Nelly’s: Ιστορίες και εικόνες από την εποχή των θρύλων

Περιπλανιέμαι ανάμεσα σε χορεύτριες με φόντο τον Παρθενώνα, μουσικούς από την Κρήτη, αγρότισσες από τα Ιωάννινα και κυρίες της υψηλής κοινωνίας της Νέας Υόρκης και της Αθήνας. Στέκομαι στα πορτρέτα του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Κωστή Παλαμά, του Λάμπρου Κωνσταντάρα και της Σοφίας Βέμπο. Παραδίπλα οι πρόσφυγες του 1922 και οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου το 1936, τα εξώφυλλά της για το αμερικανικό Life αλλά και η πολυσυζητημένη λήψη της με τη γυμνή μπαλαρίνα Μόνα Πάεβα της Opera Comique στην Ακρόπολη.

Ο Αλέξανδρος Ιόλας και η Εύα Πάλμερ πόζαραν επίσης στον φακό της, λίγο παραπέρα τα χρόνια των σπουδών της στη Δρέσδη και οι πρώτοι διεθνείς καλλιτέχνες που απαθανάτισε. Ακόμα πιο πίσω, χάρις στο μελετημένο timeline: το καράβι που φέρνει τη γεννημένη στο Αϊδίνι Έλλη Σουγιουλτζόγλου – Σεραϊδάρη στην Αθήνα το 1924, το πρώτο της στούντιο στην οδό Ερμού. Παραθέτω κάποιους από τους πρωταγωνιστές του φωτογραφικού φακού της Nelly’s, στην ομότιτλη έκθεση που παρουσιάζεται στο MOMus - Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης που χωροθετείται με βάση τις πόλεις-άξονες που διαμόρφωσαν το φωτογραφικό της βλέμμα. Το πολυδιάστατο έργο της από τα χρόνια της μαθητείας της στη Δρέσδη, την άφιξή της στην Αθήνα, τη δυναμική της παρουσία στα φωτογραφικά δρώμενα της πόλης έως το 1966 όταν πια συνταξιοδοτήθηκε μετά από 27 χρόνια ακούραστης εργασίας στη Νέα Υόρκη στοιχειοθετούν μια συναρπαστική αφήγηση. Στη Θεσσαλονίκη παρουσιάζονται μόνο κάποιες από τις πάμπολλες της αναδρομικής έκθεσης που έγινε στο Μπενάκη με αφορμή τα 25 χρόνια από τον θάνατό της.

Το έργο της υπήρξε ιδιαίτερα σημαντικό τα χρόνια του Μεσοπολέμου, ενώ η ίδια ασκώντας πολλά είδη φωτογραφίας, συνέβαλε στην ιδιαίτερη επίδραση και την εξέλιξη του μέσου στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα. Αρκεί να παρατηρήσεις προσεκτικά την «πατριδογνωσία» της όταν ως συνεργάτης του ΕΟΤ «καδράρει» την ενδοχώρα, για να ανακαλύψεις την επίδραση που είχε στον Τλούπα ή την Βούλα Παπαϊωάννου.

Μετά την παραμονή της στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου έμεινε επί τρεις σχεδόν δεκαετίες, το έργο της ξεκίνησε να επανεκτιμάται από τη δεκαετία του ’70 και μετά χάρις στην δημοσιογράφο της Καθημερινής Μαρία Καραβία, που ανακάλυψε πως η συνταξιούχος πλέον κυρία Νέλλη ζούσε στην Αθήνα, απολαμβάνοντας το αττικό φως, χωρίς το άγχος της ένταξής του στις μεγαλειώδεις αφηγήσεις της. Υπέρτατη. Και ευτυχώς αρκούντως και εν ζωή δοξασμένη.

Με 185 φωτογραφίες φιλοτεχνημένες από την ίδια τη δημιουργό και επιλεγμένες από το ογκώδες αρχείο της με σκοπό να εκπροσωπηθούν οι διαφορετικές αισθητικές τάσεις που υιοθέτησε κατά τη διάρκεια των σαράντα πέντε χρόνων ενασχόλησής της με το μέσο, με τις πολυάριθμες φωτογραφικές τεχνικές και με τις 53 σύγχρονες ψηφιακές εκτυπώσεις που πραγματοποιήθηκαν από τα αρνητικά της ώστε να συμπληρώσουν τα αφηγηματικά κενά, η έκθεση στο Λιμάνι συνιστά μεγάλο εικαστικό γεγονός για τη Θεσσαλονίκη των ημερών. Εμπλουτισμένη με αρχειακό υλικό, λευκώματα, εκδόσεις και περιοδικά της εποχής, όπως και επιστολικά δελτάρια συμβάλλει στην κατανόηση του μεγαλείου της Nelly’s: πέρα από την τεχνική αρτιότητα και το απίστευτο καδράρισμα, οι εικόνες της στον Παρθενώνα, φερειπείν, χαρακτηρίζονται από τον αρμονικό γλυπτικό τρόπο με τον οποίο η Νέλλη κατάφερε να ενώσει ανθρώπινα σώματα και αρχαία μνημεία, συσχετίζοντάς τα ταυτόχρονα με τη φύση και το τοπίο γύρω τους. Παρουσιάζονται επίσης τα ζωγραφικά έργα της σε πορσελάνη, μια δραστηριότητα που ανέπτυξε παράλληλα με τη φωτογραφική της καριέρα κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Αμερική, καθώς και πρωτότυπο, αρχειακό υλικό -κοστούμια, προσωπεία- από τις Δελφικές Εορτές του 1927 και του 1930. Συγκίνηση και δέος.