9 εκθέσεις για σένα που ξέμεινες το Πάσχα στην Αθήνα

Η μεταπολεμική μας «Αστυγραφία»

Οι αλλαγές στο τοπίο, η ανάδυση της κοινωνίας του θεάματος, τα όνειρα και οι συγκρούσεις στην πόλη κατά τις δεκαετίες 1950-1970 τροφοδοτούν την αφήγηση στην ομαδική περιοδική έκθεση Αστυγραφία, που υπογράφει επιμελητικά η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Συραγώ Τσιάρα. Διακόσια δύο εικαστικά έργα και αποσπάσματα από 22 ταινίες, από 78 δημιουργούς (όπως οι Θεόδωρος Αγγελόπουλος, Αλέκος Αλεξανδράκης, Αγήνωρ Αστεριάδης, Δανιήλ, Βλάσης Κανιάρης, Νίκη Καραγάτση, Στέλιος Κασιμάτης, Ροβήρος Μανθούλης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Γιάννης Ψυχοπαίδης κ.ά.) σε ένα αφιέρωμα που εστιάζει σε μια εποχή ραγδαίου μετασχηματισμού της μεταπολεμικής Ελλάδας επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του στην αστικοποίηση και τον τρόπο που ο άνθρωπος συμμετέχει ή αντιστέκεται στη νέα αυτή συνθήκη.

Εθνική Πινακοθήκη, Βασ. Κωνσταντίνου 50, 214 4086201

Μ. Πέμ. 10:00-18:00, Μ. Παρ. 13:00-18:00, Μ. Σάβ. 10:00-18:00. Από 8/5: Τετ. 10:00-20:00, Δευτ., Πέμ.-Κυρ. 10:00-18:00. Μέχρι 12 Μαϊου.

Με τη Yael Bartana «Δύο λεπτά πριν τα μεσάνυχτα»

Το έργο της «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο» που φιγουράρει στην πρόσοψη του πάλαι ποτέ εργοστασίου Φιξ, δίνει το στίγμα της σεζόν στο ΕΜΣΤ. Στην αίθουσα προβολών στο μεσοπάτωμα, όμως, έχουμε την ευκαιρία να πάρουμε μια γεύση και από την πρακτική στην κινούμενη εικόνα της Ισραηλινής καλλιτέχνιδας η οποία φέτος εκπροσωπεί τη Γερμανία στην 60η Μπιενάλε της Βενετίας (μαζί με τον Ersan Mondtag).

Στο βίντεο «Δύο λεπτά πριν τα μεσάνυχτα» (διάρκειας 47΄) εξελίσσεται το σενάριο μιας πιθανής πυρηνικής σύρραξης σε ένα σκηνικό α λα Dr. Strangelove, με το συμβούλιο της απειλούμενης χώρας, όμως, να αποτελείται μόνο από γυναίκες από τα πεδία της άμυνας, του ακτιβισμού, της φιλανθρωπίας και της πολιτικής.
Με τη δουλειά της να παρουσιάζεται στις συλλογές σημαντικών μουσείων (MoMA, Tate Modern, Centre Pompidou) και διοργανώσεις –Μπιενάλε του Σάο Πάολο (2014, 2010, 2006), Μπιενάλε του Βερολίνου (2012), Ντοκουμέντα 12 (2007), Μπιενάλε της Κωνσταντινούπολης (2005), Μανιφέστα 4 (2002)–, η Bartana μέσα από τα βίντεο και τις ταινίες της εξετάζει λιγότερο γνωστές πτυχές της ιστορίας καθώς και περιστατικά που έχουν επηρεάσει τη διαμόρφωση συλλογικών ταυτοτήτων και συνειδήσεων.

Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, λεωφ. Καλλιρρόης & Αμβρ. Φραντζή, πρώην εργοστάσιο Φιξ, 211 10 19000

Μ. Πέμ. 11:00-22:00, Μ. Παρ. 12:00-16:00. Από 8/5, Τρ., Τετ., Παρ.-Κυρ. 11:00-19:00, Πέμ. 11:00-22:00. Μέχρι 27 Οκτωβρίου.

Η αλχημεία της ζωγραφικής του Μιχάλη Οικονόμου

«Θέλω να δώσω αίσθημα, όσο μπορώ περισσότερο αίσθημα….» τόνιζε ο ίδιος και στα έργα του κατάφερνε να αποτυπώνει με τον πιο εκφραστικό τρόπο ακόμα και την αίσθηση του κλίματος, τη μυστηριακή υγρή ατμόσφαιρα, την ομορρυθμία ανάμεσα στο φως και στην ομίχλη.

