Πάμπλο Πικάσο: Έργα φτιαγμένα από Εξορία και Νοσταλγία στη Θεσσαλονίκη

1945, Τουλούζη. Στο πάρτι γενεθλίων της Πασιονάρια (Dolores Ibarruri), o Πάμπλο Πικάσο συναντά τον κουρέα Ευγένιο Αρίας και μια φιλία γεννιέται αναμεταξύ τους, καθώς οι δυο εξόριστοι αριστεροί στη Γαλλία και αντιφρανκικοί ως το μεδούλι νοσταλγούν την Ισπανία που άφησαν πίσω. Ο σενιόρ Πάμπλο αρχίζει να συχνάζει τακτικότερα στο κουρείο του Αρίας για περιποίηση και ανταλλαγή πολιτικών απόψεων, με αποτέλεσμα το 1947 να του χαρίσει το πρώτο σκίτσο, ενθύμιο της φιλίας τους, στο οποίο το κεφάλι του Φαύνου παίζει τρομπέτα. 

Την επόμενη χρονιά οι δυο εμιγκρέδες πηγαίνουν μαζί για πρώτη φορά σε ταυρομαχίες, ενώ το 1954 ο Αρίας παρακολουθεί στη Vallauris την πρώτη ταυρομαχία που διοργανώθηκε στη γαλλική πόλη με πρόεδρο (!) – διοργανωτή τον Πάμπλο Πικάσο. Το 1956 o Αρίας ξαναδέχεται ένα σπάνιο δώρο: Ο Πάμπλο Πικάσο σχεδιάζει στις Κάννες τα Δυο γυναικεία πρόσωπα και ένα περιστέρι για το αλμανάκ της Γαλλοϊσπανικής Ένωσης, αφιερώνοντάς το και πάλι στον Ευγένιο. Το ίδιο γίνεται και το 1959 με τους Τρεις ταύρους. Το 1960, ο Πάμπλο Πικάσο ξαναχτυπά με αφιέρωση: Του χαρίζει την πυρογραφία Πικαντόρ και Ταύρος, χτυπημένη επάνω στο κουτί με τα κουρευτικά εργαλεία του φίλου του. 

«Πώς είναι αυτός ο φίλος σου ο Αρίας για τον οποίο μας μιλάς συνεχώς;» τον ρώτησαν κάποτε. Εκείνος απάντησε: «Ένας όπως κι εγώ». Αργότερα, όταν έκαναν την ίδια ερώτηση και στον κουρέα, ο Αρίας απάντησε πανομοιότυπα: «Ο Πάμπλο; Ένας σαν εμένα!». Την ίδια χρονιά ο Αρίας βοήθησε τον Πάμπλο Πικάσο να βρει νέο σπίτι στη Vallauris, οπότε είναι πολύ πιθανόν, για ανταπόδοση της βοήθειας, ο ζωγράφος να απαθανάτισε και τη μητέρα του Ευγένιου. 

Πάμπλο Πικάσο: Εξορία και Νοσταλγία

Κάπου εδώ ξεκινά και το απίθανο παιχνίδι τους που πέρασε στην ιστορία και ήρθε στη Θεσσαλονίκη: Ο Αρίας άρχισε να στέλνει στον Πάμπλο Πικάσο σελίδες της εφημερίδας ABC με θέματα που είχαν να κάνουν με ταυρομαχίες, ρεπορτάζ και στοιχήματα, με τον τρισμέγιστο να τα επιστρέφει πίσω «πειραγμένα» με χειροποίητες παρεμβάσεις του. 

