ζωγραφίζω” ή “δεν είμαι καλός με τακαλλιτεχνικά”. Το πιο απλό μπορεί να είναι πολύ όμορφο, ακόμα κι αν μοιάζει παιδικό».

Τη ρωτάω πώς συνδέεται το επάγγελμά της με την έκφραση μέσω της κεραμικής. «Μία άμεση σύνδεση της εκφραστικής θεραπείας με την κεραμική, είναι πως η κεραμική είναι μια μορφή έκφρασης, που εκτός από το εικαστικό κομμάτι, περιλαμβάνει τρεις διαστάσεις, την αφή, την επαφή με τη γη, το νερό, τη δυνατότητα να λερωθούμε και αυτό να είναι εντάξει. Οι μορφές, τα χρώματα και οι υφές της κεραμικής μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις εμπειρίες των ανθρώπων χωρίς να είναι απαραίτητος ο λόγος. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην ψυχοθεραπεία, όπου ορισμένα συναισθήματα ή τραυματικές εμπειρίες μπορεί να είναι δύσκολο να εκφραστούν», μου απαντά.

Η εξέλιξή της ενασχόλησής της με την κεραμική ήταν αστραπιαία: από την ιδέα στην έκθεση και την παραγωγή. «Πράγματι. Ξεκίνησα χωρίς να γνωρίζω πού θα με οδηγήσει. Ακόμη δεν ξέρω». Απολαμβάνει την ελευθερία, να μαθαίνει παίζοντας, να έχει υπομονή με τον εαυτό της και να εμπιστεύεται τη διαδικασία. «Πάντα ήμουν δημιουργική και είχα ιδέες, όμως δεν τολμούσα να τις δοκιμάσω καθώς εστίαζα κατευθείαν στο αποτέλεσμα. Ως ψυχοθεραπεύτρια αλλά και ως θεραπευόμενη, έμαθα πώς να είμαι εντάξει με το λάθος. Το wabi-sabi είναι μια ιαπωνική έννοια που βρίσκει ομορφιά στην ατέλεια, την παροδικότητα και το ημιτελές. Πλέον αγκαλιάζω την ατέλεια του ανθρώπινου και του φυσικού κόσμου ως πηγή ομορφιάς και νοήματος.

Αναρωτιέμαι πώς εμπνεύστηκε τα πρώτα της έργα. Οι φόρμες της είναι ενσταντανέ της καθημερινότητάς μας δοσμένα με χρώματα ζωντανά και μια παιδική ματιά. «Πρόκειται για μια προσπάθεια να αποτυπώσω τον έξω κόσμο μέσα από τη δική μου ματιά. Στη σειρά με τα κεραμικά φαγητά, ήθελα να αναδείξω την ομορφιά και την τέχνη που βρίσκεται γύρω μας, ακόμα και σε καθημερινά αντικείμενα. Η ομορφιά και η γεωμετρία βρίσκεται ακόμα και σε ένα κουτί χυμού, αν το κοιτάξουμε σαν μορφή, σαν ανάμνηση, σαν συναίσθημα. Οι φραπέδες και τα τσιγάρα είναι μια αναφορά στο ελληνικό πρωινό και στη συνήθεια να πίνουμε καφέ με τις ώρες. Με έχουν εμπνεύσει πολύ ο Warhol, ο Picasso, η Katherine Bernhard και η αγαπημένη μου Ελληνίδα καλλιτέχνης Marilia Kolibiri. Η παιδική ματιά είναι ο τρόπος μου να βλέπω και να ερμηνεύω τον κόσμο γύρω μου». Πόσο εύκολο είναι αυτό, τη ρωτώ. «Μεγαλώνοντας όλοι μας ξεχνάμε (λιγότερο ή περισσότερο) την παιδική μας ματιά. Είναι όμως πολύ σημαντική η διατήρηση της δημιουργικότητας, της αυθεντικότητας, του παιδικού ενθουσιασμού. Ο ψυχαναλυτής D. Winnicott έχει μιλήσει για τη “μάσκα” που αναπτύσσουμε ως ενήλικες για να ανταποκριθούμε στις κοινωνικές προσδοκίες, χάνοντας έτσι την αυθεντικότητα μας. Η παιδική ματιά εμπεριέχει περιέργεια, αφέλεια, αισιοδοξία, περιεργάζεται τα δεδομένα χωρίς προκατάληψη, σαν παιχνίδι, χωρίς κριτική. Η παιδική ματιά βρίσκεται πάντα μέσα μας, μπορούμε να την ανασύρουμε και να την διατηρήσουμε αρκεί να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να εξερευνά και να κοιτάει τον κόσμο ανοιχτά, με θαυμασμό και φρέσκο βλέμμα».

Είχατε ποτέ την επιθυμία να ασχοληθείτε με την τέχνη;
Ο αυτοσχεδιασμός πάντα μου έδινε λύσεις. Από μικρή, όποτε δεν ήξερα τι να κάνω, αυτοσχεδίαζα και αυτό λειτουργούσε αρκετές φορές. Πλέον πιστεύω πως ο αυτοσχεδιασμός είναι τρόπος ζωής, και όταν συνδυάζεται με δημιουργικότητα, γεννιέται η τέχνη. Πάντα έφτιαχνα χειροποίητες κατασκευές ή ζωγράφιζα και με ενθουσιάζει ακόμα οτιδήποτε έχει να κάνει με τις αισθήσεις. Παρόλο που δεν έκανα ποτέ μαθήματα τέχνης, το πρώτο μου πτυχίο ήταν B.A. Creative Industries. Κατέληξα στο expressive art therapy και στο messy play, τα οποία και σήμερα διδάσκω. Όλα κύλησαν με φυσικό τρόπο, το ένα οδήγησε στο άλλο και στη συνέχεια ήρθε το clay field therapy και η κεραμική.

Μιλήστε μας για τη συμμετοχή σας στην έκθεση ITSLIQUID International Art Fair στη Βενετία.
Ήταν ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα. Ήταν μια φανταστική ευκαιρία να προβάλω τα έργα μου, να συνομιλήσω με άλλους καλλιτέχνες, να επικοινωνήσω τη δουλειά μου στον κόσμο και να λάβω ανατροφοδότηση. Άρεσε η απλότητα και η αμεσότητα των έργων καθώς και το πόσο Ελλάδα τους θύμησαν. Η Βενετία, πέρα από την εκπληκτική κουζίνα της, είναι ένας παράδεισος για την αρχιτεκτονική, την ιστορία και την τέχνη.

Ποια είναι τα επόμενα πλάνα σας;
Τον Σεπτέμβριο θα συμμετάσχω στην ομαδική έκθεση Open Art στη γκαλερί ArtNumber23 ενώ το φθινόπωρο θα με βρείτε στην Connect Athens με δημιουργικά εργαστήρια ενδυνάμωσης νέων.