Σπίτια σε γαλλικά ακρογιάλια που αντικατοπτρίζονται μες στο νερό, βάρκες στο μούχρωμα σε απάνεμους κολπίσκους και κανάλια, ρωμαλέες ελιές και λυγερόκορμα κυπαρίσσια, αλλά και εκκλησιές, αγροτόσπιτα, φουρτουνιασμένες θάλασσες άφησε ο χρωστήρας αυτού του –πρόωρα χαμένου– ανανεωτή της νεοελληνικής ζωγραφικής, που αφοσιώθηκε αποκλειστικά στην τοπιογραφία.

Μετά την Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ του Μετσόβου, όπου τις απολαύσαμε το περασμένο φθινόπωρο, 116 δημιουργίες του Μιχάλη Οικονόμου μας περιμένουν για λίγες μέρες ακόμα στην καρδιά της Αθήνας για να μας ταξιδέψουν σε τοπία από αυτά που θα μας χάριζε απλόχερα έναν αιώνα πριν μια περιήγηση στην ύπαιθρο και τις ακτές της Γαλλίας και της Ελλάδας.

Την έκθεση επιμελείται η Αφροδίτη Κούρια.

Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, Βασ. Σοφίας 9 & Μέρλιν 1, 210 3611647

Μ. Πέμ. 10:00-18:00, Μ.Παρ. 12:00-17:00, Μ. Σάβ. 10:00-18:00. Ανοικτά ξανά από 8/5: Δευτέρα-Κυριακή 10:00-18:00, Πέμπτη 10:00-20:00. Μέχρι 12 Μαΐου.

Η συλλογή του Νίκου Αλεξίου

Πολύπλευρος καλλιτέχνης αλλά και συλλέκτης, ο Νίκος Αλεξίου (1960-2011) δώρισε στο Μουσείο Μπενάκη 236 έργα από 84 εικαστικούς· δημιουργίες που φανερώνουν την προτίμησή του στο έλασσον και τη χειροτεχνική λεπτότητα, την εμμονή στο χαρτί, τη διαφάνεια και την ελαφρότητα, το ενδιαφέρον για τη σχέση της γραμμής με το χώρο, την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ αταξίας και τάξης.

Ο ίδιος έβλεπε αυτό το απάνθισμα σαν «ένα προσωπικό ημερολόγιο που καταγράφει μια πορεία, μια βόλτα σε μια πόλη» και το αναδιέτασσε συνεχώς στους τόπους κατοικίας του πολλαπλασιάζοντας τις συνάψεις και τις αφηγήσεις. «Είναι σαν να χρησιμοποιώ στον ιδιωτικό μου χώρο τα έργα της συλλογής ως πρωτογενές υλικό, για να δημιουργήσω ένα δικό μου έργο» ομολογούσε.

Σε μια συστοιχία από ντέξιον και μαύρη μοκέτα που ελίσσεται γραμμικά και μια αναφορά στη σειριακή δομή –τον μηχανισμό με τον οποίο συγκρότησε τη συλλογή χτίζοντας σχέσεις γύρω από τα αποκτήματα–, παρουσιάζονται έργα καλλιτεχνών όπως οι Jimmie Durham, Gert & Uwe Tobias, Kai Schiemenz, Jim Shaw, Αλέξης Ακριθάκης, Νάνος Βαλαωρίτης, Κωστής Βελώνης, Βαγγέλης Βλάχος, Ντόρα Οικονόμου κ.ά.

Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς 138, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, 210 3453111

Ημέρες & ώρες λειτουργίας: Μ. Πέμ. 10:00-18:00. Μ. Παρ. 13:00-18:00, Μ. Σάβ. 10:00-15:00. Από 9/5, Πέμ. & Κυρ. 10:00-18:00, Παρ. & Σάβ. 10:00-22:00. Μέχρι 26 Μαϊου.

Μαριλένα Αραβαντινού: από τη σκηνογραφία στη ζωγραφική

Επί 30 και πλέον χρόνια συνέδεσε τη δημιουργία της με το θέατρο και, αργότερα, με τον κινηματογράφο φιλοτεχνώντας τα σκηνικά για τις παραστάσεις μεγάλων θιάσων (Κυβέλης, Κατράκη, Λαμπέτη-Χορν, Φλερύ-Χατζηχρήστου κ.ά.), αλλά και για φιλμικές παραγωγές, τόσο εγχώριες («Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας», 1955, «Ένας ήρως με παντούφλες», 1958 κ.ά.) όσο και διεθνείς («Συνέβη στην Αθήνα», 1962, «Ο ναύτης του Γιβραλτάρ», 1967 κ.λπ.).