Το συνωμοτικό τους παιχνίδι κρατά ως το 1968, όταν ο Πάμπλο Πικάσο φιλοτέχνησε το τελευταίο από τα σχέδια για τον Αρίας. Πέντε χρόνια αργότερα, ο Ισπανός κουρέας, ο σύντροφος, ο καρδιακός φίλος, ο αδελφοποιητός του, αναλαμβάνει τη σορό του και παρευρίσκεται στην κηδεία του στο Vauvenargues. «Ο Πικάσο μου έλεγε ότι πρέπει να ζεις εξόριστος για να απολαμβάνεις και να υποφέρεις έντονα. Όσοι δεν έχουν ζήσει εξόριστοι δεν ξέρουν τι είναι ζωή». 

Αυτό είναι η σάγκα της έκθεσης Πάμπλο Πικάσο: Εξορία και Νοσταλγία, η ιστορία μιας βαθιάς αντρικής φιλίας δυο πολιτικών αριστερών εξορίστων στη Γαλλία που, εκτός από την επανάσταση και τις ιδέες, αγαπούσαν και τις ταυρομαχίες. Ο Πάμπλο Πικάσο ζωντάνευε τις ασπρόμαυρες σελίδες της λαϊκής συντηρητικής εφημερίδας ABC, ζωγραφίζοντας μικρούς κόκκινους ταύρους και ταυρομάχους, συνθέτοντας ένα ιδιότυπο παιχνίδι που θυμίζει χαρτάκια Πανίνι ή Σούπερ Ατού! Επιζωγραφισμένες με σχέδια, αραβουργήματα και διακοσμητικές πινελιές με μαρκαδόρο, οι σελίδες της φιλομοναρχικής ισπανικής εφημερίδας – υμνωδού του Φράνκο μετατρέπονταν ως δια μαγείας σε αναρχικά μανιφέστα, καθώς το κόκκινο μαρκαδοράκι του Πάμπλο Πικάσο υποτροπίαζε ασύστολα. 

Όμως, η έκθεση, δεν λειτουργεί μόνο σαν ημερολόγιο μιας φιλίας. Ο ταύρος είτε ως σύμβολο είτε ως τεχνούργημα από την πλευρά του πολιτικού και στρατευμένου ως και τον θάνατό του στο Κομμουνιστικό κόμμα της Γαλλίας Πικάσο, συμβόλιζε και το μαρτύριο του υπόδουλου ισπανικού λαού, όπως και τον αγώνα κατά του φασισμού. Επίσης, στο βάθος της εμμονής του με τους ταύρους, ψυχαναλυτικά κάνει εξώφθαλμο πάρτι η πικάσιος βαρβατίλα-αρρενωπότητα (ο μετρ ποτέ δεν έπαψε να την επιδεικνύει), για την οποία και του ασκήθηκε σφοδρή κριτική από το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα και συνεχίζει να κάνει ταύρους μαινόμενους εν υαλοπωλείο τους θιασώτες της Woke κουλτούρας. 

Στην έκθεση της Θεσσαλονίκης που αποτελεί συνδιοργάνωση με το Museo Casa Natal Picasso στη Μάλαγα, (επιμέλεια Carlos Ferrer Barrera, συντονισμός Μαρία Τσαντσάνογλου), παρουσιάζονται σχέδια, χαρακτικά και κεραμικά, προερχόμενα από τις συλλογές του Museo Casa Natal de Picasso στη Μάλαγα. Πολλά από αυτά εκτίθενται για πρώτη φορά εκτός Ισπανίας και, όπως δηλώνουν οι υπεύθυνοι: «Τα συγκεκριμένα έργα βρίσκονται σε διάλογο με έργα από τη συλλογή και το αρχείο Κωστάκη από την περίοδο της Ρωσικής Πρωτοπορίας που παρουσιάζονται παράλληλα στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, διευρύνοντας έτσι την οπτική για τον μοντερνισμό, αγγίζοντας και φέρνοντας κοντά τις ευρωπαϊκές ιστορικές πρωτοπορίες». 

Έκθεση «Πάμπλο Πικάσο: Εξορία και Νοσταλγία»
MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη 
Μονή Λαζαριστών, Θεσσαλονίκη
12 Ιουλίου – 10 Νοεμβρίου 2024