Ωστόσο, η Μαριλένα Αραβαντινού (1927-2019), μαθήτρια του Γιάννη Μόραλη και από τα ιδρυτικά μέλη της ομάδας του Αρμού (1949-1952), αφοσιώθηκε και στη ζωγραφική εκθέτοντας στην Ελλάδα και το εξωτερικό –για χάρη της, άλλωστε,εγκατέλειψε το θέατρο.

Η αναδρομική έκθεση που επιμελείται ο Σπύρος Μοσχονάς στοχεύει, δίπλα στην πλούσια σκηνογραφική της δουλειά, πρωτίστως να αναδείξει το ζωγραφικό της έργο, από τις πρώιμες δημιουργίες ως την ύστερη εικαστική της παραγωγή –μια σειρά εξπρεσιονιστικών έργων μεγάλης κλίμακας με κοινωνική θεματολογία, καθώς και τοπία της Καστέλας και της Αίγινας.

Παρουσιάζονται περίπου 100 πίνακες και αρκετά σχέδια και μακέτες, έργα που είχαν εκτεθεί στις αρχές της δεκαετίας του ’50, καθώς και μεταδικτατορικά, τα περισσότερα από τα οποία όμως είναι άγνωστα στο κοινό.

Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, έως 31 Μαϊου

Μαλβίνα Παναγιωτίδη, «Όλα τα όνειρα είναι ενοχλητικά»;

Κέρινα γλυπτά που καίγονται και μεταμορφώνονται, χάλκινα στοιχεία-ίχνη από την γήινη ύπαρξή μας (το σώμα της φύσης και του ανθρώπου), αλλά και εύθραυστες δημιουργίες από φυσητό γυαλί –που παραπέμπουν σε αναπνοές, φαντάσματα, συμβολίζοντας το ανείπωτο και το αποσιωπημένο–, συνδιαλέγονται με ένα βίντεο και ένα ηχητικό έργο Project Room 2 του ΕΜΣΤ.

Την έμπνευση για τη δημιουργία αυτού του σκηνικού έδωσε η έρευνα της Παναγιωτίδη το καλοκαίρι του 2023 στις Σπέτσες, στο σπίτι όπου απομονώθηκε μετά τον πρόωρο θάνατο των δύο παιδιών της από φυματίωση η πρώτη Ελληνίδα ζωγράφος, Ελένη Μπούκουρα Αλταμούρα (1821-1900). Την περίοδο εκείνη η Αλταμούρα κατέφυγε στον πνευματισμό, σε μια προσπάθεια να επανασυνδεθεί με τα παιδιά της, αφήνοντας πίσω της αρκετούς θρύλους αλλά και ένα grimoire, ένα «μαγικό» χειρόγραφο με ξόρκια.

Τον μύθο της «τρελής γυναίκας στη σοφίτα» επανεξετάζει, λοιπόν, η 41χρονη δημιουργός «με μια καλλιτεχνική πρακτική που εστιάζει στα σημεία τομής του αποκρυφιστικού μοντερνισμού, της λειτουργίας του φαντασιακού και της ανοίκειας ανθρώπινης συμπεριφοράς σε διαφορετικές κοινωνικοπολιτικές συνθήκες», όπως σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης Άννα Μυκονιάτη.

Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, λεωφ. Καλλιρρόης & Αμβρ. Φραντζή, πρώην εργοστάσιο Φιξ, 211 10 19000

Μ. Πέμ. 11:00-22:00, Μ. Παρ. 12:00-16:00. Από 8/5, Τρ., Τετ., Παρ.-Κυρ. 11:00-19:00, Πέμ. 11:00-22:00. Μέχρι 2 Ιουνίου.

Η Ρενέ Ρεβάχ στο Άουσβιτς

Tehom στα εβραϊκά σημαίνει αρχέγονο βάθος. Στην άβυσσο της μνήμης του Ολοκαυτώματος καταδύεται η γνωστή φωτογράφος με στόχο να επεξεργαστεί το παρελθόν και το κληρονομημένο τραύμα.

Έχοντας χάσει μέλη της οικογένειάς της στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, ακολουθεί με το φακό της τα ίχνη τους στο σκοτεινό βαγόνι του τρένου που τους μετέφερε στο γκρίζο τοπίο του Μπίρκεναου, στους διαδρόμους, στις σκάλες, στους κοιτώνες του Άουσβιτς και στους τοίχους των θαλάμων αερίων.

Ένα λευκό πλεκτό ύφασμα, οικογενειακό κειμήλιο, είναι το νήμα της αφήγησης που διατρέχει το έργο της. Το συναντάμε σε μια βιντεοπροβολή, απλωμένο μέσα στο βαγόνι που μετέφερε τους δικούς της στο Άουσβιτς, να εκπροσωπεί «το πνεύμα της οικογένειας». Το βλέπουμε σε εικόνες μπλεγμένο στα κλαδιά ενός δέντρου, πάνω από τα συρματοπλέγματα του στρατοπέδου, και πιο πέρα, ως κυανό αποτύπωμα του θανατηφόρου Κυκλώνα Β. Φιγουράρει τυπωμένο σε πέντε διάφανα υφάσματα που αιωρούνται από την οροφή˙ απλώνεται μέσα στο νερό μιας λίμνης, τυλίγεται στο σώμα μιας γυμνής γυναίκας και την παρασύρει στο βυθό.

Επιμέλεια: Κωστής Αντωνιάδης, ομότιμος καθηγητής φωτογραφίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.  

Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς 138, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, 210 3453111

Ημέρες & ώρες λειτουργίας: Μ. Πέμ. 10:00-18:00. Μ. Παρ. 13:00-18:00, Μ. Σάβ. 10:00-15:00. Από 9/5, Πέμ. & Κυρ. 10:00-18:00, Παρ. & Σάβ. 10:00-22:00. Μέχρι 19 Μαΐου.

«Νομίζω ήρθε η ώρα ν’ ακούσουμε...» τους μεγάλους συνθέτες

Πώς έβλεπε ο Μάνος Χατζιδάκις το έργο του πρωτοπόρου συνθέτη και στοχαστή Ιάννη Ξενάκη; Τι «δάνεισε» ο Βασίλης Τσιτσάνης, η θρυλική μορφή του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού, στον εμβληματικό δημιουργό της σύγχρονης κλασικής μουσικής Νίκο Σκαλκώτα; Συναντά η λόγια, την λαϊκή και την έντεχνη δημιουργία; Τι θέση έχει ο Σταύρος Ξαρχάκος σ’ αυτό το σύμπαν; Και γιατί όλο αυτό το υλικό μας αφορά σήμερα;

Μέσα από σύντομες προβολές, ηχητικά αρχεία και επαυξημένη πραγματικότητα, η συγκεκριμένη δράση στοχεύει να αναδείξει το έργο εμβληματικών συνθετών που «κατοικούν» στην μόνιμη έκθεση της Πινακοθήκης Γκίκα, τις δημιουργικές σχέσεις που τους συνδέουν (τόσο μεταξύ τους όσο και με άλλες προσωπικότητες της εγχώριας τέχνης και διανόησης) αλλά και την επίδρασή τους σε νέους δημιουργούς σήμερα.

Ο λόγος για όσους προαναφέραμε αλλά και για τους Μάρκο Βαμβακάρη, Γιάννη Κωνσταντινίδη, Μίκη Θεοδωράκη, Δημήτρη Μητρόπουλο, Αλέκο Ξένο, Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, Γιώργο Σισιλιάνο, καλλιτέχνες που άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην Ελλάδα του 20ού αιώνα από το δικό του μετερίζι ο καθένας, άλλοτε πατώντας στη βάρκα της λογιότητας κι άλλοτε στη ρίζα της παράδοσης.

Στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, ο Σταύρος Ξαρχάκος (συνομιλητής και συνοδοιπόρος κάποιων από τους σημαντικότερους της λεγόμενης «γενιάς του ‘30»), μάς συστήνει λιγότερο προβεβλημένες όψεις του μέσα από μια βιντεοσκοπημένη συνέντευξη και τεκμήρια από τη διαδρομή του.

Πινακοθήκη Γκίκα, Κριεζώτου 3, Σύνταγμα

Ημέρες & ώρες λειτουργίας: Μ. Πέμ. 10:00-22:00. Μ. Παρ. 13:00-18:00, Μ. Σάβ. 10:00-15:00. Από 9/5, Πέμ. 10:00-22:00, Παρ.-Κυρ. 10:00-18:00

Τσάκος – Τσίγκος: δυο Ελευσίνιοι καλλιτέχνες στον τόπο τους

Ασπρόμαυρες συναθροίσεις σε αγρούς, χιονισμένα δάση και βιομηχανικά τοπία, αλλά και χρωματιστοί λουλουδιασμένοι καμβάδες. Οι εικόνες του βραβευμένου φωτογράφου Βαγγέλη Τσάκου συναντούν τους πίνακες του αναγνωρισμένου εικαστικού Θάνου Τσίγκου στην έκθεση της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Φωτογραφικά και ζωγραφικά έργα, μαρτυρίες, δημοσιεύματα και σπάνιες εκδόσεις διατρέχουν την ιστορία των δύο καλλιτεχνών από την Ελευσίνα και αναδεικνύουν ένα μικρό μόλις κομμάτι του έργου τους.

Παλαιό Δημαρχείο Ελευσίνας

Ανοικτά ξανά από 8 έως 19 Μαΐου: Τετ.-Κυρ. 13:00-20:00